Πόρισμα «κόλαφος» του ευρωπαϊκού συμβουλίου για τα ελληνικά ψυχιατρεία- Τραγικές οι συνθήκες νοσηλείας

Έλλειψη προσωπικού στα ψυχιατρικά ιδρύματα και κακές συνθήκες κράτησης στα τμήματα φύλαξης παρατηρούνται από την αντιπροσωπεία της Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων και της Ανθρώπινης Μεταχείρισης (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Η επιτροπή επισκέφτηκε ελληνικές ψυχιατρικές δομές πριν από ένα μήνα στην Ελλάδα (10-19 Απριλίου 2018).

Έπειτα από αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης, δημοσιεύονται προκαταρκτικά οι παρατηρήσεις της Επιτροπής, ύστερα από έρευνα εννέα ημερών, με επίκεντρο τις συνθήκες διαβίωσης και τις διασφαλίσεις αστικών και ιατροδικαστικών ασθενών σε ψυχιατρικά ιδρύματα και την κατάσταση των αλλοδαπών πολιτών, έως ότου κατατεθεί η πλήρης έκθεση από την Επιτροπή CPT.

Πού πήγαν

Σημειώνεται ότι οι ψυχιατρικές δομές που επισκέφθηκαν είναι το ΨΝΑ Δρομοκαΐτειο, η Ψυχιατρική Κλινική του Ευαγγελισμού, η Ψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Γεννηματά, η Ψυχιατρική Κλινική του Σωτηρία, η Νευρολογική Ψυχιατρική Κλινική Βριλησσίων, το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού. Τα τμήματα κράτησης μεταναστών είναι το κέντρο Αμυγδαλέζας (Αθήνα), το Φυλάκιο (Έβρος), η Μόρια (Λέσβος) και η Πύλη (Κώς).

Οι σταθμοί αστυνομικής και συνοριακής φύλαξης που επισκέφθηκε η αντιπροσωπεία της Επιτροπής είναι τα αστυνομικά τμήματα Δραπετσώνας, Κολωνού και Ομόνοιας (Αττική), και τα τμήματα συνοριακής φύλαξης Φερών, Διδυμοτείχου/Ισαάκιο, Ορεστιάδας/Ν.Χειμονίου και Σουφλίου (Έβρο).

Τι διαπίστωσαν
Στα περισσότερα ψυχιατρικά ιδρύματα, η αντιπροσωπεία της Επιτροπής διαπιστώνει ότι το κλίμα ήταν χαλαρό, ειδικά σε εγκαταστάσεις όπου οι ασθενείς απολάμβαναν γενικά ένα λιγότερο περιορισμένο περιβάλλον, ενώ οι ασθενείς μιλούσαν θετικά για τις συνθήκες κράτησης και τη στάση του προσωπικού.

Ωστόσο, σε ορισμένες δομές παρατηρούνται ανεπαρκείς δραστηριότητες των ασθενών σε εξωτερικούς χώρους, αλλά και κάποια μεμονωμένα περιστατικά ασθενών που ισχυρίστηκαν λεκτική βία και απαράδεκτη συμπεριφορά εκ μέρους του προσωπικού.

Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι, σε γενικότερες γραμμές, γίνεται παρατεταμένη χρήση των συστημάτων συγκράτησης και καθήλωσης ασθενών λόγω έλλειψης προσωπικού, έλλειψης κατάλληλης κατάρτισης του προσωπικού σχετικά με τους περιορισμούς και έλλειψης αυστηρών κριτηρίων για τη χρήση των μεθόδων περιορισμού ασθενών στα διεθνή πρότυπα.

Για παράδειγμα, στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού διαπιστώθηκε κατάχρηση της πρακτικής των λεγόμενων «μπλε» ή προστατευτικών κελιών που αποσκοπούν στην αποφυγή αυτοτραυματισμού ή βλάβη σε άλλους. Η αντιπροσωπεία παρατήρησε ότι οι ασθενείς τοποθετούνται σε αυτά τα κελιά για περιόδους αρκετών ημερών, απογυμνώνονται και αφήνονται χωρίς επίβλεψη για ώρες.

Καταγγελίες ασθενών
Επί αυτού, η Επιτροπή επισημαίνει ότι η μεταφορά των ασθενών σε ψυχιατρική κλινική δεν θα πρέπει να γίνεται από την αστυνομία, αλλά από ειδικευμένο προσωπικό περίθαλψης. Μαρτυρίες ασθενών καταγγέλλουν χρήση χειροπεδών, βία και παρατεταμένη αναμονή κατά τη μεταφορά των ασθενών στις ψυχιατρικές κλινικές από την αστυνομία.

Διαπιστώθηκε, επίσης, υπερπληθυσμός στις τρεις ψυχιατρικές μονάδες γενικών νοσοκομείων, όπου ασθενείς είναι τοποθετημένοι στον διάδρομο για παρατεταμένες περιόδους και έλλειψη προσωπικού. Με αποτέλεσμα, για παράδειγμα στην Ψυχιατρική Κλινική Ευαγγελισμού, στις περιπτώσεις ασθενών που βρίσκονται στους διαδρόμους, η αλλαγή κλινοσκεπασμάτων και πάνας να γίνεται σε πλήρη αντίληψη των υπόλοιπων ασθενών, δηλαδή χωρίς καμία ιδιωτικότητα.
Αξιοσημείωτο είναι το γενικότερο πρόβλημα έλλειψης προσωπικού και πόρων, πράγμα που καθιστά τις συνθήκες περίθαλψης δύσκολες για τους ασθενείς και το προσωπικό.

Η αντιπροσωπεία επικαλείται το άρθρο 8 παράγραφος 5 της σύμβασης και καλεί τις ελληνικές Αρχές να διασφαλίσουν την πρόληψη της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας και να σταματήσουν αμέσως οι δυσμενείς πρακτικές στις ψυχιατρικές δομές.

Σε ό,τι αφορά τις συνθήκες κράτησης αλλοδαπών, η αντιπροσωπεία της Επιτροπής (CPT) αναγνωρίζει τις δυσμενείς συνθήκες και τις σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα, αλλά ζητάει από τις ελληνικές Αρχές, οι αλλοδαποί που στερούνται την ελευθερία τους να τυγχάνουν ανθρώπινης μεταχείρισης και αξιοπρέπειας και απαιτείται επ΄ αυτού συντονισμένη δράση από όλα τα αρμόδια υπουργεία.

Σημειώνεται ότι υπήρξαν κάποιες καταγγελίες για σωματική κακομεταχείριση και υπερβολική χρήση αστυνομικών μέτρων σε ορισμένα κέντρα που επισκέφθηκε η Επιτροπή, όπως χαστούκια, γροθιές και κλωτσιές στο κεφάλι ή άλλα μέρη του σώματος.

Η Αντιπροσωπεία διαπίστωσε ότι τα ασυνόδευτα παιδιά βρίσκονταν ακόμη υπό την αιγίδα της “προστατευτικής επιμέλειας” με σκοπό την παροχή καταφυγίου στους ηλικιωμένους. Η αντιπροσωπεία υπενθυμίζει τη θέση της CPT, σύμφωνα με την οποία τα παιδιά δεν πρέπει να στερούνται της ελευθερίας τους και των δικαιωμάτων τους.
Εκτός Αττικής

Διαπιστώθηκε ότι η περιοχή του Έβρου και κυρίως το Φυλάκιο Έβρου, ήταν υπερπλήρη και οι συνθήκες διαβίωσης σε κάποια κέντρα κράτησης περιγράφηκαν από την αντιπροσωπεία ως απαράδεκτες, καθώς π.χ. σε μια ενιαία κυψέλη, η αντιπροσωπεία είδε 95 αλλοδαπούς – συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών με μικρά παιδιά, ασυνόδευτους ανηλίκους, έγκυες γυναίκες και ενήλικες άνδρες – να κρατούνται σε περίπου 1τ.μ. κατοίκου ανά άτομο, με εξαιρετικά χαμηλή υγιεινή και με ελάχιστη πρόσβαση στην υπαίθρια άσκηση, δηλαδή μόνο για 10 έως 20 λεπτά την ημέρα.

Η αντιπροσωπεία διαπίστωσε καλές συνθήκες στα κέντρα της Αμυγδαλέζας και Πύλης, στις Φέρες και στο Σουφλί, συμπεριλαμβανομένης της παροχής ημερήσιας υπαίθριας άσκησης και χαιρετίζει το γεγονός ότι εφαρμόζεται ένα καθεστώς ελεύθερης κυκλοφορίας των κρατούμενων σε αυτά τα κέντρα. Είναι, επίσης, θετικό το γεγονός ότι οι κρατούμενοι έχουν πλήρη πρόσβαση στα κινητά τους τηλέφωνα στην Αμυγδαλέζα, χάρη σε ένα πιλοτικό έργο. Τα μέτρα αυτά συμβάλλουν στη σημαντική βελτίωση των συνθηκών κράτησης και στη μείωση των εντάσεων.

Αντιθέτως, διαπιστώθηκαν δυσμενείς συνθήκες κράτησης στη Μόρια, στον Κολωνό, στην Ομόνοια, στο Φυλάκιο και στο Ισαάκιο. Επιπλέον, η αντιπροσωπεία της Επιτροπής έλαβε αρκετούς ισχυρισμούς για ανεπίσημες βίαιες μετακινήσεις ξένων υπηκόων με πλοίο από την Ελλάδα στην Τουρκία στο όριο του ποταμού Έβρου, δηλαδή επαναπροωθήσεις γνωστές ως «push-backs».

Κατά συνέπεια, η αντιπροσωπεία της Επιτροπής CPT υπενθυμίζει ότι η απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, σύμφωνα με το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, συνεπάγεται την υποχρέωση να μην αποστέλλεται άτομο σε χώρα όπου υπάρχουν βάσιμοι λόγοι ότι θα διατρέχουν πραγματικό κίνδυνο να υποστούν βασανιστήρια ή κακομεταχείριση και ο αριθμός των ατόμων που κατέχονται, ανά πάσα στιγμή σε οποιοδήποτε αστυνομικό τμήμα, να μην υπερβαίνει την ικανότητα του οργανισμού και ότι οι αλλοδαποί να κρατούνται σε αξιοπρεπείς και καθαρές υλικές συνθήκες.

Επιπλέον, όλα τα άτομα που βρίσκονται στην εγκατάσταση πρέπει να έχουν το δικό τους κρεβάτι. Τα ευάλωτα άτομα πρέπει να μεταφερθούν αμέσως στις κατάλληλες ανοικτές εγκαταστάσεις υποδοχής.

Τα ζητήματα που περιγράφονται σε αυτές τις προκαταρκτικές παρατηρήσεις, καθώς και άλλα θέματα, θα αναπτυχθούν στην τελική έκθεση, η οποία θα διαβιβαστεί στις ελληνικές Αρχές σε εύθετο χρόνο. Οι πληροφορίες και τα σχόλια που παρέχονται σε απάντηση των παρατηρήσεων της αντιπροσωπείας της Επιτροπής CPT θα ληφθούν πλήρως υπόψη κατά την κατάρτιση της έκθεσης επίσκεψης.