Έρβιν Ρόμελ: Η ζωή και το τέλος της “Αλεπού της Ερήμου”

Ο φοβερός και τρομερός στρατηγός της Γερμανίας του Β’ ΠΠ δεν ήταν μόνο σεβαστός από τα υψηλόβαθμα στελέχη του Γ’ Ράιχ, αλλά και από σύσσωμη την ηγεσία των Συμμάχων, με τις εμφατικές του νίκες στη Βόρεια Αφρική να του εξασφαλίζουν το ψευδώνυμο που θα τον απαθανάτιζε στα παγκόσμια πολεμικά χρονικά.

Τα έργα και οι ημέρες του θρυλικού στρατηγού καλύπτονται πια από την αχλή του μύθου, καθώς τέτοιος ήταν ο αντίκτυπός του τόσο στη Γερμανία όσο και τον κόσμο ολόκληρο που δεν θα μπορούσε η «Αλεπού της Ερήμου» να μη γίνει κάτι σαν λαϊκός θρύλος.

Κι έτσι μια σειρά από ερωτήματα συνεχίζουν εν πολλοίς να μένουν αναπάντητα: Τι γνώριζε ο Ρόμελ για την απόπειρα της 20ής Ιουλίου 1944 κατά του Χίτλερ; Ποια στάση τηρούσε απέναντι στην ομάδα των αντιστασιακών εντός του στρατεύματος (με αρχηγό τον φον Στάουφενμπεργκ); Αμφισβήτησε τελικά τον Χίτλερ και προσπάθησε να τον ανατρέψει ή μπλέχτηκε άδικα στη συνωμοσία; Επί δεκαετίες οι ιστορικοί αναζητούν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, χωρίς συναίνεση φυσικά.

Έξοχος στρατιώτης και ιδιοφυής στρατιωτικός ηγέτης, ο Ρόμελ συνεπήρε τη φαντασία του απλού κόσμου χάρη στα ασυνήθιστα κατορθώματά του αλλά και την απαράμιλλη δεινότητά του σε ζητήματα τακτικής. Πολεμούσε πάντα στην πρώτη γραμμή δίπλα στους άντρες του και διακρίθηκε επανειλημμένα στο πεδίο της μάχης χαράσσοντας διαρκώς νέες στρατηγικές πολέμου και επινοώντας ταυτοχρόνως αμυντικά τεχνάσματα, κάτι που του επέτρεψε να πρωταγωνιστήσει σε ένα από τα δυσκολότερα θέατρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Κι έτσι ο αμφιλεγόμενος στρατιωτικός ηγέτης, ο οποίος αναγκάστηκε σε αυτοκτονία το 1944, σε ηλικία 52 ετών, η πολεμική διάνοια των δύο μνημειωδών ετών θριάμβων και αποτυχιών στη Βόρεια Αφρική, συνεχίζει να μαγνητίζει το συλλογικό φαντασιακό, καθώς δεν είναι λίγοι πια οι αναλυτές που τον κατατάσσουν στους σπουδαιότερους στρατηγούς που είδε ποτέ ο σύγχρονος κόσμος μας…

Πρώτα χρόνια και πρώιμη στρατιωτική καριέρα

Ο Έρβιν Γιόχαν Όιγκεν Ρόμελ γεννιέται στις 15 Νοεμβρίου 1891 στο Χαϊντενχάιμ της Βιρτεμβέργης ως ένα από τα τέσσερα παιδιά ενός γυμνασιάρχη και μιας γόνου οικογένειας της καλής τάξης. Ο νεαρός Έρβιν είχε όνειρο να γίνει μηχανικός, ο πατέρας του τον προέτρεψε ωστόσο να ακολουθήσει στρατιωτική σταδιοδρομία, ένα επάγγελμα που θα μπορούσε να εγγυηθεί εξάλλου την οικονομική του αποκατάσταση.

Κι έτσι το 1910, ολοκληρώνοντας τις σχολικές του υποχρεώσεις, κατατάσσεται στη Σχολή Ευελπίδων του Ντάντσιχ, απ’ όπου θα αποφοιτήσει με τον βαθμό του υπολοχαγού. Εν τω μεταξύ, το 1911 γνώρισε μια όμορφη κοπέλα, τη Lucie Maria Mollin, την οποία θα παντρευτεί το1916 και θα περάσει στο πλάι της, πάντοτε σφόδρα ερωτευμένος (όπως αποκαλύπτουν οι ερωτικές επιστολές που της έστελνε από το μέτωπο του πολέμου), όλη του τη ζωή. Το ζευγάρι θα αποκτήσει έναν γιο λίγο αργότερα.

Πάνω στην ώρα της αποφοίτησής του, ξεσπά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο νεαρός υπολοχαγός ρίχνεται αμέσως στις φονικές μάχες του Μεγάλου Πολέμου σε Γαλλία, Ρουμανία και Ιταλία. Στον Α’ Παγκόσμιο θα διακριθεί ως διοικητής σε πολλές μάχες, θα τραυματιστεί τρεις φορές και θα παρασημοφορηθεί εκτεταμένα για τα πολεμικά του κατορθώματα, γινόμενος έτσι ένας από τους πολλά υποσχόμενους νεαρούς στρατιωτικούς.

Ταυτοχρόνως, δεν αποδέχεται την προαγωγή του, επιλέγοντας να παραμείνει στο πεζικό και τις πρώτες γραμμές του πυρός, κάτι που θα επαναλάβει και μετά τη λήξη του πολέμου.

Στα χρόνια του Μεσοπολέμου, υπηρετεί αρχικά ως διοικητής σε παροπλισμένα γερμανικά σώματα και στη συνέχεια αναλαμβάνει καθήκοντα εκπαιδευτή σε στρατιωτικές ακαδημίες της Γερμανίας, ως λοχαγός πια. Κορυφαίο γεγονός της περιόδου, η σύνταξη των στρατιωτικών απομνημονευμάτων του από τον Μεγάλο Πόλεμο («Το Πεζικό Επιτίθεται»), το οποίο θα κυκλοφορήσει μάλιστα ως στρατιωτικό εγχειρίδιο για τον γερμανό οπλίτη…

Γ’ Ράιχ και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος

Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Αδόλφο Χίτλερ, ο φέρελπις Ρόμελ γοητεύεται μεν από τον νέο άνεμο αισιοδοξίας που αποπνέει στη Γερμανία ο εθνικοσοσιαλισμός, δεν γίνεται ωστόσο ποτέ μέλος του ναζιστικού κόμματος. Ο Χίτλερ πάντως, γοητευμένος τόσο από τα πολεμικά κατορθώματα του λοχαγού όσο και το βιβλίο του, τον μετατρέπει σε υπασπιστή του και υπεύθυνο της προσωπικής του ασφάλειας. Τα νέα του καθήκοντα θα τον φέρουν επικεφαλής μιας ακόμα σχολής πολέμου, όπου και θα αρχίσει τη συγγραφή του δεύτερου πονήματός του («Τα Τεθωρακισμένα Επιτίθενται»).

Κατά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου δεν είχε άμεση εμπλοκή (εισβολή στην Πολωνία), καθώς υπηρετούσε όπως είπαμε στο στρατηγείο του Γ’ Ράιχ ως φρούραρχος του Χίτλερ. Όντας πια υποστράτηγος, ήταν όμως ώρα να αναλάβει ενεργό δράση, κι έτσι τον Φεβρουάριο του 1940 τοποθετείται επικεφαλής της 7ης Μεραρχίας Τεθωρακισμένων, με τα Πάντσερ του να φέρνουν σύντομα τον όλεθρο στη Γαλλία.

Η μονάδα του ήταν μάλιστα η πρώτη που θα έφτανε στα Στενά της Μάγχης, καθώς ο Ρόμελ δεν κρατιόταν να αποδείξει τη δεξιοτεχνία του στην πολεμική στρατηγική. Σύντομα τα Πάντσερ του Ρόμελ θα αποκτούσαν το παρατσούκλι «Μεραρχία-Φάντασμα», από τον αστραπιαίο και καταιγιστικό κυρίως ρυθμό της προέλασής τους στο γαλλικό έδαφος.

Τα πολεμικά ανδραγαθήματα του Ρόμελ στη Γαλλία και οι συντριπτικές του νίκες κατά των συμμαχικών δυνάμεων θα του φέρουν άλλη μια προαγωγή, όντας πια αντιστράτηγος, αλλά και ένα παράσημο, τον Σταυρό των Ιπποτών.

Αν και η μεγάλη του στιγμή θα ερχόταν την επόμενη χρονιά (1941), όταν ανέλαβε διοικητής της 15ης Μεραρχίας Τεθωρακισμένων, του «Σώματος της Αφρικής» (Afrika Korps), που σύντομα θα μετέτρεπε σε φόβο και τρόμο των Συμμάχων. Το ναζιστικό εκστρατευτικό σώμα στη Βόρεια Αφρική, με υποστηρικτικό αρχικά ρόλο στις ιταλικές δυνάμεις που είχαν αποδεκατιστεί εν τω μεταξύ από τους Βρετανούς, είχε έρθει για να ανατρέψει άρδην το σκηνικό στα βόρεια της Μαύρης Ηπείρου.

Παρά τις αριθμητικά κατώτερες δυνάμεις του, ο Ρόμελ καταφέρνει με πανούργες στρατηγικές να παγιδεύσει συχνά-πυκνά τους Βρετανούς, με τους αντιπερισπασμούς του να του χαρίζουν τελικά το παρατσούκλι «Αλεπού της Ερήμου». Και τι δεν έκανε ο δαιμόνιος στρατηγός για να παραπλανά τους εχθρούς του: από ξύλινα τανκς και κινητήρες αεροσκαφών προσαρμοσμένους πάνω σε φορτηγά για να σηκώνουν σύννεφα σκόνης και να φαίνονται έτσι υπέρτερες οι δυνάμεις του μέχρι και τις στρατηγικές υποχωρήσεις των μηχανοκίνητων μέσων του, τον Ρόμελ δεν τον έπιανες πουθενά! Ο πανούργος στρατιωτικός μέχρι και ψεύτικα πυροβόλα έστηνε για να δειλιάζουν οι άγγλοι στις προελάσεις του, κατακτώντας δίκαια το παρατσούκλι της πονηρής αλεπούς.

Ο σχεδόν ανταρτοπόλεμος της μικρής δύναμης του Ρόμελ με την παντοδύναμη βρετανική φρουρά της Βόρειας Αφρικής θα αναδείξει νικητή τον Γερμανό: ο Ρόμελ απωθεί τους Άγγλους από τη Λιβύη, αναγκάζοντάς τους να υποχωρήσουν στην Αίγυπτο, και βάζει στο στόχαστρο το στρατηγικής σημασίας λιμάνι του Τομπρούκ.

Έχοντας ήδη ανέλθει στον βαθμό του στρατηγού, εν μέρει και για την αιχμαλωσία όχι ενός, αλλά δύο βρετανών στρατηγών(!), ο Ρόμελ είναι έτοιμος να πάρει την ύψιστη στρατιωτική διάκριση, τον βαθμό του αρχιστράτηγου δηλαδή, εξαπολύοντας την τελική του αντεπίθεση κατά του Τομπρούκ, το οποίο πολιορκούσε ήδη από τον Απρίλιο ως τον Δεκέμβριο του 1941, πριν απωθηθεί από τους Άγγλους και επιστρέψει για άλλη μια φορά στην Κυρηναϊκή τον Ιούνιο του 1942.

Καταλαμβάνοντας το πολυπόθητο Τομπρούκ, ο Ρόμελ ανεβαίνει στη θέση του στρατάρχη του Γ’ Ράιχ από τον ίδιο τον Χίτλερ. Σχεδόν ανίκητος στη Βόρεια Αφρική, ο γενναίος γερμανός επιτελάρχης θα κάνει τον Ουίνστον Τσόρτσιλ να αναφωνήσει απηυδισμένος: «Μα δεν θα βρούμε ποτέ έναν στρατηγό να νικήσει τον Ρόμελ»!

Ο Ρόμελ συνεχίζει απτόητος την καταδίωξη των συμμαχικών στρατευμάτων εγκαινιάζοντας μια σειρά από αιφνιδιαστικές επιθέσεις που θα ενδυναμώσουν κι άλλο τον μύθο του. Οι Σύμμαχοι τον τρέμουν, οι γερμανοί πολίτες τον αποκαλούν «Στρατάρχη του Λαού», την ίδια ώρα που οι Άραβες τον υποδέχονται ούτε λίγο ούτε πολύ ως απελευθερωτή, καθώς τους απάλλαξε από τον μακροχρόνιο βρετανικό ζυγό…

Το Ελ Αλαμέιν και η πτώση

Οι απανωτές και σαρωτικές στρατιωτικές νίκες του Ρόμελ δεν έμελλε ωστόσο να κρατήσουν για πολύ. Τόσο η έλλειψη πολεμικού εξοπλισμού όσο και εφοδίων εμποδίζουν την περαιτέρω προέλαση των δυνάμεών του και οι Σύμμαχοι τον σταματούν αρχικά στο Ελ Αλαμέιν. Ο ίδιος, βαριά άρρωστος, εγκαταλείπει τη διοίκηση του Σώματος της Αφρικής και επιστρέφει άρον-άρον στη Γερμανία για θεραπεία.

Το εκστρατευτικό του σώμα συντρίβεται στη δεύτερη μάχη του Ελ Αλαμέιν και ο μεγάλος στρατάρχης επιστρέφει εσπευσμένα στην Αίγυπτο, αν και είναι πια αργά: το μόνο που του μένει είναι η στρατηγική υποχώρηση των δυνάμεών του, σε πείσμα μάλιστα των εντολών του Χίτλερ, που καλούν τον Ρόμελ σε άμυνα μέχρις εσχάτων. Αυτή η πρώτη τριβή στις σχέσεις των δύο αντρών είναι ίσως το σημείο-κλειδί για τη μεταστροφή των αισθημάτων του Ρόμελ απέναντι στον Φύρερ: ο αρχιστράτηγος χάνει την τυφλή εμπιστοσύνη που του είχε και αρχίζει να αποδοκιμάζει την τακτική του ηγέτη.

Το Γ’ Ράιχ έχει αρχίσει εξάλλου να καταρρέει και η εμπλοκή των ΗΠΑ επιδεινώνει την κατάσταση. Παρά ταύτα, ο Ρόμελ επιφέρει με τις αποδεκατισμένες δυνάμεις του καίρια χτυπήματα στους Αμερικανούς και καταφέρνει να κρατήσει μια σειρά από οχυρά στη Βόρεια Αφρική, σταθεροποιώντας πρόσκαιρα τη θέση του. Και τότε ο Χίτλερ τον ανακαλεί στη Γερμανία (1943), για να επιβλέψει την άμυνα της ακτογραμμής του Ατλαντικού…

Το Τείχος του Ατλαντικού

Στις αρχές του 1944 λοιπόν ο Ρόμελ επιφορτίζεται με την άμυνα των ευρωπαϊκών ακτογραμμών για την επερχόμενη συμμαχική απόβαση. Παρά το γεγονός ότι ο Χίτλερ αποκαλεί το μεγαλόπνοο σχέδιό του «Τείχος του Ατλαντικού», ο Ρόμελ ξέρει ότι το πλάνο είναι διάτρητο και μη υλοποιήσιμο φυσικά, καθώς στερούνταν τόσο των απαραίτητων πρώτων υλών (όπως το τσιμέντο) όσο και του κατάλληλου αμυντικού στρατιωτικού εξοπλισμού.

Ήταν αποστολή καταδικασμένη να αποτύχει, κάποιος έπρεπε ωστόσο να την αναλάβει. Στις ετοιμασίες για την τελική μάχη, ο Ρόμελ άρχισε να αμφιβάλει πια βαθύτατα τόσο για τους λόγους της πολεμικής εμπλοκής της Γερμανίας όσο και για τις ικανότητες του Φύρερ. Η μεταστροφή του έχει αρχίσει να διαφαίνεται και δεν κάνει τίποτα για να κρύψει τη ευδιάκριτη δυσαρέσκειά του απέναντι στον Χίτλερ.

Ο ίδιος φέρεται να εξομολογείται στον κύκλο του ότι είναι έτοιμος να αναλάβει τα ηνία της Γερμανίας μετά την ανατροπή του Χίτλερ, μην ξέροντας ειρωνικά ότι τη στιγμή που ξεστόμιζε τη δήλωσή του εξυφαινόταν ήδη συνωμοσία για τη δολοφονία του Φύρερ. Ταυτοχρόνως, στο πεδίο της μάχης τώρα, οι Σύμμαχοι εξαπέλυσαν την αιφνιδιαστική τους απόβαση στη Νορμανδία τον Ιούνιο του 1944, την ώρα που ο Ρόμελ ήταν σε άδεια στη Γερμανία. Ο στρατάρχης επιστρέφει άρον-άρον στη μάχη και επιδίδεται σε έναν χαμένο από χέρι αγώνα, οργανώνοντας ωστόσο υποδειγματικά τις λιγοστές του άμυνες.

Στις 17 Ιουλίου 1944 μάλιστα ένα μαχητικό αεροπλάνο ανατίναξε το αυτοκίνητό του προκαλώντας στον στρατάρχη βαρύτατο τραύμα στο κεφάλι…

Η συνωμοσία του 1944 και το τέλος

Τρεις μέρες αργότερα, θα λάβει χώρα η αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ από τον συνταγματάρχη Κλάους Φον Στάουφενμπεργκ, με τον κύκλο των συνωμοτών να περιλαμβάνει και στενούς συνεργάτες του Ρόμελ. Για την εμπλοκή του στρατάρχη στην υπόθεση δεν υπάρχει ιστορική συναίνεση καθώς τίποτα δεν τον συνδέει με την πλεκτάνη. Πιθανότατα να το γνώριζε, όπως και τόσοι άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του Γ’ Ράιχ, με την ευδιάκριτη δυσαρέσκεια να κρατά τα στόματα όλων κλειστά.

Μετά την Απόβαση στη Νορμανδία εξάλλου ο Ρόμελ είχε μετατραπεί στην κυριότερη φωνή που καλούσε σε παράδοση της Γερμανίας, ξέροντας ότι το τέλος ερχόταν ολοταχώς. Παρά την έλλειψη όμως στοιχείων που να τον εμπλέκουν στην ιστορία, η Γκεστάπο και οι προσωπικοί του εχθροί τον ενοχοποιούν. Δεν μπορούσε όμως ο λαϊκός ήρωας του κόσμου να περάσει από δίκη, γι’ αυτό και ο Χίτλερ τον αναγκάζει σε αυτοκτονία με αντάλλαγμα την τιμή του: την προστασία δηλαδή της οικογένειας αλλά και του ονόματός του.

Σε επιστολή του Απριλίου 1945, σχεδόν έξι μήνες μετά την αυτοκτονία του, ο γιος του Μάνφρεντ παρατηρεί: «Στις 12 το μεσημέρι ο πατέρας μου δέχτηκε στο σπίτι δυο στρατηγούς. Μετά από τρία τέταρτα της ώρας, ο πατέρας μου βγήκε από το δωμάτιο, λέγοντας μου πως ο Αδόλφος Χίτλερ του είχε δώσει την επιλογή είτε να αυτοκτονήσει με δηλητήριο είτε να συλληφθεί και να προσαχθεί σε λαϊκή δίκη.

Ο Χίτλερ τον διαβεβαίωσε πως, αν αποφάσιζε να θέσει ο ίδιος τέρμα στη ζωή του θα φρόντιζε για την οικογένειά του. Μου είπε αντίο, φορώντας τη στρατιωτική του ενδυμασία και μπήκε σε ένα αυτοκίνητο, μαζί με τους άλλους δυο στρατηγούς. Κάθισε στο πίσω κάθισμα και το αυτοκίνητο έφυγε. Μετά από 15 λεπτά λάβαμε ένα τηλεφώνημα πως ο πατέρας μου είχε πεθάνει από εγκεφαλική αποπληξία».

Κι έτσι στις 16 Οκτωβρίου 1944 ο κορυφαίος στρατηγός Έρβιν Ρόμελ θέτει τέρμα στη ζωή του με την κάψουλα υδροκυανίου που του έστειλε ο ίδιος ο Φύρερ. Ο Ρόμελ ενταφιάστηκε με στρατιωτικές τιμές καθώς η επίσημη αιτία του θανάτου του ήταν το εγκεφαλικό. Ο ίδιος ανάρρωνε εξάλλου από σοβαρό τραυματισμό στη συμμαχική απόβαση στη Γαλλία