Σχέδιο εποικισμού «εξαπολύουν» οι Τούρκοι στα Πριγκηπονήσια- Η ιστορία των Ελληνικών νησίδων του Μαρμαρά (φωτό)

Έπειτα από καταγγελίες εντόπιων ακτιβιστών, ξεσκεπάστηκε πλεκτάνη της αυτοδιοίκησης και της Τουρκικής κυβέρνησης για τον περαιτέρω εποικισμό των Πριγκιποννήσων στη Θάλασσα του Μαρμαρά, νότια της Κωνσταντινούπολης, στο στόμιο του κόλπου της Νικομηδείας.

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της τουρκικής εφημερίδας Hurrıyet, το νέο οικιστικό σχέδιο (με αλλαγή του οικοδομικού κανόνα), ενδέχεται να ανοίξει τον δρόμο στην αύξηση του πληθυσμού στα Πριγκηπόννησα.

Το δημοσίευμα αναφέρει ότι το νέο σχέδιο εγκρίθηκε από τον Δήμο των Πριγκιποννήσων και τον Δήμο της Κωνσταντινούπολης και εκκρεμεί η έγκριση του από το 5ο Τμήμα του Συμβουλίου Διατήρησης της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς της Κωνσταντινούπολης.

Στο σχέδιο περιλαμβάνονται τα νησιά: Πρίγκηπος, Πρώτη, Αντιγόνη και Χάλκη, ενώ εξαιρούνται η Πλάτη, η Οξειά και η Αντιρόβυθος.

Το δημοσίευμα σημειώνει ότι μέχρι το τέλος του 2017, θα έχει δοθεί το «πράσινο φως» στο σχέδιο.

Ο εκπρόσωπος της MKO «Άμυνας των Πριγκηποννήσων», Ομέρ Σουβαρί, εξέφρασε τις αντιδράσεις του, δηλώνοντας τα εξής:

«Κανένας δεν ρώτησε τους κατοίκους. Τα οικόπεδα και τα εγκαταλελειμμένα σπίτια των Ρωμιών που έφυγαν τη δεκαετία του 1950, θα «καταληφθούν».

Θα ενωθούν κομμάτια γης και θα εμφανιστούν κατασκευασμένα συγκροτήματα, σαν αυτά που βλέπουμε στις ακτές του Αιγαίου και της Μεσογείου».

Από την πλευρά του ο Δήμαρχος των Πριγκηπόννησων, Αττίλα Αϊτάς, απάντησε στις εν λόγω κριτικές, ισχυριζόμενος πως οι νέες αλλαγές θα θέσουν τα Πριγκηπόννησα υπό προστασία και ότι δεν αληθεύει ότι το νέο σχέδιο θα αυξήσει τον πληθυσμό των νησιών.

Τα Πριγκηπονήσια μνημονεύονται για πρώτη φορά τον 4ο αιώνα π.Χ. από τον Αριστοτέλη με το όνομα «Χαλκηδόνιοι νήσοι» ή «Δημόνησοι», από το όνομα κάποιου Δημόνησου, ο οποίος πρώτος κατεργάστηκε τον υποθαλάσσιο χαλκό, που ανέσκαπταν στον παρακείμενο βυθό είλωτες εργάτες.

Τα νησιά αυτά αποτέλεσαν από ενωρίς τόπο εξόρυξης χαλκού, που ήταν πολύτιμο μετάλλευμα εκείνα τα χρόνια, από αποίκους Μεγαρείς, Αιολείς και Μιλησίους.

Η ονομασία «Δημόνησοι» επιβίωσε για πολλούς αιώνες, αφού έτσι τις αναφέρει ο Ησύχιος ο Μιλήσιος τον 6ο αιώνα μ.Χ.

Ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρεται στην εξόρυξη του κυανού μεταλλεύματος (δηλαδή της γαλαζόπετρας ή θειικού χαλκού) από το βυθό της θάλασσας, κάτι που σημαίνει ότι το κοίτασμα δεν είχε ακόμα εξαντληθεί.

Η σημερινή ονομασία προήλθε από την εποχή που το μεγαλύτερο νησί υπήρξε ιδιοκτησία του βυζαντινού πρίγκηπα Ιουστίνου Κουροπαλάτη, στα 569 μ.Χ., ο οποίος έκτισε και ανάκτορο σε αυτό.

Έκτοτε το νησί ονομάστηκε «Νήσος του Πρίγκηπος» και κατ’ επέκταση τα γύρω νησιά «Πριγκηπόνησα».

Πλήθος πριγκήπων και βυζαντινών αξιωματούχων κατέφευγαν στα ειδυλλιακά αυτά νησιά για ξεκούραση και συλλογισμό.

Οι Οθωμανοί τα αποκαλούσαν με διάφορα ονόματα κατά καιρούς, όπως:

– Kizil adalar (Ερυθρόνησα), από τις κοκκινωπές ανταύγειες των οροσειρών τους.

– Papaz adalari (Παπαδονήσια), επειδή τα κατοικούσαν πολλοί καλόγηροι.

– Seytan adalari (Διαβολονήσια), μεταφράζοντας κυριολεκτικά το «Δαιμονόνησα», που ήταν παραποίηση του αρχαίου «Δημόνησοι».

Στην καθημερινή ομιλία οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης τα αποκαλούσαν «τα Νησιά», ενώ η σημερινή επίσημη τουρκική ονομασία τους είναι: Istanbul adalari (Τα νησιά της Πόλης).

Μετά την Άλωση του 1453

Στη διάρκεια των γεγονότων της Άλωσης, τα Πρικηπόνησα αντιστάθηκαν μάταια στις επιθέσεις των Οθωμανών, με αποτέλεσμα μετά την κατάκτησή τους ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής να πουλήσει τους κατοίκους ως σκλάβους.

Στα έρημα νησιά μετέφερε υποχρεωτικά οικογένειες από τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.

Οι νέοι κάτοικοι επωφελήθηκαν από τις φορολογικές απαλλαγές που είχαν τα νησιά και αναπτύχθηκαν γρήγορα.

Οι απαλλαγές αυτές προσέλκυσαν κι άλλους χριστιανούς από διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με αποτέλεσμα να πυκνώσει ο πληθυσμός τους.

Οι περιηγητές τα θεωρούσαν αμιγώς ελληνικά νησιά (Iles de Grece), αφού τα κατοικούσαν κυρίως Έλληνες.

Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με την αλιεία και αργότερα με την εμπορική ναυτιλία συσσωρεύοντας αμύθητα πλούτη.

Σταδιακά αποικίστηκαν κι από άλλους Ρωμιούς από τη Νάξο, την Άνδρο, την Κρήτη, τη Χίο κι από άλλα νησιά. Επίσης, από Έλληνες της Μικρασίας του Πόντου και της Θράκης.

Αναφέρονται ακόμα Μανιάτες και Τσάκωνες της Πελοποννήσου. Όλοι αυτοί με τον καιρό συγχωνεύτηκαν και οι απόγονοί τους θεωρούσαν πια τον εαυτό τους αυτόχθονα πληθυσμό.

Τα Πριγκηπόνησα ήταν αυτοδιοικούμενα από εντόπιους προκρίτους και εκκλησιαστικά ανήκαν στη μητρόπολη Χαλκηδόνας.

Στα χρόνια πριν από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, αποτέλεσαν ασφαλές καταφύγιο για τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας.

Εκεί μπορούσαν χωρίς κίνδυνο να συζητούν για την προετοιμασία του αγώνα, αν και βρίσκονταν δυο βήματα από την έδρα του Σουλτάνου.

Μάλιστα συχνά τηρούνταν πρακτικά από τις συζητήσεις αυτές, τα οποία φυλάσσονταν σε ένα σιναΐτικο μετόχι ως το 1940 που τα πέταξαν αδαείς επίτροποι της μονής.

Από το 1861 τα Νησιά απετέλεσαν δημαρχιακό τμήμα (καζά) με κέντρο την Πρίγκηπο. Ήδη είχαν εξελιχθεί σε παραθεριστικά θέρετρα για τις εύπορες οικογένειες των Ρωμιών και των Αρμενίων της Πόλης. Από τις οικογένειες αυτές εκλέγονταν κυρίως οι δήμαρχοι.

Το 1894 ταλαιπωρήθηκαν από έναν μεγάλο σεισμό, αλλά σύντομα ανέκαμψαν. Πολλές σημαντικές οικογένειες της Πόλης προέρχονταν από εδώ ή είχαν τα εξοχικά τους: Καραθεοδωρή, Υψηλάντη, Σκυλίτση, Μαυρογένη κλπ. Την εποχή αυτή αριθμούσαν 10.250 μόνιμους Έλληνες κατοίκους.

Ο 20ός αιώνας ξεκίνησε με πολλά δεινά για τους κατοίκους των Νησιών.

Στη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων και του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, η υποχρεωτική στρατολόγηση των φτωχότερων κατοίκων, η κατάληψη των κοινοτικών κτιρίων (σχολών, ορφανοτροφείων κλπ) από Τούρκους στρατιωτικούς και η εγκατάσταση στρατευμάτων διαφόρων χωρών επέφερε μεγάλες καταστροφές και απώλειες σε έμψυχο και άψυχο υλικό.

Η κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας με την μικρασιατική καταστροφή του 1922 πάγωσε το ελληνικό στοιχείο που απέμεινε στην Τουρκία και φυσικά στα Πριγκηπόνησα.

Ως το 1955 υπήρξε μια περίοδος ηρεμίας.

Το πογκρόμ των ελληνικών περιουσιών της Πόλης που συνέβη τότε σήμανε την αρχή του τέλους, ενώ ακολούθησαν οι απελάσεις του 1964.

Η αίσθηση ανασφάλειας των υπολοίπων κατοίκων, τους οδήγησε σε σταδιακή αναχώρηση, συχνά χωρίς τη διασφάλιση της ιδιοκτησίας της ακίνητης περιουσίας τους.

Τη θέση τους πήραν μέτοικοι από τα βάθη της Μικρασίας, κυρίως Κούρδοι και Λαζοί. Σήμερα από τους 20.000 μόνιμους κατοίκους, ελάχιστοι είναι Έλληνες.