Η κρίσιμη σημασία του συμπλέγματος της Μεγίστης και γιατί αποτελεί τον πρώτο στόχο της Άγκυρας

Η Ελλάδα ασχολήθηκε για πρώτη φορά με την Μεγίστη (Καστελόριζο), όταν πληροφορήθηκε το περίφημο Σχέδιο Άτσεσον του 1964. Στο αρχικό σχέδιο, η Κύπρος θα παραχωρείτο ολόκληρη στην Ελλάδα εκτός της Καρπασίας, όπου θα εγκαθίστατο μια στρατιωτική βάση της Τουρκίας παρόμοια με τις Βρετανικές βάσεις στο νησί, χωρίς χρονικά περιθώρια.

Επιπλέον το Καστελόριζο θα παρεχωρείτο στην Τουρκία. Δυστυχώς ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απέρριψε αμέσως αυτό το σχέδιο.

Ο Άτσεσον πρότεινε μια αλλαγή που προέβλεπε ότι η Τουρκία θα διατηρούσε την Καρπασία μόνο για 50 χρόνια και η Τουρκία απέρριψε το νέο σχέδιο.

Έχουν περάσει από τότε 54 χρόνια, και το σύμπλεγμα της Μεγίστης απέκτησε κρίσιμη σημασία: Ενώνει την ΑΟΖ της Κύπρου με την δυνητική εληνική ΑΟΖ και αποτελεί την «αχίλλειο πτέρνα» της ελληνικής αμυντικής διάταξης.

Με τη νήσο Στρογγύλη, η κατοχή της οποίας από την Ελλάδα της δίνει την δυνατότητα να ενώνει την δυνητική ΑΟΖ με αυτή την Κύπρου, τρία νησάκια, η Ρω η Μεγίστη και η Στρογγύλη στα απώτατα όρια του Αιγαίου Πελάγους (extend έννοια) αποτελούν αυτό που έχει χαρακτηρίσει η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ σε παλαιότερη έρευνα-ανάλυση «τα ακριβότερα οικόπεδα στην Ευρώπη».

Η Αγκυρα το 1982 αντιλήφθηκε ότι η θάλασσά τους περιορίστηκε και άλλο. Εκείνη την χρονιά, θεμελιώθηκε η νέα έννοια του Δίκαιου της Θάλασσας, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) που περιόριζε και άλλο την θάλασσά τους στην Ανατολική Μεσόγειο.

Έτσι άρχισαν έναν επικίνδυνο ρητορικό πόλεμο, εκτός δυο εξαιρέσεων (1987 και Ίμια 1996), αλλά από το 2018 άρχισαν να προβάλουν και παρανοϊκές απαιτήσεις λέγοντας ότι τα Ίμια δεν είναι «γκρίζες ζώνες» αλλά ανήκουν στην Τουρκία.

Η σημασία και αξία του Καστελόριζου

Το Καστελόριζο βρίσκεται στο επίκεντρο των τουρκικών προκλήσεων, διότι κατέχει μια πλεονεκτική και κομβική θέση στην Ανατολική Μεσόγειο. Κάποιοι Έλληνες αναλυτές υποστηρίζουν:

«Ο Ερντογάν κάνει ό,τι μπορεί για να αποτρέψει τη δημιουργία ελληνικής αποκλειστικής ζώνης στην περιοχή, καθώς κάτι τέτοιο θα του έκλεινε το δρόμο προς τη Μεσόγειο. Οι Τούρκοι αρνούνται να συμφωνήσουν ότι το Καστελόριζο ανήκει στην ελληνική αποκλειστική οικονομική ζώνη. Ο λόγος; Τo μικρό αυτό νησί θα αποτελούσε κλειδί για την ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ».

Το Καστελόριζο δεν αποτελεί κλειδί για την ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ. Κανένα τμήμα της ελληνικής επικράτειας δεν αποτελεί κλειδί για την ανακήρυξη της ΑΟΖ.

Το Καστελόριζο αποτελεί κλειδί για την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Προξενεί εντύπωση ότι, μετά από τόσα χρόνια, συνεχίζεται η σύγχυση ανάμεσα στις έννοιες ανακήρυξη και οριοθέτηση ΑΟΖ.

Η Ελλάδα διαθέτει θαλάσσια σύνορα με την Κύπρο διότι η ΑΟΖ της Στρογγύλης εφάπτεται με την ΑΟΖ της Κύπρου για 24 ναυτικά μίλια.

Φαίνεται ότι το 2018 θα είναι annus horribilis για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ίσως η χειρότερη χρονιά μετά το 1974.Σήμερα τα βάσανα όχι μόνο συνεχίζονται, αλλά και αυξάνονται.

Η Τουρκία προσπαθεί εδώ και χρόνια να πείσει την διεθνή κοινότητα ότι η περιοχή ανάμεσα στο Καστελόριζο, την Κρήτη και την Κύπρο αποτελεί μέρος της τουρκικής υφαλοκρηπίδας.

Αυτή η Τουρκική θέση αποτελεί ξεκάθαρη παραβίαση όλων των κανόνων του Δίκαιου της Θάλασσας. Από το 2011, η Τουρκία κυκλοφορεί τον παρακάτω χάρτη που δείχνει την υφαλοκρηπίδα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι ξεκάθαρα μια εξόφθαλμη παραβίαση των κανόνων του UNCLOS.

Χάρτης της παράνομης ΑΟΖ/ Υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας – Θεόδωρος Καρυώτης, Η ΑΟΖ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Με τον χάρτη αυτό οι Τούρκοι δίνουν στη Ρόδο, στην Κάρπαθο και το Καστελόριζο μόνο 6 ν.μ. χωρικά ύδατα και όχι υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Δίνουν ελάχιστη υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ στο βόρειο τμήμα της Κρήτης και προσποιούνται ότι έχουν, σε μεγάλη έκταση, μια τεράστια υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ που συνορεύει με την Αιγυπτιακή ΑΟΖ.

Υποτίθεται ότι αυτή η οριοθέτηση είναι σύμφωνη με την αρχή της ευθυδικίας που είναι η προσφιλής της μέθοδος οριοθέτησης. Εάν η Τουρκία προσκομίσει κάποια ημέρα αυτό τον χάρτη σε ένα διεθνές δικαστήριο θα πάθει μεγάλη ζημιά.

Η μεγάλη απόσταση που χωρίζει τη Μεγίστη από την Ρόδο (135 χλμ.) και την Κάρπαθο (233 χλμ.), σε συνδυασμό με τη μόλις μερικών μιλίων απόσταση που τη χωρίζει από τις τουρκικές ακτές, καθώς και το πολύ μικρό μέγεθός της, αποτελούν τα βασικά αδύναμα σημεία της ελληνικής αμυντικής προσπάθειας σε ό,τι αφορά τη Μεγίστη.

Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι ενώ η κοινότητα του νησιού θεωρητικά αριθμεί 500 περίπου μέλη, στην ουσία στο νησί κατοικούν μόλις 200 άτομα, πολλά από τα οποία δεν είναι καν Έλληνες πολίτες.

Δυστυχώς, η εγκατάλειψη του νησιού από την πολιτεία οδήγησε πολλούς κατοίκους του νησιού να φύγουν προς την Ρόδο και την Αθήνα ή στο εξωτερικό για μία καλύτερη τύχη.

Επομένως, τα βασικά ανθρωπογεωγραφικά στοιχεία των νησιών συνοψίζονται στη μεγάλη απόσταση της Μεγίστης από τα υπόλοιπα ελληνικά νησιά (από την Ρόδο και από την Κάρπαθο), στη μικρή απόσταση από την Τουρκία (μόλις 2,8 χλμ. από το βόρειο σημείο του νησιού), στο μικρό μέγεθος της Μεγίστης (6,1 χλμ. μήκος και 2,7 χλμ. πλάτος) αλλά και της Ρω και της Στρογγύλης, και στον απελπιστικά μικρό αριθμό των κατοίκων, όταν πριν από αρκετές δεκαετίες η Μεγίστη έφτασε να έχει μέχρι και 12-14.000 κατοίκους και διέθετε έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στόλους στο Αιγαίο.

Ο οικισμός του νησιού βρίσκεται στην ανατολική ακτή του, ακριβώς απέναντι από την Τουρκία, σε απόσταση 7,1 χλμ. από το λιμάνι του Κας.

Το νησί δεν διαθέτει φυσικές πηγές νερού, εκτός από τη μεγάλη υδατοδεξαμενή που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο αεροδρόμιο, ούτε κάποιες εκτεταμένες παραλίες. Το μοναδικό λιμάνι (με μήκος 370 μέτρα και πλάτος 250 μέτρα) που διαθέτει το νησί βρίσκεται στον οικισμό και «βλέπει» προς τις ακτές της Τουρκίας, καθιστώντας ευάλωτη οποιαδήποτε προσπάθεια μεταφοράς εφοδίων και ανδρών στο νησί κατά τη διάρκεια μίας κρίσης.

Η απόσταση του αεροδρομίου της Ρόδου από το αεροδρόμιο της Μεγίστης είναι 136,37 χλμ. και διανύεται μέσα σε 40 λεπτά, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου απογείωσης και προσγείωσης, με ταχύτητα πλεύσης 700 χλμ./ώρα.

Από το αεροδρόμιο της Καρπάθου (με μήκος 2,1 χλμ. και πλάτος 30 μέτρα) η Μεγίστη απέχει 233 χλμ. (απαιτούμενος χρόνος 68 λεπτά περίπου) και από την Κρήτη από το αεροδρόμιο της Σητείας, που είναι και το δυτικότερο αεροδρόμιο της Κρήτης, 330 χλμ. (μήκος διαδρόμου 2,1 χλμ. και πλάτος 30 μέτρα).

Στο κέντρο του νησιού, πριν από την είσοδο στον οικισμό της Μεγίστης, υπάρχει μία πεπλατυσμένη περιοχή μήκους 500 περίπου μέτρων και πλάτους 30-40 μέτρων, η οποία αποτελεί και το μόνο επίπεδο σημείο δίπλα στον δρόμο που συνδέει το αεροδρόμιο με τον οικισμό.

Το νησί διαθέτει μονάδα αφαλάτωσης και μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία χρησιμοποιεί ως καύσιμο το πετρέλαιο και τοποθετείται ΝΑ του οικισμού, ακριβώς απέναντι από τις τουρκικές ακτές, εκτεθειμένη στις βολές του τουρκικού πυροβολικού. Άλλες πηγές παραγωγής ενέργειας δεν υπάρχουν, άρα οποιαδήποτε ζημιά στον σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ΔΕΗ, σημαίνει και πλήρη διακοπή της παροχής.

Σενάριο επιχείρησης κατάληψης της Μεγίστης

Η ελληνική στρατιωτική δύναμη επί των τριών νήσων είναι επιπέδου ενισχυμένου Λόχου και τα τελευταία πέντε χρόνια έχει ενισχυθεί με πολλά βαρέα όπλα.

Τρία βασικά σενάρια μελετά το ΓΕΕΘΑ για μία πιθανή τουρκική ενέργεια:

-Πρώτον, με μία μετωπική, καταδρομικού είδους, επιχείρηση μέσα στο λιμάνι της Μεγίστης (όπως αυτή που πραγματοποίησαν οι Ιταλοί στην αντεπίθεσή τους στα τέλη Φεβρουαρίου του 1941 για την ανακατάληψη της νήσου από τους Βρετανούς).

-Δεύτερον, με την αποβίβαση τμήματος καταδρομέων στα ΒΔ του νησιού, πλησίον του δρόμου που συνδέει τον οικισμό με το αεροδρόμιο. Εκεί, ένα τμήμα της επιτιθέμενης ομάδας θα μπορούσε να κινηθεί προς το αεροδρόμιο και ένα άλλο προς τους στρατιωτικούς κοιτώνες και τον οικισμό, ο οποίος βρίσκεται μορφολογικά χαμηλότερα.

-Τρίτον η καταστροφή του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής και να κινηθεί προς τον οικισμό από τα ανατολικά προς τα δυτικά για την εμπόδιση οποιασδήποτε ελληνικής ομάδας που θα προσέτρεχε στην αναχαίτιση της τουρκικής ομάδας που επιτέθηκε στον σταθμό.

Όσον κι αν η γεωγραφία και η διαμόρφωση του εδάφους στη Μεγίστη δεν βοηθούν τους αμυνόμενους και την ελληνική στρατιωτική ηγεσία, η χώρα μας μπορεί να αντιμετωπίσει μία τέτοια πρόκληση, αρκεί οι δυνάμεις του ΕΣ στο νησί, μαζί με τις ενισχύσεις που θα προστρέξουν, να μπορέσουν να αντέξουν για μία μόνο ημέρα, ώστε να κινητοποιηθούν η ελληνική διπλωματία και η διεθνής κοινότητα ενάντια σε μία πράξη αναμφίβολα καταδικαστέα από όλες τις πλευρές.

Με απλά λόγια, το μυστικό μίας ελληνικής επιτυχημένης αντίδρασης έγκειται στην απόκρουση της επίθεσης εν τη γενέσει της και στη διατήρηση του ελέγχου του νησιού για 24 ώρες. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η ελληνική πλευρά θα πρέπει να μεριμνήσει για τα ακόλουθα ζητήματα:

α) Την ενίσχυση της τοπικής άμυνας και την έγκαιρη προειδοποίηση της φρουράς για μία πιθανή εισβολή, β) τη δημιουργία μίας ειδικής ομάδας κρούσης στην Ρόδο, καθώς και τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών στην Ρόδο, την Κάρπαθο και την Κρήτη και γ) την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων του νησιού και τη διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών ώστε να επιστρέψουν στο νησί τους οι κάτοικοι που έχουν φύγει τα τελευταία χρόνια.

Το βασικότερο όμως σύστημα το οποίο αναμφίβολα θα επαύξανε τις δυνατότητες της άμυνας του νησιού αλλά και των δύο άλλων νησιών, της Ρω και της Στρογγύλης, θα ήταν η μόνιμη παρουσία 3-4 ταχύπλοων εξοπλισμένων σκαφών στη Μεγίστη, επανδρωμένων με καταδρομείς και πυραυλικά συστήματα.

Χρησιμοποιώντας τη νέα αεροπορική βάση και τις λιμενικές εγκαταστάσεις της περιοχής Γαδουράς-Κάλαθου της ΝΑ Ρόδου, ο διοικητής της «δύναμης κρούσης» για τη Μεγίστη θα μπορεί να επιλέξει την αποστολή των δυνάμεών του στο νησί είτε με ελικόπτερα είτε με ταχύπλοα σκάφη, είτε συνδυάζοντας και τις δύο λύσεις.