Γερμανία: Δικάζεται αιωνόβιος πρώην φύλακας σε στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί

Αν περάσουν λίγα χρόνια ακόμα, δεν θα μπορούν να γίνουν διώξεις κατά εκείνων που διαδραμάτισαν κάποιο ρόλο στο ολοκαύτωμα – οι κατηγορούμενοι δεν θα ζουν πια ανάμεσά μας ή δεν θα είναι σε θέση να δικαστούν.

Η γερμανική δικαιοσύνη ασχολείται προς το παρόν με 17 υπόπτους και την ενδεχόμενη ανάμιξή τους σε εγκλήματα κατά τη διάρκεια του Εθνικοσοσιαλισμού. Ο νεότερος όμως απ’ αυτούς είναι 95 χρονών.

Την Πέμπτη πρόκειται να ξεκινήσει η εκδίκαση της υπόθεσης ενός αιωνόβιου πρώην φύλακα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ζαξενχάουζεν, κοντά στο Βερολίνο. Η εισαγγελία τον κατηγορεί ότι «εν γνώσει του και με προθυμία» συνέβαλε ενεργά στη δολοφονία των κρατουμένων την περίοδο 1942-1945 – σε συνολικά 3.518 φόνους. Συγκεκριμένα, στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, λέγεται ότι βοήθησε μεταξύ άλλων στην εκτέλεση διά πυροβολισμού των σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου. Σύμφωνα με το δικαστήριο, εμπλέκεται επίσης στη δολοφονία κρατουμένων στους θαλάμους αερίων, ενώ κατηγορείται και για τη «δημιουργία και διατήρηση εχθρικών συνθηκών», η οποία οδήγησε στο θάνατο πολλών κρατουμένων.

Ζαξενχάουζεν, το στρατόπεδο συγκέντρωσης-πρότυπο των Ναζί

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζαξενχάουζεν, βόρεια του Βερολίνου, κατείχε ιδιαίτερη θέση κατά τη διάρκεια του Εθνικοσοσιαλισμού: Λειτουργούσε ως πρότυπο για τα υπόλοιπα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ήδη από την ολοκλήρωση της κατασκευής του, το 1936, ενώ αργότερα στέγαζε το διοικητικό κέντρο ολόκληρου του συστήματος στρατοπέδων συγκέντρωσης, λειτουργώντας και ως εκπαιδευτικός χώρος για τους SS. Συνολικά, περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι φυλακίστηκαν εκεί. Δεκάδες χιλιάδες πυροβολήθηκαν, πέθαναν στους θαλάμους αερίων και σε απάνθρωπα ιατρικά πειράματα ή εξαιτίας των συνθηκών κράτησης. Τέλη Απριλίου 1945, όταν ο Κόκκινος Στρατός πλησίαζε στην περιοχή, οι δυνάμεις των SS εξόντωσαν πάνω από 30.000 κρατούμενους.

Σύμφωνα με συνέντευξη του Γενικού Εισαγγελέα Τόμας Βιλ στην DW η δίκη εναντίον του φύλακα ξεκίνησε τώρα, διότι «o κατηγορούμενος δεν μας ήταν καθόλου γνωστός μέχρι την έρευνα στα Κρατικά Στρατιωτικά Αρχεία της Μόσχας». Εν συνεχεία, όπως επισημαίνει, το υλικό παραδόθηκε στην Εισαγγελία – τον Μάρτιο του 2019 – μετά από τις προκαταρκτικές έρευνες για τον φύλακα και τον χρόνο κατά τον οποίο εργάστηκε στο στρατόπεδο.

«Μικρά γρανάζια» σε αποτρόπαια εγκλήματα

Ο Βιλ είναι επικεφαλής του κεντρικού γραφείου για τη διερεύνηση εθνικοσοσιαλιστικών εγκλημάτων στο Λούντβιγκσμπουργκ της Βάδης-Βυρτεμβέργης. Από τότε που ιδρύθηκε το 1958 το γραφείο συλλέγει πληροφορίες για τις προκαταρκτικές έρευνες του εισαγγελέα κατά των εγκληματιών του Εθνικοσοσιαλισμού και στη συνέχεια προωθεί τις έρευνες του εισαγγελέα στα ανάλογα ομόσπονδα κρατίδια. Ο φόνος και η συμμετοχή σε φόνο δεν παραγράφονται.

Πρέπει όμως τώρα όντως να δικαστεί ένας αιωνόβιος για αδικήματα που συνέβησαν πριν από 80 χρόνια – ακόμη και ως ένα συγκριτικά «μικρό γρανάζι» σε σχέση με τα μεγάλα εγκλήματα των Ναζί; Ο Τόμας Βιλ θεωρεί πως ναι. «Αφ’ ενός η Διάσκεψη των Υπουργών Δικαιοσύνης συμφώνησε τον Ιούνιο του 2015 στη Στουτγάρδη ότι το κεντρικό γραφείο θα συνεχίσει να λειτουργεί όσο προκύπτουν ζητήματα επιβολής του νόμου, δηλαδή εφόσον εντοπίζονται εγκληματίες του Εθνικοσιαλισμού. Αφ’ ετέρου το έγκλημα του φόνου νομικά δεν παραγράφεται. Άρα δεν τίθεται καν το ερώτημα αν αυτές οι πράξεις θα έπρεπε να εξακολουθούν να διώκονται σήμερα, πρέπει να διωχθούν. Ο στόχος της ποινικής διαδικασίας είναι πάντα το να επαληθευτεί η ατομική ποινική ενοχή».

Η υπόθεση εκδίκασης του αιωνόβιου φρουρού του Σαξενχάουζεν δεν είναι φυσικά η μοναδική: Τον Ιούλιο του 2020 το περιφερειακό δικαστήριο στο Αμβούργο καταδίκασε έναν 93χρονο πρώην φρουρό στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Στούτχοφ, κοντά στο Γκντανσκ: δύο χρόνια με αναστολή για υποκίνηση σε δολοφονία 5.232 κρατούμενων σε φυλακές ανηλίκων. Το κατά πόσο οι ελάχιστες αυτές υποθέσεις που απομένουν εξακολουθούν να καταλήγουν στο δικαστήριο, συνδέεται συχνά με την ικανότητα των ηλικιωμένων να διαπραγματευτούν. Σύμφωνα με ιατρική έκθεση, ο φρουρός του Ζαξενχάουζεν μπορεί να δικαστεί για δύο έως δυόμισι ώρες ημερησίως, ενώ το δικαστήριο όρισε 22 ημέρες δίκης μέχρι τον Ιανουάριο. Επίσης του παρέχει ένα ήσυχο δωμάτιο.