Ένας βετεράνος της Κύπρου θυμάται: «Όταν ρίξαμε το τούρκικο αεροσκάφος στον Πενταδάκτυλο τα χέρια μας πήραν φωτιά»

Ο Αντώνιος Δούλας έφθασε στην Κύπρο στις 19 Ιουλίου 1974. Την επομένη κιόλας ημέρα έλαβε το βάπτισμα του πυρός συμμετέχοντας στην προσπάθεια αναχαίτισης της τουρκικής εισβολής. Πολύ σύντομα ένοιωσε εγκαταλελειμμένος και προδομένος. Συνέχισε όμως να μάχεται για την πατρίδα, την τιμή και τους συμπολεμιστές του.

-Κύριε Δούλα πότε και που γεννηθήκατε; Ποιο είναι το επάγγελμά σας;

-Α. Δ.: Γεννήθηκα το 1953 στο χωριό Κρυονέρι του δήμου αρχαίας Ολυμπίας. Σε ηλικία δέκα ετών εγκαταστάθηκα με την οικογένειά μου στην Αθήνα, όπου και ολοκλήρωσα τις σπουδές μου σε τεχνικό επαγγελματικό λύκειο. Σήμερα διατηρώ εργαστήριο αργυροχρυσοχοϊας στο κέντρο της Αθήνας. -Πότε καταταγήκατε στον Στρατό; -Τον Αύγουστο του 1973, στο Σώμα του Μηχανικού. Μετά τη βασική εκπαίδευση έλαβα την ειδικότητα του οδηγού αυτοκινήτου.

-Πότε πήρατε μετάθεση για την Κύπρο;

-Στα τέλη Φεβρουαρίου 1974 ενημερώθηκα για την επικείμενη μετάθεσή μου στην ΕΛΔΥΚ. Μετά το Πάσχα αναχώρησα με φύλο πορείας για τη Σχολή Μηχανικού στο Λουτράκι. Στις 13 Ιουλίου 1974 άρχισε, με το αρματαγωγό «Λέσβος» το «ταξίδι του Οδυσσέα» για την Κύπρο. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού πληροφορηθήκαμε για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου (15 Ιουλίου 1974). Οι συνοδοί αξιωματικοί μας καθησύχασαν και μας πληροφόρησαν ότι η αλλαγή της ΕΣΣΟ (θα αντικαθιστούσαμε την παλαιότερη σειρά οπλιτών) επρόκειτο να πραγματοποιηθεί κανονικά. Στις 19 Ιουλίου φθάσαμε στην Αμμόχωστο. Το ίδιο βράδυ παρουσιαστήκαμε στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ. Σήμερα η περιοχή του στρατοπέδου κατέχεται από τους Τούρκους. Αμέσως χρεώθηκα ένα φορτηγό όχημα Μ62 ανατρεπόμενο.

-Είχατε καταλάβει τι επρόκειτο να συμβεί σε λίγες ώρες;

-Ηδη από τη στιγμή της αποβίβασης μας στην Αμμόχωστο είχα διακρίνει μια έντονη ανησυχία των αξιωματικών μας. Στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ επίσης επικρατούσε μια αναταραχή. Στις 21.30 περίπου ο αείμνηστος διοικητής μου λοχαγός Σωτήρης Σταυριανάκος συγκέντρωσε όλους τους νεοφερμένους στο ύψωμα του Αγίου Γεωργίου, βορειοδυτικά του στρατοπέδου και μας έκανε μια τοπογραφική ενημέρωση. Στη συνέχεια μας υπέδειξε τα ορύγματά μας σε περίπτωση συναγερμού. Κατόπιν μας διέταξε να κατακλιθούμε με τα άρβυλα και τις εξαρτήσεις ώστε σε περίπτωση που συνέβαινε κάτι να ήμασταν έτοιμοι. Ολοκληρώνοντας την ενημέρωση τόνισε πως αν την επομένη δεν συνέβαινε τίποτε θα ήταν η σημαντικότερη ημέρα για το έθνος.

Οι ελπίδες του όμως διαψεύσθηκαν.

Η τουρκική επίθεση εκδηλώθηκε στις 20 Ιουλίου.

Στις 5 π.μ. του Σαββάτου 20 Ιουλίου και πριν ακόμη τελειώσουμε το πρωινό μας ακούσαμε ήχο αεροπλάνων. Δεν δώσαμε σημασία θεωρώντας ότι επρόκειτο για αεροπλάνα της γραμμής. Δυστυχώς για εμάς ήταν τουρκικά μαχητικά. Δεν πέρασαν πέντε λεπτά όταν ένα μαχητικό με κατεύθυνση από Πενταδάκτυλο προς Λευκωσία εκτέλεσε βύθιση και πραγματοποίησε άφεση μιας βόμβας κατά του στρατοπέδου. Πιθανώς στόχευε το διοικητήριο. Η ρίψη του όμως απέτυχε. Η έκρηξη της βόμβας σηματοδότησε το πέρασμα μου από τον ειρηνικό βίο στην εμπόλεμη κατάσταση. Ένοιωσα τον πόλεμο άμεσα. Στο μυαλό του κάθε συμπολεμιστή μου και εμού του ιδίου είναι βαθιά χαραγμένη εκείνη η στιγμή.

Αμέσως συγκροτηθήκαμε, αναλάβαμε τον ατομικό μας οπλισμό, καθώς και πυρομαχικά και επανδρώσαμε τις προκαθορισμένες θέσεις. Εγώ κατ’ αρχήν έπρεπε να καλύψω το αυτοκίνητο και μαζί με τους οδηγούς να επιληφθούμε της ασφάλειας στον χώρο των καυσίμων. Η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει και το μυαλό μας είχε σταματήσει.

Στις 11 π.μ επάνδρωσα τη θέση που μου είχε υποδείξει ο Σταυριανάκος στον Άγιο Γεώργιο.

Εκεί ο ταγματάρχης (ΠΖ) Σπυρίδων Δελής από την Κέρκυρα με τοποθέτησε σε ένα πολυβόλο 0,50 in, με εντολή να αντικαθιστώ τις ταινίες των φυσιγγίων και να καλύπτω τους κάλυκες ώστε να μη γυαλίζουν και γίνει αντιληπτή η θέση μας από τα τουρκικά αεροπλάνα. Όλες οι θέσεις πολυβόλων έλαβαν εντολή με διασταυρούμενα πυρά, να μην επιτρέψουν την προσέγγιση των τουρκικών αεροπλάνων.

-Είχατε εμπειρία χρήσης πολυβόλου;

-Δεν είχα καμία τέτοια εμπειρία, εκτός από μια βολή που είχαμε εκτελέσει στο κέντρο εκπαίδευσης. Γι’ αυτό επισημαίνω στα σημερινά παιδιά να εκπαιδεύονται σε όλα τα όπλα. Έμαθα όμως το χειρισμό του στην πράξη.

-Πως κατέληξε η άνιση μάχη με τα τουρκικά αεροπλάνα;

-Ολόκληρη την ημέρα βάλαμε εναντίον αεροπλάνων και εγώ άλλαζα συνεχώς τις ταινίες. Δεν σημειώσαμε όμως καμία επιτυχία. Τη νύχτα ο πολυβολητής, ο τεχνικός (;) και εγώ σκεφτόμασταν γι’ αυτή μας την αποτυχία και συζητούσαμε πιθανούς τρόπους προσβολής των στόχων μας. Παρατήρησα ότι οι δεσμίδες του πολυβόλου ανά επτά φυσίγγια περιείχαν ένα τροχιοδεικτικό. Ρώτησα τον πολυβολητή για τη χρησιμότητά του. «Αυτό είναι για να βλέπουμε τον στόχο τη νύχτα μου απάντησε». Τότε έλαβα την πρωτοβουλία και τοποθέτησα τα τροχιοδεικτικά φυσίγγια με μεγαλύτερη πυκνότητα. Με αυτό τον τρόπο θα δημιουργούσαμε μια ορατή «γραμμή» βολής προς το στόχο. Πάλι όμως δεν καταφέραμε τίποτα. Τότε είπα στον πολυβολητή «Θα κρατάς σταθερό στόχο λίγο πιο μπροστά από το αεροπλάνο και θα βάλεις συνεχώς. Μια σφαίρα εάν βρει κατάλληλο σημείο και εάν είναι το τυχερό μας, το ρίξαμε!». Έτσι και έγινε.

Τα πυρά μας προσέβαλαν ένα τουρκικό αεροπλάνο το οποίο κατέπεσε στην περιοχή του Πενταδάχτυλου. Τότε εξαφανίστηκε ως δια μαγείας ο φόβος και η κούραση. Τα χέρια μας πήραν φωτιά.

Στις 14.00 περίπου της Κυριακής (21 Ιουλίου) καταρρίψαμε και δεύτερο αεροπλάνο. Περιττό να σας αναφέρω ότι δεν κοιμόμασταν καθόλου από την υπερένταση. Μάλιστα δεν ήπιαμε νερό από το μεσημέρι του Σαββάτου μέχρι την Τρίτη. Δεν ζητήσαμε καν.

Η ΕΛΔΥΚ βέβαια δεν περιορίστηκε στην άμυνα αλλά επιτέθηκε και εναντίον του κεντρικού τουρκοκυπριακού θύλακα Λευκωσίας-Κιόνελι. Το Σάββατο βράδυ (20 Ιουλίου) εκτοξεύθηκε επίθεση της ΕΛΔΥΚ στο Κιόνελι, οπισθοχωρήσαμε, εκδηλώθηκε κι άλλη το πρωί της επομένης και τρίτη τη δεύτερη ημέρα. Είχαμε και την υποστήριξη τεθωρακισμένων τροχοφόρων οχημάτων της Εθνικής Φρουράς, άχρηστων. Σκεφθείτε ότι όταν οι Τούρκοι πραγματοποίησαν τη δεύτερη εισβολή (Αττίλας ΙΙ) διέθεταν τα σύγχρονα άρματα μάχης Μ48. Ήταν σαν να τρέχαμε σε ράλι με κάρο. Ακόμη όμως και με αυτές τις σημαντικές ελλείψεις είχαμε στριμώξει τους Τούρκους και θα νικούσαμε, εάν δεν μεσολαβούσε η εκεχειρία.

Δυστυχώς όμως την τρίτη ημέρα του Αττίλα Ι τα Ηνωμένα Έθνη, οι Αμερικανοί, οι Βρετανοί, οι Τούρκοι, αλλά και οι Ελληνες συμφώνησαν σε εκεχειρία. Άκουσον, άκουσον ο εισβολέας να κατέχει μόνο το 4% του νησιού, να χάνει συνεχώς έδαφος και αντί να του καταφέρουμε την «χαριστική βολή» να συμφωνούμε σε εκεχειρία!

Εμείς την εφαρμόσαμε κατά γράμμα. Ο εισβολέας όμως την παραβίαζε συστηματικά. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε να ανοίξει δίοδο από Κυρήνεια, Άγιο Ιλαρίωνα, Κιόνελι, Λευκωσία. Την ίδια στιγμή εμείς υποχωρούσαμε συνεχώς, κατόπιν διαταγών. Οι Τούρκοι μέχρι την έναρξη του Αττίλα ΙΙ είχαν αποβιβάσει ανενόχλητοι χιλιάδες στρατιώτες, 150-180 άρματα μάχης, ανάλογο αριθμό τεθωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού και περισσότερα από 100 πυροβόλα. Παράλληλα τα αεροπλάνα τους συνέχιζαν τη ρίψη βομβών ναπάλμ. Έτσι το διάστημα 14-16 Αυγούστου η ΕΛΔΥΚ ενεπλάκη σε μάχη με ιδιαίτερα άνισους όρους. Οι Τούρκοι προσέβαλαν το στρατόπεδό μας με αεροσκάφη, άρματα μάχης, πυροβόλα και όλμους.

Τους αποκρούσαμε πολλές φορές χωρίς καμία ενίσχυση από την πατρίδα. Υποχρεωθήκαμε να οπισθοχωρήσουμε αφήνοντας το στρατόπεδο στα χέρια του εχθρού. Μας πρόδωσαν και γι’ αυτή την προδοσία οι υπεύθυνοι δεν έχουν τιμωρηθεί μέχρι σήμερα.

-Γνωρίζω ότι ήσασταν αυτόπτης μάρτυρας της προσπάθειας προσγείωσης των 13 Noratlas (επιχείρηση «Νίκη»), τα οποία μετέφεραν την 35η Μοίρα Καταδρομών, στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας και της τραγικής κατάρριψης του ενός από φίλια πυρά.

-Μετά την εκεχειρία της τρίτης ημέρας του πρώτου γύρου μεταφέρθηκα στο ύψωμα του χωριού Γερόλακκος το οποίο βλέπει προς το αεροδρόμιο. Το αεροπλάνο που καταρρίφθηκε, άναψε τον προβολέα του, καθώς επιχειρούσε να προσγειωθεί. Ίσως ο πιλότος τον άναψε για να δώσει κάποιο σύνθημα, που εμείς στην πρώτη γραμμή δεν το ξέραμε. Εκείνο που μπορώ να βεβαιώσω είναι ότι και το τελευταίο πιστόλι στράφηκε κατά του αεροπλάνου. Η πορεία του ήταν από Πάφο προς Λευκωσία. Έτσι φοβάμαι πολύ ότι εμείς το καταρρίψαμε. Χτυπήσαμε και άλλα δύο, αλλά ευτυχώς κατάφεραν να προσγειωθούν.

Σημείωση: Η επιχείρηση «Νίκη» είχε ως στόχο την ενίσχυση του αεροδρομίου της Λευκωσίας. Θα λάμβανε χώρα υπό συνθήκες σιγής ασυρμάτου, κατά τη διάρκεια της νύχτας, χωρίς συνοδεία μαχητικών. Λόγω έλλειψης συνεννόησης, το αεροσκάφος «Νίκη 4» δέχτηκε φίλια αντιαεροπορικά πυρά, καθώς οι πυροβολητές θεώρησαν ότι επρόκειτο για τουρκικά αεροσκάφη. Το αεροσκάφος Noratlas συνετρίβη χιλιόμετρα από τον διάδρομο. Το λάθος της αεράμυνας είχε αποτέλεσμα τον θάνατο 4 αεροπόρων και 29 καταδρομέων, καθώς και τον τραυματισμό 11.

-Πως πληροφορηθήκατε την ήττα; Πως νοιώσατε;

-Με διαταγή του ΓΕΕΦ. Φυσικά νοιώσαμε προδομένοι. Είχαμε πιστέψει στη νίκη.

-Οι Κύπριοι στρατιώτες στάθηκαν εφάμιλλοι της τιτάνιας προσπάθειας των Ελλαδιτών συναδέλφων τους;

-Ανεπιφύλακτα θα απαντήσω, ναι. Άλλωστε μην ξεχνάτε ότι ακόμη και όταν ήταν σκλαβωμένος ο λαός της Κύπρου δεν έλειπε ποτέ από τους αγώνες που διεξήγε η μητέρα πατρίδα. Το επίπεδο των Κυπρίων στρατιωτών ήταν πολύ καλό. Έχω να πω τα καλύτερα γι’ αυτούς που συνάντησα. Είδα στρατιώτες να εκδηλώνουν επίθεση με ελλιπή και ελαττωματικό οπλισμό αψηφώντας τον κίνδυνο. Υπήρχαν επίσης άρματα της Εθνικής Φρουράς που τους είχε απομείνει μόνο ένα βλήμα πυροβόλου και όμως παρέμεναν στην πρώτη γραμμή.

-Ποια ήταν η σχέση των οπλιτών με τους αξιωματικούς τους εκείνες τις κρίσιμες ώρες της μάχης;

-Η σχέση μας με τους αξιωματικούς την ώρα της μάχης ήταν άριστη. Ολοι εκτεθήκαμε στον ίδιο κίνδυνο. Εμάς τους βετεράνους μας έχει ενοχλήσει πολύ το ότι οι αξιωματικοί που πολέμησαν μαζί μας, δεν είχαν την προσδοκώμενη σταδιοδρομία μετά τον πόλεμο. Τους περισσότερους μαχητές της πρώτης γραμμής τους αποστράτευσαν γρήγορα. Μερικοί βέβαια, που αποδεδειγμένα δεν συμμετείχαν στις επιχειρήσεις, όχι μόνο παρέμειναν στο στράτευμα, αλλά έφθασαν και στα ανώτατα κλιμάκια της ιεραρχίας.

-Ποια η γνώμη σας για τη μαχητική αξία των Τούρκων στρατιωτών;

-Δεν θεωρώ ότι οι Τούρκοι ήταν ανώτεροι από εμάς. Είχαμε υψηλότερο ηθικό, καλύτερη διάθεση και ήμασταν πιο αποτελεσματικοί. Επιπλέον εκείνη την εποχή διαθέταμε ισχυρότερη αεροπορία και ναυτικό. Διαθέταμε επίσης σύγχρονα υποβρύχια. Για τους γνωστούς λόγους όμως όλα αυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν εναντίον του εχθρού. Επίσης δεν εφαρμόστηκαν από τη στρατιωτική ηγεσία τα προβλεπόμενα σχέδια αναχαίτισης του εισβολέα. Ήμασταν ανώτεροι. Δεν είναι τυχαίο ότι ο στρατηγός Μπεντρεντίν Ντεμιρέλ δήλωσε πως η εισβολή θα επιτύγχανε τους αντικειμενικούς της στόχους σε σύντομο χρονικό διάστημα εάν διέθετε Έλληνες στρατιώτες!

Στο σημείο αυτό θέλω να σας βεβαιώσω για ένα γεγονός το οποίο μου προξένησε μεγάλη εντύπωση. Οι Τούρκοι στρατιώτες, κατά τη διενέργεια των επιθέσεών τους στις 14, 15 και 16 Αυγούστου, εναντίον του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ δεν κρατούσαν τα όπλα τους στα χέρια, τα είχαν υπό μάλης.

Αυτό για μένα σημαίνει ή ότι δεν επιθυμούσαν να πολεμήσουν ή ότι βρίσκονταν υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών. Ίσως ήταν μέλη μειονοτήτων τα οποία έστελναν ως πρόβατα επί σφαγήν. Δεν πρέπει επίσης να λησμονούμε ότι τα μέσα που είχαμε στη διάθεσή μας ήταν σαφώς λιγότερα και κατώτερα από εκείνα των αντιπάλων μας.

Ο ατομικός μας οπλισμός αποτελείτο, κατά βάση, από τυφέκια Μ1 του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μόνο κατά τη διάρκεια της εισβολής χορηγήθηκαν σε αρκετούς από εμάς σύγχρονα για την εποχή, τυφέκια FN. Από την άλλη πλευρά, ο αντίπαλος ήταν εξοπλισμένος με ολοκαίνουργια οπλικά συστήματα. Ωστόσο για μας δεν είχε σημασία η ποιότητα του οπλισμού. Εκείνο που μας ενδιέφερε ήταν η ποσότητα και η βοήθεια από την πατρίδα. Δυστυχώς η πρώτη δεν ήταν επαρκής και η δεύτερη ήταν ανύπαρκτη.

-Γιατί οι μαχητές της Κύπρου έτυχαν τέτοιας απαξίωσης από την επίσημη πολιτεία;-Γιατί πολέμησαν «περισσότερο» από όσο έπρεπε, με ό,τι αυτό σημαίνει σε συνθήκες απόλυτης προδοσίας. Με την ίδρυση του σωματείου μας το 1976, η πρώτη επίσκεψη που κάναμε οργανωμένα ήταν στον υπουργό Εθνικής Αμύνης Ευάγγελο Αβέρωφ. Η εντολή του Αβέρωφ και του νομικού του συμβούλου ήταν: «Διαλύστε το σωματείο γιατί θα σας κόψω τα πόδια».

Φανταστείτε εμάς τα παιδαρέλια των 20 χρόνων, που μόλις είχαμε επιστρέψει από τον πόλεμο, να δεχόμαστε και την επίθεση της πολιτικής ηγεσίας. Στην Ελλάδα πρέπει να κάνεις μεγάλο αγώνα για το δίκιο σου. Αυτή ήταν και η δική μας επιλογή.

-Κύριε Δούλα, θα πολεμούσατε ξανά στην Κύπρο;

-Ναι, γιατί η Κύπρος είναι ελληνική και γιατί οι Κύπριοι από τους ομηρικούς χρόνους μέχρι το 1940-41 πολέμησαν πάντοτε δίπλα στη μάνα Ελλάδα. Άλλωστε, είμαι «αεί μάχιμος».