Θρασύβουλος: Ο Αθηναίος στρατηγός που κατέλυσε την τυρρανία των Τριάκοντα!

Μετά την ήττα της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ο Θρασύβουλος ηγήθηκε της δημοκρατικής αντίστασης ενάντια στη νέα ολιγαρχική κυβέρνηση, γνωστή ως οι Τριάκοντα Τύραννοι, την οποία οι νικητές του πολέμου, Σπαρτιάτες, είχαν επιβάλει στην Αθήνα. Το 404 π.Χ., οδήγησε μια μικρή δύναμη εξόριστων, εισέβαλλε στην Αττική και, μετά από μερικές μάχες, νίκησε αρχικά τη σπαρτιατική φρουρά και κατόπιν τις ολιγαρχικές δυνάμεις.

Ο Θρασύβουλος και οι άνδρες του ήταν κατά πολύ λιγότεροι αριθμητικά (5 προς 1). Κατά τη διάρκεια της μάχης, οι εξόριστοι έτρεψαν σε φυγή τους αντιπάλους τους, ενώ θανάτωσαν και τον Κριτία, άτυπο αλλά ουσιαστικό αρχηγό των Τριάκοντα.

Οι πλειοψηφία των σημαντικότερων αρχαίων ιστοριογράφων απέδωσαν στον Αλκιβιάδη τα εύσημα για τις μεγάλες νίκες του 411 π.Χ., αλλά ορισμένοι, όπως ο Κορνήλιος Νέπος, υπογράμμισαν το σημαντικό ρόλο που έπαιξε ο Θρασύβουλος.

Όπως αναφέρει ο Κορνήλιος Νέπος: Αυτή η ευγενική πράξη, τότε, ανήκει αποκλειστικά στο Θρασύβουλο.

Επειδή όταν οι Τριάκοντα Τύραννοι, τους οποίους διόρισαν οι Λακεδαιμόνιοι, καταπίεζαν την Αθήνα σε μια κατάσταση δουλείας, και που εν μέρει έδιωξαν από τη χώρα τους, και εν μέρει θανάτωσαν, μεγάλο αριθμό πολιτών των οποίων την τύχη είχαν λυπηθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, και είχαν μοιραστεί μεταξύ τους την περιουσία τους που είχε κατασχεθεί, δεν ήταν απλά ο πρώτος, αλλά και ο μοναδικός άνδρας που από την αρχή τους κήρυξε τον πόλεμο.

Ο πατέρας του Θρασύβουλου ονομαζόταν Λύκος και καταγόταν από τον Δήμο Στειρίας (το σημερινό Πόρτο Ράφτη). Όταν το 411 π.X. το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας καταλύθηκε από την ολιγαρχία των Τετρακοσίων, ο Θρασύβουλος στάλθηκε στη Σάμο μαζί με ένα εκστρατευτικό σώμα με την αποστολή να πείσει τους συμμάχους των Αθηναίων Σαμίους να αποδεχθούν την πολιτειακή αλλαγή που είχε συντελεστεί στην Αθήνα.

Ο Θρασύβουλος όμως, μαζί με έναν άλλον άξιο στρατιωτικό και εξίσου δημοκράτη, τον Θράσυλλο, έπεισε τους άνδρες των πλοίων να στασιάσουν εναντίον του καθεστώτος των Τετρακοσίων, να ορκιστούν πίστη στα δημοκρατικά ιδεώδη και στη συνέχιση του πολέμου εναντίον των Σπαρτιατών, παρά τις αντιρρήσεις των προδοτών πολιτικών οι οποίοι διοικούσαν εκείνη την εποχή την Αθήνα ελέω Σπάρτης.

Μολονότι μεταξύ των πληρωμάτων υπήρχαν και άνδρες οι οποίοι δεν διαφωνούσαν με το ολιγαρχικό πολίτευμα που είχε καταλύσει τη δημοκρατία στην Αθήνα, ο Θρασύβουλος κατόρθωσε να τους συμφιλιώσει με τους δημοκρατικούς και όλοι μαζί οι στρατιώτες εξέλεξαν αυτόν και τον Θράσυλλο στρατηγούς τους.

Έτσι ο αθηναϊκός στόλος, με τη βοήθεια και των Σαμίων, οι οποίοι τάχθηκαν εναντίον του καθεστώτος των Τετρακοσίων, ετοιμάστηκε για να αντιμετωπίσει τον στόλο των Πελοποννησίων και να ξεπλύνει την ντροπή που είχε υποστεί η Αθήνα κατά τη Σικελική Εκστρατεία.

Επίσης ο Θρασύβουλος κάλεσε σε βοήθεια τον εξόριστο στην Αυλή του σατράπη Τισσαφέρνη Αλκιβιάδη, όχι μόνο επειδή τον εκτιμούσε για τις στρατηγικές του ικανότητες, αλλά και επειδή έλπιζε ότι με τη μεσολάβηση του Αλκιβιάδη θα είχαν και τη συνδρομή των Περσών.

Νίκη στο Κυνός Σήμα

Στο μεταξύ τα πλοία των Πελοποννησίων και των συμμάχων τους Συρακουσίων, με ναύαρχο τον Μίνδαρο, έπλεαν προς τον Ελλήσποντο. Τον Ιούλιο του 411 π.X. οι δύο αντίπαλοι στόλοι βρέθηκαν αντιμέτωποι στο Κυνός Σήμα, κοντά στην Άβυδο.

Οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοί τους είχαν περίπου 90 πλοία και οι Αθηναίοι γύρω στα 70. Κατά τη ναυμαχία ο Θρασύβουλος είχε την αρχηγία της δεξιάς πτέρυγας του αθηναϊκού στόλου και ο Θράσυλλος της αριστερής.

Με συντονισμένους ελιγμούς οι δύο ναύαρχοι νίκησαν τους Σπαρτιάτες. Λίγο αργότερα έξω από την Άβυδο οι Αθηναίοι νίκησαν πάλι τους Σπαρτιάτες χάρη και στην έγκαιρη επέμβαση του Αλκιβιάδη, ο οποίος κατέφθασε με 18 ακόμη πλοία.

Τον επόμενο χρόνο ο Θρασύβουλος κατέλαβε εξαπίνης τον Μίνδαρο, ο οποίος πολιορκούσε την Κύζικο. Ο Μίνδαρος σκοτώθηκε και ο στρατός του διαλύθηκε. Οι Αθηναίοι κατέλαβαν γύρω στις 60 τριήρεις.

H διάλυση του πελοποννησιακού στόλου από τον Θρασύβουλο και τον Θράσυλλο έδωσε θάρρος στους δημοκρατικούς της Αθήνας, οι οποίοι ανέτρεψαν τους Τετρακοσίους.

Οι νίκες του Θρασύβουλου στα παράλια της Μικράς Ασίας και της Θράκης συνεχίστηκαν. Αλλά όταν το 406 π.X. ο Θρασύβουλος με το αξίωμα του τριηράρχου νίκησε τους Σπαρτιάτες στις Αργινούσες, του ανατέθηκε το καθήκον μαζί με τον Θηραμένη, πρώην μέλος της κυβέρνησης των Τετρακοσίων, να περισυλλέξουν τους ναυαγούς και τους νεκρούς της ναυμαχίας. H επιχείρηση όμως εμποδίστηκε από ξαφνική θύελλα.

H ανατροπή των Τριάκοντα

Το γεγονός ότι ούτε οι ναυαγοί διασώθηκαν ούτε οι νεκροί περισυνελέγησαν ξεσήκωσε άλλη θύελλα στην Αθήνα. Οι πραγματικοί υπαίτιοι όμως, ο Θρασύβουλος και ο Θηραμένης, έριξαν το λάθος στις πλάτες των άλλων οκτώ στρατηγών του αθηναϊκού στόλου με αποτέλεσμα έξι από τους οκτώ να καταδικαστούν σε θάνατο και να εκτελεστούν. Μεταξύ των εκτελεσθέντων ήταν και ο Θράσυλλος.

Μετά τη μεγάλη ήττα των Αθηναίων στους Αιγός Ποταμούς το 404 π.X. οι Σπαρτιάτες εγκατέστησαν νέα ολιγαρχία στην Αθήνα, τους Τριάκοντα Τυράννους, με αρχηγούς τον Θηραμένη και τον Κριτία.

Με τη νέα αυτή τυραννίδα εκατοντάδες Αθηναίοι υποχρεώθηκαν να πιουν κώνειο και χιλιάδες εξορίστηκαν. Μεταξύ των εξορισθέντων ήταν και ο Θρασύβουλος, ο οποίος κατέφυγε στη Θήβα.

Τον Δεκέμβριο όμως του ιδίου έτους ο Θρασύβουλος με άλλους εβδομήντα εξόριστους Αθηναίους δημοκράτες μπήκε κρυφά στην Αττική και κατέλαβε το φρούριο της Φυλής στην Πάρνηθα. Οι ολιγαρχικοί προσπάθησαν να ανακαταλάβουν το φρούριο, αλλά δεν το κατόρθωσαν.

Σύντομα το φρούριο της Φυλής έγινε τόπος συγκέντρωσης και πολλών άλλων δημοκρατικών. Ο στρατός του Θρασύβουλου μεγάλωσε και άρχισε τις επιθέσεις εναντίον των ολιγαρχικών.

Τον Σεπτέμβριο του 403 π.X., αφού κυρίευσε τον Πειραιά και κατατρόπωσε τους ολιγαρχικούς στη μάχη της Μουνιχίας (Φάληρο), όπου σκοτώθηκε και ο Κριτίας, ο Θρασύβουλος μπήκε θριαμβευτής στην Αθήνα και κατέλυσε το τυραννικό καθεστώς των Τριάκοντα.

Αντί όμως οι δημοκρατικοί να αρχίσουν τα αντίποινα, με την καθοδήγηση του Θρασύβουλου συμφιλιώθηκαν με τους ολιγαρχικούς. Έτσι εγκαταστάθηκε ένα είδος δημοκρατικού πολιτεύματος.

Ωστόσο ο Θρασύβουλος, θέλοντας να ανταμείψει τους απλούς ανθρώπους που τον είχαν βοηθήσει στην επαναφορά της δημοκρατίας, πρότεινε στον δήμο να δοθούν τα δικαιώματα του Αθηναίου πολίτη στους μετοίκους και στους δούλους οι οποίοι είχαν πολεμήσει εναντίον της τυραννίδας.

Αλλά ενώ ο δήμος ψήφισε την πρόταση του Θρασύβουλου, ο νόμος τελικά ακυρώθηκε στο δικαστήριο της Ηλιαίας για τυπικούς λόγους.

Φορολογία και λεηλασίες

Το 395 π.X. νέος πόλεμος ξέσπασε με τους Σπαρτιάτες. Ο Θρασύβουλος έπεισε τους Αθηναίους να συμμαχήσουν με τους Βοιωτούς εναντίον των Σπαρτιατών, οι οποίοι προσπαθούσαν να ανακτήσουν τη χαμένη θαλασσοκρατορία τους.

Ο Θρασύβουλος στάλθηκε με σαράντα πλοία στη Ρόδο αφενός για να βοηθήσει το νησί να διατηρήσει την ανεξαρτησία του και αφετέρου για να εισπράξει τους φόρους και τους δασμούς από τους συμμάχους της Αθήνας.

Τα επόμενα χρόνια ο Θρασύβουλος με επιτυχημένες επιχειρήσεις στη Θάσο, στη Σαμοθράκη, στο Βυζάντιο και στη Χαλκηδόνα κατόρθωσε να αποκαταστήσει την αθηναϊκή κυριαρχία στο Βόρειο Αιγαίο και στην Προποντίδα, καθώς και να διώξει τους Σπαρτιάτες από τη Λέσβο.

Επιβάλλοντας φόρο 5% στις πόλεις των περιοχών όπου διεξήγε τις επιχειρήσεις του και δασμό 10% επί των εμπορευμάτων που μεταφέρονταν με πλοία από τον Εύξεινο Πόντο, ο Θρασύβουλος εξασφάλισε στην Αθήνα μόνιμα έσοδα.

Ωστόσο οι εχθροί του Θρασύβουλου τον κατηγόρησαν στον δήμο ότι τα χρήματα που εισέπραττε δεν τα απέδιδε εξ ολοκλήρου στην Αθήνα, αλλά κατακρατούσε μεγάλο μέρος των εισπράξεων.

Τότε ο δήμος ανακάλεσε τον Θρασύβουλο, αλλά αυτός δεν υπάκουσε και συνέχισε τις επιχειρήσεις του στο Αιγαίο και στα μικρασιατικά παράλια. Εξακολουθούσε να εισπράττει τους φόρους και τους δασμούς που είχε επιβάλει και να αποδίδει όλα τα χρήματα, όπως τουλάχιστον υποστήριζε ο ίδιος, στην Αθήνα.

Ο κάτοικοι αυτών των περιοχών εξαγριώθηκαν εναντίον του Θρασύβουλου όχι μόνο για τους φόρους που τους ανάγκαζε να πληρώνουν, αλλά και επειδή άφηνε τους άνδρες του να λεηλατούν τους αγρούς και τα χωριά από όπου περνούσαν.

Στην Άσπενδο οι κάτοικοι αντέδρασαν στις λεηλασίες των στρατιωτών του Θρασύβουλου και ένα βράδυ, καθώς αυτός κοιμόταν στη σκηνή του, επιτέθηκαν και τον σκότωσαν.

Ο Θρασύβουλος ήταν αναμφισβήτητα ικανός στρατηγός, με ιδιαίτερες επιτυχίες στο ναυτικό τομέα, και ικανός ομιλητής, αλλά συχνά επισκιαζόταν ή παραμεριζόταν από πιο χαρισματικούς ηγέτες ή από στρατιωτικούς που πέτυχαν θεαματικότερες νίκες.

Κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών όπου πρωταγωνίστησε, είτε με είτε χωρίς εξουσία στα χέρια του, ο Θρασύβουλος παρέμεινε σταθερός υπερασπιστής της παραδοσιακής δημοκρατίας, και πέθανε αγωνιζόμενος για το ίδιο ιδεώδες το οποίο προάσπισε όταν εμφανίστηκε στην πολιτική σκηνή το 411.

Για τις πράξεις του, ο Θρασύβουλος στεφανώθηκε με ένα στεφάνι ελιάς από τους συμπατριώτες του.