3 Δεκεμβρίου 1971: «Επιχείρηση Τζένκινς Χαν» – Η επιδρομή που ξεκίνησε τον πόλεμο Ινδίας-Πακιστάν

Σε μια εντυπωσιακή κίνηση, η Πακιστανική Αεροπορία εξαπολύει ένα προληπτικό χτύπημα κατά αεροπορικών βάσεων στη βόρεια Ινδία με σκοπό να καταστρέψει την ινδική αεροπορία στο έδαφος.

Η αεροπορική επιδρομή θα φέρει την Ινδία στον πόλεμο μεταξύ Πακιστάν και Μπαγκλαντές, που είχε ξεσπάσει ήδη από τις 26 Μαρτίου 1971.

Οι ρίζες του πολέμου Πακιστάν και Μπαγκλαντές εντοπίζονται στο 1947, την επομένη της αποχώρησης των Βρετανών από την αποικία των Ινδιών και τη διάσπασή της με πολιτικά και θρησκευτικά κριτήρια σε δύο κράτη, την Ινδία και το Πακιστάν. Η διάσπαση του 1947 προκάλεσε αναπόφευκτα διχασμό μεταξύ των εθνοτήτων, και σύντομα σε ένοπλη σύρραξη (Ινδοπακιστανικός Πόλεμος του 1947-48) και ανταλλαγές πληθυσμών.

Και πάλι, όμως, η κατάσταση δεν εκτονώθηκε, αφού η μουσουλμανική πλειοψηφία εντοπιζόταν τόσο στο Βορειοανατολικό όσο και στο Βορειοδυτικό τμήμα της άλλοτε ενωμένης χώρας. Έτσι, συγκροτήθηκε το Πακιστάν, διχασμένο όμως γεωγραφικά: το μεγαλύτερο τμήμα του στα δυτικά και ένα απομονωμένο κομμάτι στα ανατολικά (Ανατολικό Πακιστάν), με την Ινδία ανάμεσα τους. Το ανατολικό Πακιστάν όμως δεν αισθανόταν άνετα να διοικείται από το Ισλαμαμπάντ χωρίς τοπική εκπροσώπηση και η αυταρχική συχνά συμπεριφορά του μητροπολιτικού Πακιστάν οδηγούσε σε δυσαρέσκεια και συγκρούσεις.

Η Ινδία επεδίωξε να εκμεταλλευτεί τη δυσαρέσκεια αυτή βοηθώντας υπόγεια το Ανατολικό Πακιστάν. Το 1971 η κατάσταση έφτασε στην κορύφωσή της με το Ανατολικό Πακιστάν να ανακηρύσσει την ανεξαρτησία του και να δέχεται αμέσως την πακιστανική καταστολή. Μάχες ξέσπασαν στο εσωτερικό του με μεγάλες απώλειες μεταξύ του πληθυσμού και έκτροπα από τις αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις.

Η Ινδία, που δεχόταν πλέον μεγάλο κύμα προσφύγων, εξέθρεψε ένα ικανό κίνημα αντίστασης με επικεφαλής τον Μουχτί Μπαχινί, που έφτασε να υποστηρίζεται από άρματα μάχης του τακτικού ινδικού στρατού και βομβαρδιστικά αεροσκάφη της ινδικής αεροπορίας. Το Πακιστάν προέβλεψε τον Σεπτέμβριο πως η κατάσταση στο Ανατολικό Πακιστάν θα ήταν χαμένη, αν δεν δρούσε αμέσως χτυπώντας απευθείας την Ινδία και σταματώντας την υποστήριξή της προς τους αυτονομιστές.

Η λύση ήρθε με την πρόταση αντιγραφής της ισραηλινής επίθεσης κατά της αιγυπτιακής αεροπορίας (επιχείρηση ‘Focus’) το 1967 που άνοιξε την αυλαία του “Πολέμου των 6 ημερών”. Μια και η Πακιστανική Αεροπορία δεν ήταν η Ισραηλινή και η Ινδία ήταν αχανής, η καταστροφή του συνόλου της εχθρικής αεροπορίας κρίθηκε εξαρχής ανέφικτη.

Ωστόσο, το Πακιστάν είχε τη δύναμη να καταστρέψει τα αεροσκάφη που θα είχαν συγκεντρωθεί στα βόρεια και βορειοανατολικά αεροδρόμια της Ινδίας, δίνοντας του ένα κρίσιμο πλεονέκτημα ενόψει της κλιμάκωσης, που σίγουρα θα ερχόταν. Στο μεταξύ, σε διεθνές επίπεδο, το κλίμα ήταν ήδη εναντίον του. Ευρώπη, Ιαπωνία και ΕΣΣΔ κατηγορούσαν ανοιχτά το Πακιστάν για αυταρχική συμπεριφορά ενώ η Κίνα και οι ΗΠΑ αδιαφορούσαν. Η Ινδία, στο μεταξύ, συνέσφιγγε τους δεσμούς της με την ΕΣΣΔ, υπογράφοντας εικοσαετή στρατιωτική συμφωνία.

Έτσι το απόγευμα της Παρασκευής, 3 Δεκεμβρίου 1971, ξεκινά η επιχείρηση “Τζένκινς Χαν” με πακιστανικά αεροσκάφη F-86F Sabre, Mirage III και Β-57 Canberra να χτυπούν τα αεροδρόμια Pathankot και Amritsar πλήττοντας τους διαδρόμους με βόμβες των 125 και 500 λιβρών. Την ίδια στιγμή, αεροσκάφη F-104 Starfighter εξοπλισμένα με βόμβες έπληταν κυρίως σταθμούς ραντάρ. Οι ζημιές σε διαδρόμους και κτίρια επισκευάστηκαν μέσα σε μια νύχτα και από την επομένη η ινδική αεροπορία άρχισε να ανταποδίδει τα χτυπήματα. Άλλα επτά ινδικά αεροδρόμια χτυπήθηκαν την επομένη μέρα το πρωί με πτήσεις στις οποίες επιστρατεύτηκαν ακόμα και εξοπλισμένα Τ-33.

Συνολικά, η επιχείρηση ήταν μια αποτυχία. Με τίμημα μερικά αεροσκάφη που έπαθαν ζημιές στο έδαφος και μικρές ζημιές στους διαδρόμους προσγείωσης, το Πακιστάν είχε δώσει λαβή στην Ινδία να αντεπιτεθεί. Η στόχευση των διαδρόμων έδειξε πως οι Πακιστανοί πιλότοι είχαν σκοπό να θέσουν τα αεροδρόμια κοντά στα σύνορα εκτός λειτουργίας, ώστε να αναγκάσουν τα ινδικά αεροσκάφη να πετούν από απομακρυσμένες βάσεις μειώνοντας τον χρόνο πάνω από πεδίο μάχης. Και αυτό όμως απέτυχε.

Σε μια δραματική ομιλία της στο ραδιόφωνο, η πρωθυπουργός της Ινδίας, Ιντίρα Γκάντι, ανακοίνωσε λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 3ης Δεκεμβρίου το πακιστανικό χτύπημα και διαβεβαίωσε πως η χώρα είχε ήδη απαντήσει. Λίγες ώρες πριν, ινδικά βομβαρδιστικά B-57 Canberra κατάφεραν πλήγματα σε οκτώ πακιστανικές αεροπορικές βάσεις βαθιά στο εχθρικό έδαφος. Την ίδια στιγμή, νέες ενισχύσεις σε πολεμικές μοίρες προωθούνταν σε αεροδρόμια στο βορρά που θα κέρδιζαν την υπεροχή στον αέρα μέσα στις επόμενες μέρες. Ο πόλεμος Ινδίας-Πακιστάν μόλις έχει αρχίσει. Θα ολοκληρωνόταν δώδεκα μέρες μετά, στις 16 Δεκεμβρίου, με το μεγαλύτερο μέρος της αεροπορίας και του ναυτικού του Πακιστάν κατεστραμμένο και τους στρατηγούς του να υπογράφουν την ανακωχή.

Ακόμη και το στοίχημα του Πακιστάν για δυναμική καταστολή στο Ανατολικό Πακιστάν είχε αποτύχει. Κάπου 92 χιλιάδες άνδρες του Πακιστανικού Στρατού που δρούσαν εκεί παραδόθηκαν, η μεγαλύτερη παράδοση στρατευμάτων παγκοσμίως από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Το επόμενο έτος, η συνθήκη ειρήνης που υπέγραψε το Πακιστάν, αναγνώριζε την ανεξαρτησία του νέου κράτους με το όνομα Μπαγκλαντές και δεσμευόταν να μην αναμιχθεί ξανά στα εσωτερικά του. Η Ινδία έλαβε κι αυτή μικρά εδαφικά κέρδη στα σύνορά της με το Πακιστάν αλλά ο ινδικός στρατός δεν αποσύρθηκε από όλα τα συμφωνημένα σημεία κρατώντας κάποια παράνομα. Αυτές οι παρατυπίες θα αποτελέσουν αιτίες μόνιμων προστριβών και θερμών επεισοδίων που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα.