Ο East Med και το ελληνικό φυσικό αέριο σε ουκρανικό φόντο

Πριν αναφερθώ στο θέμα που προέκυψε από το non paper του State Department για την τύχη του αγωγού East-Med, θα κάνω ένα παραλληλισμό που αφορά τη διένεξη μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για την Ουκρανία.

Προ ημερών, η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας Μ. Ζαχάροβα, δεξί χέρι του Σ. Λαβρώφ, είπε ότι η διαμάχη μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για την Ουκρανία σχετίζεται με το ποιά χώρα, η ΗΠΑ ή η Ρωσία, θα ελέγχει την ενεργειακή αγορά της Ευρώπης και ιδιαίτερα την τροφοδοσία της σε φυσικό αέριο. Θα είναι το πανάκριβο υγροποιημένο σχιστολιθικό αέριο των ΗΠΑ ή το Ρωσικό φυσικό αέριο που προέρχεται από την χερσόνησο Γιαμάλ της δυτικής Σιβηρίας; Αυτή είναι η αλήθεια.

Μια παρεμφερής περίπτωση είναι αυτή μεταξύ ΗΠΑ και Καναδά που αφορά πάλι την τροφοδοσία της Ευρώπης με καναδικό φυσικό αέριο, που θα προερχότανε από την Αλμπέρτα του Καναδά. Ο αγωγός φυσικού αερίου με προέλευση από την Αλμπέρτα θα όδευε προς το Χάλιφαξ της Νέας Σκωτίας (Καναδάς). Αυτός ακυρώθηκε διότι οι Ινδιάνοι από όπου θα περνούσε ο αγωγός ξεσηκώθηκαν εναντίον της κατασκευής του.

Το ίδιο συνέβη και με τον αγωγό Keystone XL που θα μετέφερε αργό πετρέλαιο από την Αλμπέρτα στις ΗΠΑ. Η κατασκευή εγκρίθηκε προ τετραετίας από τον πρόεδρο Τραμπ, αλλά, τώρα η κατασκευή του ακυρώθηκε από τον πρόεδρο Biden με αποτέλεσμα ο πρωθυπουργός της Αλμπέρτας να ζητάει την επέμβαση της δικαιοσύνης.

Βεβαίως η ανυπαρξία ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ έδωσε την ευκαιρία «δύο γάιδαροι να μαλώνουν σε ξένο αχυρώνα». Δε γνωρίζω τι έχει κάνει μέχρι σήμερα η ευρωπαία Επίτροπος Ενέργειας Kadri Simpson η οποία αμείβεται, από τον Δεκέμβριο του 2019, με 1.000 ευρώ την ημέρα ή με 360.000 ευρώ το χρόνο και ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική δεν έχουμε δει.

Το ενεργειακό έλλειμμα της Ευρώπης

Η Ευρώπη μέχρι το 2050 θα χρειαστεί επί πλέον ποσότητες φυσικού αερίου της τάξης των 240 δις κυβικών μέτρων (m3) το χρόνο, πέραν των 400 δις m3 που σήμερα καταναλώνει. Έτσι κατασκεύασε σταθμούς υποδοχής φυσικού αερίου γνωρίζοντας ότι η Ρωσία δε θα μπορεί να καλύψει αυτό το τεράστιο επί πλέον έλλειμμα των 240 δις m3. Εισάγει, λοιπόν, από τις ΗΠΑ 68 δις m3 φυσικού αερίου και, με τιμή περίπου $25/1000 κυβικά πόδια (ft3), δαπανάει $60 δις/έτος.

Το σχιστολιθικό φυσικό αέριο το προμηθεύεται ως υγροποιημένο από το Τέξας (λεκάνες Permian Basin, Eagle και Fort Barnett) και η μεταφορά προς την Ευρώπη γίνεται με LNG πλοία, κυρίως Ελλήνων εφοπλιστών.

Επί πλέον εισάγει 44.5 δις m3 φυσικού αερίου από την Βόρειο Αφρική εκ των οποίων τα 10 δις m3 προέρχονται από την Αίγυπτο. Αυτή η λεπτομέρεια έχει σημασία διότι ορισμένοι Έλληνες δημοσιογράφοι πιστεύουν ότι η Αίγυπτος έχει πολύ φυσικό αέριο που μπορεί να τροφοδοτήσει την Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Δυστυχώς τις περισσεύουν μόνο 10 δις m3/έτος τα οποία ήδη εξάγει προς την Ευρώπη υπό μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου.

Ο East–Med είναι σε θέση να παραδώσει στην Ευρώπη 20 δις m3 φυσικού αερίου στη μισή τιμή. Αυτό δεν το θέλει η Αμερική, γι’ αυτό το non paper περί ακαταλληλότητας του East-Med με τo οποίo συμφωνεί και ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών διότι χαλάει την αγορά με τις χαμηλές τιμές.

Επίσης, η Ευρώπη εισάγει 21.5 δις m3 υγροποιημένου φυσικού αερίου από την Ρωσία και 18 δις m3 από το Κατάρ. Το σύνολο των εισαγωγών ανέρχεται σε 153 δις m3 φυσικού αερίου. Άρα οι ανάγκες της ΕΕ που είναι 240 δις m3 /έτος φυσικού αερίου, δεν ικανοποιούνται. Υπάρχει ένα έλλειμμα της τάξης των 87 δις m3. Φανταστείτε τι θα γίνει αν η Αμερική πετύχει να σταματήσει οριστικά η τροφοδοσία της ΕΕ με ρωσικό φυσικό αέριο της τάξης των 50 δις m3/ετος που θα διοχετεύεται μέσω του Nord Stream 2. Αυτή η επιδίωξη των ΗΠΑ είναι και η αιτία της ουκρανικής κρίσης. Η Ευρώπη θα έχει ένα έλλειμμα φυσικού αερίου των 137 δις m3/έτος.

Κατανοώντας την αδυναμία ικανοποίησης αυτής της ποσότητας αν δεν υπάρξει παροχή φυσικού αερίου μέσω Nord Stream 2, οι Αμερικανοί καταφεύγουν στον έμπιστο σύμμαχό τους το Κατάρ, όχι στην Ελλάδα και την Κύπρο, και το ρωτούν αν μπορεί να καλύψει αυτό το τεράστιο έλλειμμα. Η απάντηση του Κατάρ είναι αρνητική, γιατί δεν μπορεί. Το Κατάρ έχει αποθέματα φυσικού αερίου της τάξης των 24.6 τρις m3.

Παράγει ετησίως 170 δις m3 εκ των οποίων τα 18 δις m3 πηγαίνουν στην Ευρώπη και τα υπόλοιπα στις ασιατικές αγορές, κυρίως Κίνα, Ιαπωνία και Ν. Κορέα. Με αυτές τις χώρες έχει συνάψει μακροχρόνιες συμφωνίες. Δυστυχώς το ενεργειακό έλλειμμα της Ευρώπης μπορεί να το καλύψει μόνο η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου που βρίσκονται στην λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου που έχει περισσότερα αποθέματα φυσικού αερίου από το Κατάρ. Αυτό όμως δεν το επιθυμούν οι Αμερικάνοι διότι θα σπάσει το μονοπώλιο που θα επιβάλλουν στην ενεργειακή αγορά της Ευρώπης. Εξ’ ου και το περίφημο non paper περί ακαταλληλότητας του East-Med.

Ο East–Med είναι βιώσιμος

Ερχόμαστε τώρα να ανατρέψουμε τα περί οικονομοτεχνικής ακαταλληλότητας του East-Med. Η ιδέα της κατασκευής του αγωγού προήλθε από τον πρώην πρωθυπουργό του Ισραήλ Β. Netanyahu, που την προώθησε στον τότε Έλληνα πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου το 2010 σε ένα ταξίδι, ινκόγκνιτο, που έκαναν οι δύο πρωθυπουργοί τον Αύγουστο στο νοτιοανατολικό Αιγαίο. Η ιδέα έπεσε σε χειμερία νάρκη μέχρι τον Νοέμβριο του 2011 οπότε, σ’ ένα συνέδριο του Economist που έγινε στην Λευκωσία, επανέφερα στην επιφάνεια την ιδέα κατασκευής του λέγοντας ότι η μεταφορά των κοιτασμάτων του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου πρέπει να γίνει με ένα αγωγό όπως πρότεινε ο Netanyahu. Αυτόν τον οποίο τον ονόμασα τότε Herodotus pipeline.

Μετά το πέρας της συνεδρίασης με πλησιάζει ο Δρ. Κ. Καραγιαννάκος, διευθυντής της ΔΕΠΑ και μου λέει ότι η κατασκευή αυτού του αγωγού φαίνεται ότι είναι τεχνικά εφικτή. Τότε, η ΔΕΠΑ, υπό την ηγεσία του Δρ. Κιτσάκου και με συνεργάτες τους Δρ. Κ. Καραγιαννάκο και Δρ. Δ. Μανώλη αρχίζει τις μελέτες με τη σύμφωνη γνώμη του υφυπουργού Γ. Μανιάτη. Ενεργειακός οργασμός στην Ελλάδα. Όλοι μηχανικοί.

Οι κύριοι Κιτσάκος και Καραγιαννάκος παρουσιάζουν σε ενεργειακά συνέδρια τις τεχνικοοικονομικές μελέτες που δείχνουν ότι ο αγωγός είναι βιώσιμος ακόμα και πριν ανακαλυφθούν τα κοιτάσματα βιογενούς φυσικού αερίου, Ζορ, Καλυψώ και Γλαύκου. Την εποχή εκείνη προωθείται η ιδέα της κατασκευής του αγωγού ΤΑΠ, η ιδέα της κατασκευής του αγωγού IGB και η έρευνα υδρογονανθράκων προς εκμετάλλευση στην Δυτική Ελλάδα, Ιόνιο και Κρήτη. Όταν λέμε ενεργειακός οργασμός, τότε, τον εννοούσαμε.

Προ μηνός ο πρώην υπουργός ενέργειας καθηγητής Γ. Μανιάτης είπε ότι ο αγωγός East-Med είναι τεχνικά και οικονομικά βιώσιμος διότι μπορεί να μεταφέρει 20 δις m3/έτος φυσικού αερίου επί 25 χρόνια. Ουσιαστικά προσδιορίζει το μέγεθος των υπαρκτών κοιτασμάτων που είναι 20 δις m3/ετος Χ 25 έτη = 500 δις m3 φυσικού αερίου. Αυτή η ποσότητα υπάρχει και προέρχεται από τα 170 δις m3 που έχει το κοίτασμα Καλυψώ της Κύπρου και τα 311 δις m3 που έχει το Ισραηλινό κοίτασμα Λεβιάθαν. Τα υπόλοιπα 311δις m3 του κοιτάσματος Λεβιάθαν ήδη διοχετεύονται με αγωγό στο σταθμό υγροποίησης της Δαμιέττης (Αίγυπτος) και συμπεριλαμβάνονται στα 10 δις m3 φυσικού αερίου που στέλνει η Αίγυπτος στην Ευρώπη.

Άρα δεν υπάρχει διαθέσιμή ποσότητα ισραηλινού φυσικού αερίου για να πάει στην Τουρκία. Το άθροισμα, λοιπόν, των 170 δις m3 του κοιτάσματος Καλυψώ της Κύπρου και τα 311 δις m3 του ισραηλινού κοιτάσματος μας κάνουν 481 δις m3 φυσικού αερίου. Άρα υπερκαλύπτεται η ποσότητα των 450 δις m3 φυσικού αερίου που χρειάζεται για να λειτουργήσει ο αγωγός East Med. Εάν αυτή η ποσότητα φυσικού αερίου διοχετευτεί στην Ευρώπη προς $ 11/1000 κυβικά πόδια τότε η αξία των κοιτασμάτων ανέρχεται σε $ 187 δις. Αν από αυτά τα χρήματα οι κυβερνήσεις του Ισραήλ και Κύπρου πάρουν το 25% ήτοι $ 46.75 δις τότε υπερκαλύπτεται η αξία της κατασκευής του αγωγού East- Med που είναι $ 5.2 δις. Πέραν τούτου ο αγωγός αναβαθμίζει γεωπολιτικά τόσο την Ελλάδα όσο και την Κύπρο.

Τη μελέτη της κατασκευής του αγωγού την έχει αναλάβει η κοινοπραξία IG Poseidon στην οποία συμμετέχουν κατά 50% η ελληνική ΔΕΠΑ και κατά 50% η γαλλοιταλική Edison. H μελέτη κατασκευής χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και η τοπογραφική μελέτη του βυθού της θάλασσας από όπου θα περάσει ο αγωγός έγινε από το γαλλικό γεωφυσικό πλοίο Nautica Geo.

Η μελέτη τελείωσε πρόσφατα και το σκάφος βρίσκεται στον λιμένα του Ηρακλείου. Άρα η κατασκευή του αγωγού πολεμάτε από τους Αμερικανούς διότι θα πέσουν οι τιμές του εισαγόμενου πανάκριβου αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου. Είναι πλέον αρμοδιότητα της ΕΕ αν θέλει το πανάκριβο αμερικανικό φυσικό αέριο που έχει δημιουργήσει τεράστια οικονομικά προβλήματα στην Ευρώπη ή το ελληνο-κυπριακό φυσικό αέριο που είναι πολύ φθηνότερο και σε τελευταία ανάλυση είναι Ευρωπαϊκό.

Μία άλλη ηλιθιότητα που αφορά το περίφημο non paper του State Department περί ακαταλληλότητας του East-Med με την οποία συμφωνεί και ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας είναι αυτή που μας σερβίρουν οι σύμμαχοι μας Αμερικάνοι. Αν δεν γίνει ο αγωγός East-Med, θα μπορούν κάλλιστα ο Euro-Asia Interconnector και Euro-Africa Interconnector που θα μεταφέρουν προς την Ευρώπη με υποθαλάσσια καλώδια ο μεν πρώτος ρεύμα ισχύος 2000 MW και ο δεύτερος ρεύμα ισχύος 1000 MW να αντικαταστήσουν τον υπό μελέτη κατασκευής αγωγό East-Med. Αυτά είναι γελοιότητες διότι η παραγωγή ρεύματος από σταθμούς των 2000 MW απαιτεί 1.8 δις m3 φυσικού αερίου και ο δεύτερος εξ’ Αιγύπτου 1 δις m3 φυσικού αερίου.

Αυτή τη στιγμή στην Πτολεμαΐδα οι εν λειτουργία λιγνιτικοί ΑΗΣ συνολικής ισχύος 1800 MW παράγουν ρεύμα που καλύπτει το 16% των ηλεκτρικών αναγκών της Ελλάδας. Ερωτώ τι ποσοστό των ηλεκτρικών αναγκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα καλύψει ο Euro-Asia Interconnector και τι ποσοστό θα καλύψει ο Euro-Africa Interconnector; Ο μεν πρώτος λιγότερο του 1% και ο δεύτερος λιγότερο του 0.5%.

ΔΗΛΑΔΗ ΚΟΡΟΙΔΕΥΟΜΑΣΤΕ. Η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από τα περίπου 2.8 δις m3 φυσικού αερίου είναι καλλίτερη και προτιμότερη από τροφοδοσία της Ευρώπης με 20 δις m3 φυσικού αερίου ανά έτος; Αυτές είναι οι σαχλαμάρες του State Department που τις υιοθετεί και ο ΥΠΕΞ Ν. Δένδιας. Όπως είπε πρόσφατα στο Όσλο της Νορβηγίας «Εμείς δε θα σκάβουμε για να γίνουμε σαν τον κόλπο του Μεξικού. Είμαστε Πράσινοι». No further comments.

Τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου

Το 2010 η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS), βασιζόμενη σε 1900 γεωτρήσεις που έγιναν στην ΑΟΖ της Αιγύπτου και σε 460 γεωτρήσεις πού έγιναν στην ΑΟΖ του Ισραήλ, θεωρεί ως δυνητικά αποθέματα φυσικού αερίου στον Κώνο του Νείλου με πιθανότητα ανεύρεσης το 50%, την ποσότητα των 6 τρις m3 φυσικού αερίου και στη λεκάνη της Λεβαντίνης τα 3,5 τρις m3 φυσικού αερίου. Μέχρι στιγμής στην Αίγυπτο έχουν βρεθεί 2,6 τρις m3 φυσικού αερίου με ετήσια παραγωγή τα 80 δις m3 εκ των οποίων τα 70 δις m3 χρειάζεται ετησίως η Αίγυπτος ενώ τα υπόλοιπα 10 δις m3 πηγαίνουν στην Ευρώπη.

Οι Έλληνες δημοσιογράφοι μην ονειροβατούν ότι η Αίγυπτος μπορεί να τροφοδοτήσει την Ελλάδα και την Ευρώπη με περισσότερο φυσικό αέριο. Δεν υπάρχει. Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην ΑΟΖ του Ισραήλ υπολογίζονται σε 3,5 τρις m3 ενώ τα ήδη ευρεθέντα δεν υπερβαίνουν το 1,1 τρις m3. Άρα χρειαζόμαστε ακόμη πολύ δουλειά.

Το ελληνικό και κυπριακό φυσικό αέριο

Τα πολύ πιθανά αποθέματα της Κύπρου ανέρχονται κατά τις γεωφυσικές εταιρείες PGS και SPECTRUM σε 3 τρις m3 βιογενούς φυσικού αερίου και 1,2 τρις m3 πυρολιτικού φυσικού αερίου. Τα κοιτάσματα που βρέθηκαν στο κόλπο της Κυπαρισσίας, μπλοκ 10 εκτάσεως 3,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που ανήκουν στα ΕΛΠΕ( 2 τύπου Ζορ) και αυτά που βρίσκονται δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης μπλοκ 11 και 12, εκτάσεως 80.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που ανήκουν στην κοινοπραξία Total 40%, Exxon-Mobil 40% και ΕΛΠΕ 20% με σύνολο στόχων 14 τύπου Ζορ, έχουν πάνω από 12,8 τρις m3 βιογενούς φυσικού αερίου. Την εκμετάλλευση αυτών των κοιτασμάτων εμποδίζουν οι Greenpeace, WWF-Hellas και το Ινστιτούτο Κητωδών του κυρίου Αρσένη σε συνεργασία με το ΣτΕ, δηλαδή, την ελληνική κυβέρνηση.

Άξιον προσοχής είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση εμποδίζει τις εταιρείες να κάνουν έρευνα προς εκμετάλλευση, αλλά οι εταιρείες δε φεύγουν από τα θαλάσσια οικόπεδα. Πληρώνουν ενοίκιο (Royalty), $8/τετραγωνικό χιλιόμετρο/έτος. Άρα τα δυνητικά αποθέματα φυσικού αερίου στην λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου είναι: 6 τρις m3 της Αιγύπτου, 3,5 τρις m3 του Ισραήλ, 4.2 τρις m3 της Κύπρου και 12,8 τρις m3 της Ελλάδας, σύνολο 26,5 τρις m3, που είναι περισσότερα από τα 24,6 τρις m3 φυσικού αερίου του Κατάρ.

Στα ελληνικά αποθέματα δε συμπεριλαμβάνονται άλλοι 7 στόχοι που υπάρχουν νότια του νομού Ηρακλείου και του νομού Λασιθίου. Το μεγαλύτερο κοίτασμα, 7 φορές πιο μεγάλο από το Ζορ, βρίσκεται σε απόσταση 140 χιλιόμετρα των Καλών Λιμένων Ηρακλείου στην περιοχή Olimpi και περιβάλλεται από 19 λασποηφαίστεια που εκλύουν βιογενές φυσικό αέριο πάνω από 1 εκατομμύριο χρόνια. Επίσης δεν συμπεριλαμβάνεται το κοίτασμα της Γαύδου που είναι 4 φορές μεγαλύτερο του Ζορ διότι η περιοχή της Γαύδου είναι περιοχή NATURA. Στις περιοχές NATURA απαγορεύεται η εκμετάλλευση υδρογονανθράκων αλλά επιτρέπεται η εγκατάσταση, κατά το ΥΠΕΝ, ανεμογεννητριών, π.χ. στη νήσο Σκύρο. Αυτά τα κοιτάσματα που είναι κάτω από τους νομούς του Ηρακλείου και Λασιθίου δε βγήκαν σε διαγωνισμό όπως παρότρυνε ο τέως διευθυντής της κρατικής ΕΔΕΥ Γ. Μπασιάς, τον οποίον απέλυσαν κατά απαράδεκτο τρόπο, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί το Τουρκολυβικό μνημόνιο. Αυτά τα κοιτάσματα είναι Ελληνικά.

Η αξία από την εκμετάλλευση αυτών των 16 στόχων τύπου Ζορ που περιέχουν 12,8 τρις m3 βιογενούς φυσικού αερίου, ήτοι 452 τρις κυβικά πόδια, επί $ 15/1000 κυβικά πόδια, ανέρχεται σε $ 6,78 τρις. Το 20% της αξίας των κοιτασμάτων, ήτοι $ 1,36 τρις θα πάει (νόμος Μανιάτη 4001/2011) στο ελληνικό δημόσιο. Με αυτά τα χρήματα εξοφλούμε το δημόσιο χρέος, εξοπλίζουμε τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, βελτιώνουμε αφάνταστα την ιατροφαρμακευτική μας περίθαλψη, χρηματοδοτούμε με άφθονο χρήμα την παιδεία και περισσεύουν χρήματα για έργα πολιτισμού.

Επίσης καταπολεμούμε την ανεργία δημιουργώντας 250.000 θέσεις εργασίας με ελάχιστες μηνιαίες αποδοχές των 4.000 ευρώ και σταματάμε την πληθυσμιακή συρρίκνωση της Ελλάδα. Όμως οι Αμερικανοί σταματούν την ανάπτυξη της Ελλάδας μέσω των ακτιβιστών περιβαλλοντολόγων, του ΣτΕ και της σημερινής κυβέρνησης. Είμαστε όλοι πράσινοι είπε ο Υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας στο Όσλο. Όχι δεν είμαστε πράσινοι. Είμαστε αμερικανικό προτεκτοράτο και σβήνουμε σαν κράτος διότι έχουμε ετήσια μείωση του πληθυσμού κατά 40.000 άτομα, εν γνώσει της ελληνικής κυβέρνησης.

Η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει τα κοιτάσματά της για να βοηθήσει και την Ευρώπη. Ίσως να μας βοηθήσει η Γαλλία. Αν όχι τότε θα μας βοηθήσουν οι αγορές. Υπάρχει τεράστιο ενεργειακό έλλειμμα και η λύση για την Ευρώπη βρίσκεται στην αξιοποίηση των κοιτασμάτων της Ανατολική Μεσογείου, κυρίως όμως των κοιτασμάτων Κύπρου και Ελλάδας.

Συμπέρασμα: Όχι μόνο ο αγωγός East-Med θα γίνει για να επιβιώσει ενεργειακά η Ευρώπη αλλά και τα υπόλοιπα ελληνο-κυπριακά κοιτάσματα φυσικού αερίου θα αξιοποιηθούν στέλνοντας ετησίως στην Ευρώπη 150 δις m3 φυσικού αερίου για 100 χρόνια.

*Ο Αντώνης Φώσκολος είναι ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης και ερευνητής της Γεωλογικής Υπηρεσίας του Καναδά.

www.ellinikiantistasi.gr