Μάιος 1945: Η μεγαλύτερη ομαδική αυτοκτονία στην ιστορία της Γερμανίας

Είναι ένα σχετικά άγνωστο γεγονός της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας –μέχρι και στη Γερμανία, ελάχιστοι το γνωρίζουν.

Αποτυπώνει όμως με τον πλέον εύγλωττο τρόπο τόσο την τραγικότητα του πολέμου (που ως γνωστόν δεν έχει νικητές, αλλά μόνον ηττημένους), όσο και την ιδεοληψία της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης.

Μεταξύ 1-8 Μαΐου του 1945, αμέσως μετά την πτώση του Βερολίνου και σχεδόν ταυτόχρονα με την άνευ όρων συνθηκολόγηση του Τρίτου Ράιχ, συντελέστηκε στην πόλη Ντέμιν στο γερμανικό κρατίδιο του Μεκλεμβούργου – Πομερανίας, η μεγαλύτερη ομαδική αυτοκτονία στην ιστορία της Γερμανίας.

Εκείνες τις ημέρες, κι αφού τα νέα για την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας είχαν αρχίσει να διαδίδονται (είχε προηγηθεί η είδηση του θανάτου του Αδόλφου Χίτλερ), περίπου 900 – 1.000 κάτοικοι της μικρής αυτής κωμόπολης αφαίρεσαν οι ίδιοι τόσο τις ζωές τους όσο κι αυτές των οικογενειών τους.

Σε σύνολο 15.000 κατοίκων, αυτό σημαίνει πως ένας στους 15 αυτοκτόνησε.

Το περίεργο είναι πως η συντριπτική πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν απλοί, καθημερινοί άνθρωποι. Ούτε φανατισμένοι αξιωματούχοι των Ες-Ες, ούτε υψηλόβαθμα γρανάζια της ναζιστικής ιεραρχίας.

Πολλές οικογένειες αυτοκτόνησαν μαζί: ο πατέρας και η μητέρα έπνιξαν τα παιδιά τους στο γειτονικό ποτάμι Πέενε και κατόπιν έβαλαν μια βαριά πέτρα γύρω από το λαιμό τους κι έπεσαν στο βυθό του ποταμιού. Άλλοι έκοψαν τις φλέβες τους, ήπιαν δηλητήριο και ποντικοφάρμακο ή κρεμάστηκαν.

Έκτοτε, οι ιστορίες που έχουν έρθει στο φως είναι συγκλονιστικές: μια 18χρονη κοπέλα βοήθησε τους γονείς της να πεθάνουν, κόβοντας η ίδια τις φλέβες τους. Ένας ξυλουργός ξεκλήρισε με το περίστροφο του μιαν ολόκληρη οικογένεια, κατόπιν απαίτησης του ίδιου του πατέρα –προτού στρέψει το πιστόλι στη γυναίκα του και μετά στον εαυτό του.

Άλλες απόπειρες αυτοκτονίας δεν στέφθηκαν με επιτυχία: καταγράφηκαν περιπτώσεις όπου μανάδες έπνιξαν τα παιδιά τους, αλλά οι ίδιες μετά δεν είχαν το κουράγιο να κάνουν το απονενοημένο διάβημα. Κάποιοι κάτοικοι, όταν αποτύγχανε η μια μέθοδος, δοκίμαζαν μιαν άλλη: ένας άντρας δοκίμασε να πνίγει στον Πέενε, αλλά απέτυχε, οπότε πήγε σπίτι του και κρεμάστηκε.

Μάιος 1945: τρεις γυναίκες έχουν μόλις αυτοκτονήσει πάνω σε ένα παγκάκι, σε ένα πάρκο της πόλης Ντέμιν. Δίπλα τους κείτεται νεκρός ακόμη ένας άντρας αυτόχειρας.

Το περιστατικό αυτό στο Ντέμιν ερευνά και το βιβλίο του Γερμανού ιστορικού Φλόριαν Χούμπερ, που κυκλοφόρησε πριν μερικές εβδομάδες.

Μάλιστα, ο συγγραφέας του «Παιδί μου, υποσχέσου μου ότι θα αυτοπυροβοληθείς» («Kind, versprich mir, dass du dich erschießt») μίλησε πριν μερικές ημέρες στη Deutsche Welle για το θέμα αυτό:

«Το τραγικό αυτό γεγονός οφείλεται και στη γεωγραφική θέση (του Ντέμιν). Βρίσκεται σαν χερσόνησος ανάμεσα σε τρία ποτάμια. Μετά την ανατίναξη των γεφυρών, κανείς δεν μπορούσε να φύγει -ούτε οι στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού, οι οποίοι είχαν καταλάβει την πόλη στις 30 Απριλίου. Στο Ντέμιν βρίσκονταν τότε εκτός από τους κατοίκους και χιλιάδες πρόσφυγες από τις ανατολικές περιοχές της Γερμανίας. Η πόλη ήταν ασφυκτικά γεμάτη και όλος ο τόπος έμοιαζε με μια τεράστια παγίδα», λέει ο Χούμπερ στην DW.

Όσο για τα βαθύτερα αίτια που ώθησαν τους ανθρώπους αυτούς να αφαιρέσουν οι ίδιοι τις ζωές τους; «Πολλοί άνθρωποι φοβόντουσαν για τις ζωές τους, έτρεμαν τις επονομαζόμενες «ορδές των Μογγόλων», όπως έλεγαν τότε τους Σοβιετικούς, ότι θα έρθουν και θα ξεριζώσουν τις γλώσσες και τα μάτια τους και θα βιάσουν τις γυναίκες τους.

Επίσης, κάποιοι είχαν ένα αίσθημα ενοχής και ως εκ τούτου φοβούνταν για ότι επρόκειτο να συμβεί στη συνέχεια», τονίζει ο Χούμπερ, προσθέτοντας επίσης πως «το Ντέμιν δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό (μαζικών αυτοκτονιών), καθώς αυτό το αίσθημα κατάρρευσης δεν περιοριζόταν μόνο στις ανατολικές περιοχές της χώρας, αλλά ήταν κυρίαρχο σε όλη τη χώρα».

Μάλιστα, από τις έρευνες του Χούμπερ διαπιστώνεται μια δραστική αύξηση του αριθμού των αυτοκτονιών εκείνη την περίοδο και σε άλλες περιοχές, όπως στην Βαυαρία και στο Αμβούργο.

Οσο για το γιατί η ομαδική αυτοκτονία του Ντέμιν παραμένει μέχρι σήμερα σχετικά άγνωστη ακόμη και στην ίδια τη Γερμανία, ο συγγραφέας επισημαίνει πως «στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας [την πρώην Ανατολική Γερμανία] απαγορευόταν να μιλά κανείς για τέτοια ζητήματα που ίσως υπαινίσσονταν άσχημα πράγματα για τον Κόκκινο Στρατό.

Όμως πλέον έχει περάσει μεγάλο διάστημα από τη γερμανική επανένωση. Και ενώ παλιά πριν 20-30 χρόνια, πολλά πράγματα περιορίζονταν στα άκαμπτα δίπολα θύτης-θύμα και ήρωας-δήμιος, οι αυτοκτονίες στο Ντέμιν αποδεικνύουν ότι αυτό δεν ισχύει.

Οι αυτόχειρες στο Ντέμιν δεν ήταν μεν ούτε θύτες, αλλά ούτε και θύματα, όπως αυτά των γερμανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης: ήταν απλώς κάποιοι άνθρωποι που αυτοκτόνησαν κάτω από εξαιρετικά ακραίες συνθήκες».