Για πρώτη φορά παράσταση στην Κνωσό: Όπερα για τον αρχαιολόγο που την ανακάλυψε (φωτό)

Μια όπερα που δεν έχει ξαναπαιχτεί κι ένας αρχαιολογικός χώρος που δεν έχει ξαναδοθεί για εκδήλωση «συναντώνται», στις 28 Σεπτεμβρίου στην Κρήτη.

Πρόκειται για το Ανάκτορο της Κνωσού που παραχωρείται, για πρώτη φορά, με σκοπό να παρουσιαστεί η όπερα «Μίνως» της Μαριέλλης Σφακιανάκη, δισέγγονης του Μίνωα Καλοκαιρινού, ο οποίος το 1878 ανακάλυψε το Ανάκτορο της Κνωσού.
Όμως, σε αντίθεση με τον ‘Αγγλο αρχαιολόγο ‘Αρθουρ Έβανς, που συνέδεσε άρρηκτα το όνομά του με την Κνωσό, ο Έλληνας ανασκαφέας έμεινε στην αφάνεια.

Μίνωας Καλοκαιρινος

Ευτυχώς όχι για πάντα. Με αυτό το σκεπτικό, τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου είπαν πρόσφατα «ναι» στην πραγματοποίηση της συναυλίας για λόγους καθαρά συμβολικούς: Να αποδοθεί τιμή στον Μίνωα Καλοκαιρινό, που ερεύνησε την Κνωσό, 22 χρόνια πριν από τον ‘Αρθουρ Έβανς.

Μία όπερα-ντοκιμαντέρ

«Η όπερα θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά. Στην ουσία είναι ένα ντοκιμαντέρ, καθώς βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Πρόκειται για την ιστορία του προπάππου μου, που πρώτος ανακάλυψε και έσκαψε στην Κνωσό» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σφακιανάκη, με ενθουσιασμό και συγκίνηση για τον άνθρωπο που όπως πιστεύει «επηρεάστηκε από το όνομά του και από παιδί έψαχνε να μάθει ποιος ήταν ο συνονόματός του, μυθικός βασιλιάς της Κρήτης».

Ο Μίνωας Καλοκαιρινός γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1843 και ήταν το τελευταίο παιδί μιας βαθύπλουτης και επιφανούς οικογένειας, από τα πέντε παιδιά της οποίας επέζησαν τα δυο. Μετά τον θάνατο του πατέρα τους, τα δυο αδέλφια, Λυσίμαχος και Μίνωας, αφοσιώθηκαν στη διαχείριση της μεγάλης οικογενειακής περιουσίας, την οποία αργότερα μοιράστηκαν.

Ο υστερότοκος Μίνωας, που θα ασχοληθεί με τη σαπωνοποιία και την οινοποιία, θα σπουδάσει νομικά (με διακοπές), κυρίως όμως θα γοητευτεί από τους αρχαίους συγγραφείς.

«Τον παρέσυρε ο Όμηρος, τον οποίο είχε μελετήσει πολύ, πιστεύοντας ότι αυτά που διάβαζε ήταν αλήθεια.
Γιατί δεν παίρνεις τέτοια απόφαση (σσ. να προχωρήσεις σε ανασκαφή), αν δεν σε έχουν επηρεάσει οι καταστάσεις.
Σκεφτείτε ότι όλα τα έκανε με δικά του έξοδα, ήταν εντελώς δική του απόφαση.
Έτσι κι εγώ αρχίζω ονειρικά το έργο που αφορά τη ζωή του, σαν αρχαία τραγωδία, που τον παρασύρει. Γιατί όταν μου μπήκε η ιδέα να κάνω γνωστή την ιστορία του, ως μουσικός μόνο όπερα μπορούσα να γράψω, την οποία ονόμασα ‘Μίνως’ γιατί ένας Μίνως φέρνει στο φως τον Μίνωα», συμπληρώνει για το έργο που «δουλεύτηκε» πολύ, καθώς ξεκίνησε το 1988 για να ολοκληρωθεί το 2012.

«Είναι σε τέσσερις πράξεις κι ένα ιντερμέτζο, το οποίο ουσιαστικά είναι ένα δεκάλεπτο θεατρικό, όπου λέγονται αυτά που πρέπει να ειπωθούν για να καταλάβει ο θεατής», σημειώνει.

Η ανασκαφή του 1878

Η ανασκαφή του Καλοκαιρινού ξεκίνησε το 1878. Σύμφωνα με τον ίδιο, η έρευνα πραγματοποιήθηκε με δυναμικό 20 εργατών, διήρκεσε τρεις εβδομάδες και κόστισε στον ανασκαφέα 750 φράγκα.

Αν και πίστεψε ότι ανακάλυψε ολόκληρο το ανάκτορο του μυθικού βασιλιά, στην πραγματικότητα είχε εντοπίσει ένα μεγάλο τμήμα της Δυτικής πτέρυγας του ανακτορικού συγκροτήματος της Κνωσού. Όμως δεν έμελλε να συνεχίσει.

«Οι Τούρκοι τον σταμάτησαν γιατί δεν ήθελαν να βγει στο φως ένας τέτοιος πολιτισμός, καθώς οι μεγάλες δυνάμεις θα ζήταγαν την απελευθέρωση της Κρήτης.
Έτσι ο Μίνωας για να μπορέσει να συνεχίσει την ανασκαφή άρχισε να ζητάει βοήθεια από τους ξένους αρχαιολόγους. Και πώς την ζητούσε;
Στέλνοντας δώρο αντικείμενα των ανασκαφών, καθώς το τουρκικό δίκαιο έλεγε ότι το 10% των ευρημάτων ανήκουν σε αυτόν που τα βρήκε. ‘Αρχισε λοιπόν να στέλνει δώρα στο Λούβρο, στη Μαδρίτη, στη Ρώμη, έστειλε και στην Οξφόρδη στον Έβανς κι έτσι ξεκίνησαν αλληλογραφία» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σφακιανάκη.

Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ιστορία: Ο Έβανς έρχεται στην Κρήτη και ενθουσιάζεται από τα ευρήματα της Κνωσού, ζητάει κι αυτός τη συνέχιση των ανασκαφών, όπως έκαναν και άλλοι ξένοι αρχαιολόγοι (π.χ. Σλήμαν), αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Ακολουθούν δραματικά γεγονότα, όπως η μεγάλη σφαγή της 25ης Αυγούστου 1898 στο Ηράκλειο, όπου ο Μίνωας χάνει γιο, αδελφό και ανιψιά, ενώ το σπίτι του πυρπολείται και λεηλατείται, μαζί με όλα τα ευρήματα των ανασκαφών.

«Τα οποία είχε δωρίσει στο Μουσείο των Αθηνών και επί τρία χρόνια δεν έρχονταν να τα πάρουν», σημειώνει η συνομιλήτρια του ΑΠΕ-ΜΠΕ. Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης, ο Έβανς καταφέρνει αυτό που δεν μπόρεσε να κάνει επί Τουρκοκρατίας. «Αγοράζει την περιοχή της ανασκαφής και συνεχίζει τα σκαψίματα του Καλοκαιρινού, χωρίς ποτέ να αναφέρει τον προκάτοχό του», επεσήμανε με έμφαση η κ. Σφακιανάκη.

Πρεμιέρα 28 Σεπτεμβρίου

Την όπερα, που θα πραγματοποιηθεί στην Κεντρική Αυλή του Ανακτόρου, θα παρουσιάσουν τα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ με τη συμφωνική ορχήστρα υπό τη διεύθυνση της Ζωής Ζενιώδη, τη χορωδία σε διδασκαλία Δ. Κτιστάκη και σολίστες:
Στον ρόλο του Μίνωα Καλοκαιρινού τον βαρύτονο Πέτρο Σαλάτα, στον ρόλο της Σκεύως Καλοκαιρινού τη μεσόφωνο Σοφία Καπετανάκου, στον ρόλο επιστάτη των ανασκαφών τον τενόρο Γιάννη Κάβουρα και στον ρόλο του οράματος της φανταστικής Αριάδνης την υψίφωνος Βικτώρια Μανωλίδου.

Η εκδήλωση αποτελεί συνδιοργάνωση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου και της Περιφέρειας Κρήτης και πραγματοποιείται κατ’ εξαίρεση και για λόγους καθαρά συμβολικούς ώστε να τιμηθεί η μνήμη του Καλοκαιρινού.

Η είσοδος θα γίνεται μόνο με προσκλήσεις, ενώ τα άτομα που θα την παρακολουθήσουν δεν θα ξεπερνούν τα 250.

Η συναυλία θα επαναληφθεί στο Κηποθέατρο Ηρακλείου στις 29 Σεπτεμβρίου.