ΕΕ: «Η Δύση είναι και πιο ενωμένη και με μικρότερη επιρροή στον κόσμο, από ποτέ άλλοτε»

Ένας χρόνος «κλείνει» αυτές τις μέρες από την έναρξη της ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία και ο κόσμος δεν θα είναι ποτέ ίδιος, καθώς η πολεμική σύρραξη πυροδότησε ευρύτερες αλυσιδωτές εξελίξεις στην παγκόσμια σκηνή που άλλαξαν συσχετισμούς δυνάμεων, ισορροπίες και τη δυναμική των βασικών «παικτών» της γεωπολιτικής σκακιέρας.

Παλιές συμμαχίες αναβίωσαν (Δύση), άλλες διαρρήχθηκαν (Ανατολή-Δύση), ενώ προέκυψαν και καινούριες και πιο ισχυρές, όπως εκείνη της Ρωσίας με την Κίνα απέναντι στον άξονα του ΝΑΤΟ και της υπερδύναμης των ΗΠΑ.

Σε αυτό το πλαίσιο ανατροπών, πολλαπλής κρίσης και απρόβλεπτων κατευθύνσεων το Τμήμα Εξωτερικής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (ECFR) επιδίωξε να σφυγμομετρήσει την κοινή γνώμη σχετικά με το ουκρανικό στα μεγάλα κέντρα λήψης αποφάσεων σε Δύση και Ανατολή. Με μία έρευνα σε 15 χώρες (9 κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Πολωνίας, και η Βρετανία οι ΗΠΑ, καθώς και η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία και η Τουρκία), και σύμφωνα με τα συμπεράσματά της, με βάση τις απαντήσεις των πολιτών, η επικρατούσα αντίληψη είναι ότι σημειώθηκε αφενός συσπείρωση του δυτικού στρατοπέδου αλλά μείωση της παγκόσμιας επιρροής του και αφετέρου διαμορφώνεται σταδιακά ένας νέος παγκόσμιος συσχετισμός δυνάμεων υπέρ της Ρωσίας, της Κίνας και πιο «μετριοπαθών» παικτών όπως η Ινδία.

Έτσι, προδιαγράφεται μία «μεταδυτική» παγκόσμια τάξη πραγμάτων, λέει η έρευνα.

«Το παράδοξο του πολέμου της Ουκρανίας είναι ότι η Δύση είναι και πιο ενωμένη και με μικρότερη επιρροή στον κόσμο, από ποτέ άλλοτε», δήλωσε ο Μαρκ Λέοναρντ, διευθυντής της ευρωπαϊκής δεξαμενής σκέψης και συν-συγγραφέας της έκθεσης, με βάση τη δημοσκόπηση που διεξήχθη τον περασμένο μήνα.

Ο Τίμοθι Γκάρτον Ας, καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο οποίος επίσης συμμετέχει στη μελέτη, χαρακτήρισε τα ευρήματα «εξαιρετικά απογοητευτικά». Η έρευνα έδειξε ότι ο πόλεμος είχε δώσει στη διατλαντική δύση «ενότητα και σκοπό», είπε.

Ωστόσο, «δεν κατάφερε να μετατοπίσει προς αυτή την κατεύθυνση τις άλλες μεγάλες δυνάμεις, όπως η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία», παρατήρησε. Το συμπέρασμα είναι σαφές: «Χρειαζόμαστε επειγόντως μια νέα αφήγηση που να είναι πραγματικά πειστική για χώρες όπως η Ινδία, τη μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο».

Οι ερωτήσεις της μελέτης επικεντρώθηκαν σε διάφορους τομείς και τις μεταβολές που σημειώθηκαν στις απόψεις των πολιτών τον τελευταίο χρόνο:

Η στάση της Δύσης απέναντι στη Ρωσία 

Η έρευνα έδειξε ότι οι δυτικές απόψεις για τη Ρωσία σκλήρυναν τον περασμένο χρόνο. Μεγάλες πλειοψηφίες στη Βρετανία (77%), στις ΗΠΑ (71%) και στα εννέα κράτη της ΕΕ (65%) θεωρούσαν τη Ρωσία ως «αντίπαλο», με τον οποίο η χώρα τους βρισκόταν σε σύγκρουση ή σε ανταγωνισμό ως «αντίπαλο».

Από την άλλη πλευρά, μόλις το 14% στις ΗΠΑ, το 15% στις εννέα χώρες της ΕΕ που συμμετείχαν στην έρευνα και το 8% στη Βρετανία θεωρούν τη Ρωσία «σύμμαχο», με τον οποίο μοιράζονται τα ίδια συμφέροντά ή ακόμη και ως «αναγκαίο εταίρο». Οι ερωτηθέντες από τις υπόλοιπες δυτικές χώρες ήταν εξίσου αρνητικοί στο πώς περιέγραψαν τη Ρωσία.

Όταν ζητήθηκε να διαλέξουν 2 από τις 10 προτεινόμενες περιγραφές για τη Ρωσία, στις ΗΠΑ το 45% και το 41% αντίστοιχα των ερωτηθέντων επέλεξαν «επιθετικό» και «αναξιόπιστο», μαζί με 48% και 30% στις εννέα χώρες της ΕΕ και 57% και 49% αντίστοιχα στη Βρετανία.

Στις εννέα χώρες της ΕΕ που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση, κατά μέσο όρο το 55% των πολιτών τάχθηκε υπέρ της συνέχισης των κυρώσεων κατά της Μόσχας, ακόμη και σε βάρος του οικονομικού πόνου.

Ο πόλεμος ζήτημα δημοκρατίας

Σε σύγκριση με μια παρόμοια δημοσκόπηση το περασμένο καλοκαίρι, ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας θεωρήθηκε πλέον από περισσότερους ανθρώπους στη δυτική συμμαχία ως αγώνας για τη δημοκρατία και τη δική τους ασφάλεια –και ως πόλεμος όχι μόνο στην Ευρώπη γεωγραφικά, αλλά κατά της  Ευρώπης ως γεωπολιτικής οντότητας, είπε το ECFR.

Στις ΗΠΑ, το 36% των ερωτηθέντων είπε ότι η στήριξη προς την Ουκρανία οφείλεται κυρίως στην ανάγκη υπεράσπισης της αμερικανικής δημοκρατίας, ενώ η επικρατούσα άποψη στο Ηνωμένο Βασίλειο (44%) και στην ΕΕ εννέα (45%) είναι ότι η υποστήριξη της Ουκρανίας είχε να κάνει με την υπεράσπιση της δικής τους ασφάλειας.

Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι υπέρ της συνέχισης του πολέμου για την ανάκτηση ουκρανικών εδαφών

Περισσότεροι άνθρωποι στην Ευρώπη (44% στη Βρετανία, 38% στους «9» της ΕΕ) πιστεύουν ότι η Ουκρανία πρέπει να ανακτήσει όλη της την επικράτεια, ακόμη και με το κόστος ενός μεγαλύτερου πολέμου, και λιγότεροι (22% και 30%) ήθελαν να σταματήσει ο πόλεμος το συντομότερο δυνατόν, ακόμη κι αν αυτό σήμαινε ότι η Ουκρανία θα εκχωρούσε εδάφη στη Ρωσία.

Στρατηγικός σύμμαχος η Ρωσία για την Ανατολή (Κίνα, Ινδία, Τουρκία)

Από την άλλη, οι απαντήσεις των πολιτών από τις μη δυτικές χώρες ήταν πολύ διαφορετικές. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων στην Κίνα (76%), την Ινδία (77%) και την Τουρκία (73%), για παράδειγμα, δήλωσαν ότι ένιωθαν ότι η Ρωσία ήταν «δυνατότερη» ή «το ίδιο δυνατή» σε σχέση με την περίοδο πριν την ένραξη του πολέμου από τον πόλεμο. Όλοι τους βλέπουν τη Μόσχα ως στρατηγικό «σύμμαχο» και «αναγκαίο εταίρο» της χώρας τους (79%, 79%, 69%).

Ομοίως, πολλοί περισσότεροι (41% στην Κίνα, 48% στην Τουρκία και 54% στην Ινδία) ήθελαν να τελειώσει ο πόλεμος το συντομότερο δυνατό, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε ότι η Ουκρανία θα παραχωρούσε εδάφη, ενώ μόλις το 23%, το 27% και το 30% πίστευαν ότι η Ουκρανία θα πρέπει να ανακτήσει τη γη της ακόμη και με το κόστος μιας μεγαλύτερης σύγκρουσης.

Στην προκειμένη υπάρχει ωστόσο πολύ πιο έντονος σκεπτικισμός για τα κίνητρα της Δύσης. Λιγότεροι από το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων στην Κίνα και την Τουρκία, για παράδειγμα, και μόνο το 15% στη Ρωσία, πίστευαν ότι η Δύση υποστήριζε την Ουκρανία για να υπερασπιστεί τη δική της ασφάλεια ή δημοκρατία.

Τι πιστεύει η Ανατολή για ΗΠΑ και Δύση

Σχεδόν τα δύο τρίτα των Ρώσων ερωτηθέντων (64%) δήλωσαν ότι οι ΗΠΑ είναι «αντίπαλος», με το 51% και το 46% να λένε το ίδιο για την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στην Κίνα, το 43% αντιλαμβάνονται τις ΗΠΑ ως αντίπαλο, ενώ το 40% των ερωτηθέντων είπε το ίδιο για το Ηνωμένο Βασίλειο και το 34% για την ΕΕ.

Στην Ινδία, παράλληλα, το 87% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι θεωρεί τις ΗΠΑ ως «σύμμαχο» ή «εταίρο», ενώ το 82% αισθάνεται το ίδιο για την ΕΕ, το 79% για τη Ρωσία και τη Βρετανία και το 59% για την Τουρκία. Μόνο οι ερωτηθέντες από την Κίνα θεωρούν τις ΗΠΑ «αντίπαλο» ή «ανταγωνιστή» (75%).

Προς μία νέα παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων

Πολλοί εκτός της Δύσης προέβλεψαν ότι η φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ θα «έχανε» την παγκόσμια κυριαρχία μέσα στην επόμενη δεκαετία, με τη Δύση να μετατρέπεται σε μία παγκόσμια δύναμη σε ένα ευρύτερο πλέγμα μεγάλων δυνάμεων. Μόνο το 7% στη Ρωσία και το 6% στην Κίνα προέβλεψαν ότι θα εξακολουθεί να κυριαρχεί (Δύση-ΗΠΑ) σε 10 χρόνια από τώρα.

Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, ωστόσο, πολλοί (29% στη Βρετανία, 28% στην ΕΕ εννέα και 26% στις ΗΠΑ) προέβλεψαν ένα νέο διπολικό σχήμα με δύο μεγάλα μπλοκ δυνάμεων, με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την Κίνα, ενώ υπάρχουν και εκτιμήσεις ότι αναδύεται ένας πιο πολυπολικός συσχετισμός δυνάμεων.

«Πολλοί άνθρωποι στη Δύση βλέπουν την επερχόμενη διεθνή τάξη ως την επιστροφή μιας διπολικότητας τύπου ψυχρού πολέμου μεταξύ Δύσης και Ανατολής, μια μάχη μεταξύ δημοκρατίας και αυταρχισμού», επισημαίνουν οι συγγραφείς της μελέτης.

Η Δύση θα πρέπει να ζήσει, είπαν, με «εχθρικές δικτατορίες όπως η Κίνα και η Ρωσία», αλλά και με ανεξάρτητες δυνάμεις όπως η Ινδία και η Τουρκία. Αυτές οι δυνάμεις δεν «αντιπροσωπεύουν κάποιο νέο τρίτο μπλοκ» ούτε μοιράζονται μια κοινή ιδεολογία, αλλά ούτε «αρκούνται στο να προσαρμοστούν στις ιδιοτροπίες και τα σχέδια των υπερδυνάμεων».

Αντί να περιμένουμε από αυτούς να υποστηρίξουν «τις προσπάθειες της Δύσης να υπερασπιστούν την εξασθένιση της μεταψυχροπολεμικής τάξης, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε μαζί τους στην οικοδόμηση μιας νέας», εκτιμούν οι συγγραφείς της μελέτης.