Το ανένδοτο κίνημα των Εργένηδων και η πλατεία των «αγάμων» των παλαιών Αθηνών (φωτό)

Ήταν πλαισιωμένη από τις Πατησίων, Μηθύμνης, Σπάρτης και το τέλος της οδού Λευκωσίας, υπήρξε κάτι σαν… εξοχή. Ένα προάστιο της Αθήνας. Φσικά, μιας άλλης Αθήνας που χάθηκε μέσα στο πέρασμα του χρόνου.

Μόνο οι ιστορίες των παλαιότερων που έφτασαν μέχρι τις ημέρες μας από στόμα σε στόμα και αποτυπώθηκαν στα βιβλία ανθρώπων που αγάπησαν το παρελθόν και το άφησαν κληρονομιά στους νεότερους, έμειναν για να θυμίζουν εκείνα τα χρόνια. Τα ωραία και ρομαντικά χρόνια (που και εκείνα βέβαια είχαν τις δυσκολίες τους).

Στο κέντρο αυτών των τεσσάρων οδών, λοιπόν, που σήμερα, πλέον, αποτελούν το κέντρο της πρωτεύουσας, χτίστηκε μια πλατεία. Με την πάροδο των χρόνων άλλαξε πολλά ονόματα. Σήμερα την γνωρίζουμε ως πλατεία Αμερικής. Πριν πολλά χρόνια, ωστόσο, το όνομά της ήταν διαφορετικό και «έσερνε» μαζί του πολλές, ενδιαφέρουσες και σε έναν βαθμό αστείες ιστορίες που η εξιστόρησή τους σήμερα προκαλούν γέλια και πειράγματα ανάμεσα στις παρέες που τις ακούνε.

Εν αρχή ην… η πλατεία Ανθεστηρίων

Όπως ήδη ειπώθηκε παραπάνω η πλατεία Αμερικής μέσα στην πάροδο του χρόνου έχει αλλάξει πολλά ονόματα. Η πρώτη της ονομασία, σύμφωνα με αυτά που ξέρουμε, ήταν πλατεία Ανθεστηρίων.

Σύμφωνα πάντα με την επικρατούσα άποψη η ονομασία αυτή προέκυψε από έναν λόγο που όσοι σήμερα περνούν από την πλατεία θα θεωρήσουν πως είναι αποκύημα της φαντασίας κάποιου που αρέσκεται στο να κάνει πλάκα με τις αντιδράσεις των υπολοίπων.

Η πλατεία Ανθεστηρίων, λοιπόν, είχε πάρει το όνομά της από το γεγονός πως εκείνα τα χρόνια οι Αθηναίοι πήγαιναν εκεί για να πιάσουν τον… Μάη! Ναι. Δεν υπάρχει κάτι λάθος στην προηγούμενη πρόταση. Η πλατεία τότε θεωρούταν ένας προορισμός στον οποίο οι Αθηναίοι θα μπορούσαν να περάσουν στιγμές ξεγνοιασιάς στην… εξοχή.

Καταπράσινη περιοχή, με πολλά δέντρα και ελάχιστα αυτοκίνητα ήταν ότι έπρεπε για να παίζουν τα μικρά παιδιά και οι μεγάλοι να αισθάνονται πως βρίσκονται στην… ύπαιθρο.

Λίγα χρόνια αργότερα, ωστόσο, το όνομα της πλατείας θα άλλαζε και ένα μάλλον περίεργο κίνημα θα δημιουργούταν στην «καρδιά» της.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1880 στην πλατεία κάνει τέρμα ο ιπποτροχιόδρομος. Για τους περισσότερους αυτή είναι μια άγνωστη λέξη. Λογικό. Δεν έχει καμία σχέση με τον… ιππόδρομο. Ο ιπποτροχιόδρομος θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ο πρόγονος του τραμ ή (αν το δούμε από την άλλη πλευρά) η εξέλιξη της άμαξας. Εν κατακλείδι ήταν ένα όχημα το οποίο έμοιαζε με το τραμ αλλά δεν διέθετε μηχανή, όλη τη δουλειά την έκαναν τα άλογα (στις αρχές τρία, αργότερα ενισχυόταν με περισσότερα) που βρισκόντουσαν στο μπροστινό μέρος.

Το γεγονός ότι στην πλατεία έκανε τέρμα ο ιπποτροχιόδρομος, είχε κάνει την περιοχή δημοφιλή στους νέους ανθρώπους. Το όνομά της δεν άργησε να αλλάξει και φταίει ακριβώς αυτή η ιδιαιτερότητά της. Υπάρχουν δυο εκδοχές για το πώς η πλατεία Ανθεστηρίων μετονομάστηκε σε Αγάμων. Η πρώτη, που επικράτησε ως αστικός μύθος και δεν συγκεντρώνει παρά ελάχιστες πιθανότητες να είναι η αληθινή, αναφέρει πως όντας κάτι σε… προάστιο, η περιοχή «έλκυε» ανύπαντρα ή και παράνομα ζευγαράκια που έψαχναν ένα ήσυχο μέρος για να απολαύσουν τον έρωτά τους.

Η δεύτερη εκδοχή που είναι η επικρατέστερη και σίγουρα πιο κοντά στην αλήθεια είναι πως προέκυψε από μια παρέα ορκισμένων εργένηδων που σύχναζε σε ένα καφενεδάκι της περιοχής και ήταν η αιτία για να δημιουργηθεί ένα κίνημα διαφορετικά από τ΄ άλλα.

Το κίνημα των εργένηδων και ο «αποστάτης» Γεώργιος Περπινιάς

Στο μικρό καφενεδάκι της πλατείας, εκεί κοντά στο τέλος του ιπποτροχιοδρόμου, λοιπόν, υπήρχε μια παρέα φανατικών εργένηδων. Στην πλειοψηφία τους ήταν μεγάλοι σε ηλικία άνδρες που έβλεπαν σαν… σκλαβιά την πιθανότητα να βάλουν την κουλούρα.

Η παρέα των εργένηδων έλαβε χαρακτήρα κινήματος και το στέκι μετατράπηκε σε… κέντρο αγώνα, όταν πρωτοκυκλοφόρησε μια φήμη που ήθελε την κυβέρνηση να βάζει φόρο αγαμίας σε όσους ήταν αμετανόητοι εργένηδες.

Μια «αποστασία» από το κίνημα, ωστόσο, θα λειτουργούσε σαν… θρυαλλίδα εξελίξεων. Ένας από τους ορκισμένους εργένηδες, ο επιπλοποιός, Γεώργιος Περπινιάς υπέκυψε στα κάλλη μιας γυναίκας, εγκατέλειψε το κίνημα και αποφάσισε από άγαμος να γίνει έγγαμος, προκαλώντας την οργή των υπολοίπων του κινήματος οι οποίοι πάραυτα τον χαρακτήρισαν ρίψασπι και αποστάτη.

Ο γάμος τους Γέωργιου Περπινιά, ωστόσο, δεν κράτησε παρά λίγες ώρες. Τόσο χρειάστηκε για να καταλάβει πως η σύζυγος ήταν δύστροπή. Η εργένικη ζωή φάνταζε σαν όαση και έτσι ο επιπλοποιός έβαλε όλα τα πράγματα της νύφης σε ένα ωραιότατο κάρο και την έστειλε… συστημένη πίσω στη μαμά της. Λίγο αργότερα επέστρεφε μετανιωμένος στην αγκαλιά του κινήματος.

Ο αποτυχημένος γάμος και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο αυτός τελείωσε, ωστόσο, έγινε γρήγορα γνωστός στην Αθήνα και σύντομα έγινε πρώτο θέμα στην «Εφημερίδα των Κυριών» την οποία έβγαζε η Καλλιρρόη Παρρέν, δημοσιογράφος της εποχής, λογία και μια από τις πρώτες Ελληνίδες φεμινίστριες.

Εκείνη, άλλωστε, ήταν αυτή που είχε ήδη προτείνει, να ψηφισθεί ένας νόμος που να φορολογεί όλους του άγαμους άνδρες από 30 χρονών και πάνω, επειδή υπήρχαν πολλές ανύπαντρες γυναίκες που ήθελαν να κάνουν οικογένεια και δεν έβρισκαν γαμπρούς.

Την ιδέα της Καλλιρρόης Παρρέν φαίνεται πως ενστερνίστηκε η κυβέρνηση λίγο πριν την πτώχευση του 1893. Μέσα στην απελπισμένη προσπάθεια της να βρει έσοδα για να γεμίσει τα δημόσια ταμεία σκέφτηκε να περάσει ένα νόμο, σύμφωνα με τον οποίο θα φορολογούσε τους άγαμους (και όσους σύχναζαν σε… οίκους ανοχής ή παρόμοια στέκια), με την αιτιολογία ότι οι παντρεμένοι πληρώνουν περισσότερους φόρους επειδή έχουν οικογένειες.

Η κυβέρνηση υπολόγιζε πως με την φορολογία αυτή θα αύξανε κατά πολλά εκατομμύρια δραχμές τις εισπράξεις της και ταυτόχρονα θα καταπολεμούσε το δημογραφικό πρόβλημα. Υπολόγιζε, ωστόσο, χωρίς τους… εργένηδες της πλατείας Αγάμων οι οποίοι ξεσηκώθηκαν και απειλούσαν με κινητοποιήσεις αν περνούσε ένας τέτοιος νόμος. Τελικά, οι εργένηδες ήταν αυτοί που βγήκαν νικητές καθώς αυτός ο νόμος έμεινε στις σκέψεις των κυβερνώντων.

Τέλος, για την ιστορία και μόνο, να αναφερθεί πως η πλατεία παρέμεινε Αγάμων έως και το 1927 όταν επί δημαρχίας Σπύρου Πάτση το τότε Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων, με την υπ’ αριθμόν 905 απόφασή του έδωσε στην πλατεία το όνομα «Αμερικής», θέλοντας να τιμήσουν τον φιλελληνισμό των Η.Π.Α. και όχι για να υπάρχει μια αναφορά στην μακρινή ήπειρο όπως λανθασμένα θεωρούταν μέχρι και πριν από μερικές δεκαετίες.