Οι διαχρονικές σχέσεις Ρωσίας-Φινλανδίας και η «βόμβα μολότοφ»

Η Φιλανδία, θα υποβάλει αίτημα για ένταξη της στο ΝΑΤΟ, εγκαταλείποντας έτσι μια ουδετερότητα που είχε από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Βέβαια η ουδετερότητα αυτή είχε εγκαταλειφθεί ουσιαστικά, από το 1995, όταν τόσο Η Φιλανδία, όσο και η Σουηδία (η οποία παρεμπιπτόντως δεν έχει διεξάγει πόλεμο τα τελευταία 200 χρόνια), μεταπήδησαν στη στρατιωτική μη ευθυγράμμιση όταν εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Η ένταξη όμως της Φιλανδίας στο ΝΑΤΟ  – όπως και της Σουηδίας – αναμένεται να προκαλέσει το αμέσως επόμενο και πιο εύφλεκτο σημείο τριβής με τη Ρωσία σε παγκόσμια κλίμακα.

Οι Ρώσοι έχουν δηλώσει επανειλημμένα, απειλώντας ακόμη και με εισβολή ή με χρήση πυρηνικών πως σε καμία περίπτωση δεν θέλουν τα κοινά τους σύνορα με τη Φιλανδία που έχουν μήκος 1300 χιλιομέτρων να γίνουν κοινά σύνορα με το ΝΑΤΟ. 

Να έχουν το ΝΑΤΟ δηλαδή στο «μαλακό υπογάστριο» τους. Όμως εάν η Φιλανδία ή η Σουηδία γίνουν (όπως όλα δείχνουν) μέλη του ΝΑΤΟ και η Ρωσία τους επιτεθεί αυτόματα μπαίνουν κάτω από το άρθρο 5 της συμμαχίας που λέει ότι «επίθεση σε ένα μέλος του ΝΑΤΟ, είναι επίθεση κατά όλων των συμμάχων».

Σχέσεις μίσους

Αν και γείτονες, Ρωσία και Φιλανδία έχουν μια έντονα διαταραγμένη σχέση με πολύ μίσος και αιματηρούς πολέμους. Η Φιλανδία αποτελούσε για αιώνες το ανατολικό τμήμα της Σουηδικής Αυτοκρατορίας, μέχρι το 1809.

Τη χρονιά εκείνη, η τσαρική Ρωσία επιδιώκοντας να προστατέψει την πρωτεύουσά της Αγία Πετρούπολη από την επιθετικότητα των Σουηδών, κατέκτησε τη Φιλανδία και τη μετέτρεψε σε τμήμα της Αυτοκρατορικής Ρωσίας, με αυτεξούσιο όμως πολίτευμα.

Μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα η Φιλανδία απολάμβανε ευρείας αυτονομίας ώσπου η Ρωσία προσπάθησε να την εντάξει στο κεντρικό της σύστημα διακυβέρνησης στα πλαίσια του προγράμματος δημιουργίας ενός ρωσοκεντρικού κράτους, κράτους με κυρίαρχο το ρόλο του σλαβικού στοιχείου.

Το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η ήττα της Ρωσίας σε αυτόν και η ταυτόχρονη έκρηξη της Ρωσικής Επανάστασης έδωσαν στη Φινλανδία την ευκαιρία για ανεξαρτησία. Στις 6 Δεκεμβρίου του 1917 η Βουλή της Φινλανδίας ανακήρυξε την ανεξαρτησία της χώρας. Η επαναστατική κυβέρνηση των Μπολσεβίκων, προέβη τρεις εβδομάδες αργότερα σε αναγνώριση της νέας φινλανδικής κυβέρνησης.

Φινλανδία και Σοβιετική Ένωση

Και φτάνουμε στα χρόνια που η Ρωσία έπαψε να υπάρχει και τη θέση της πήρε η Σοβιετική Ένωση. Τότε πραγματικά οι σχέσεις των δυο χωρών δοκιμάστηκαν με αποκορύφωμα τον Σοβιετικο – Φινλανδικό πόλεμο. Την αρχή έκαναν οι Φινλανδοί. Το 1918 και το 1919, Φινλανδοί εθελοντές εξαπέλυσαν δύο ανεπιτυχείς στρατιωτικές επιχειρήσεις διείσδυσης κατά μήκος των σοβιετικών συνόρων.

Το 1920 Φινλανδοί κομμουνιστές εγκατεστημένοι στη Ρωσία επιχείρησαν να δολοφονήσουν τον Φινλανδό, πρώην αρχηγό της Λευκής Φρουράς της Φινλανδίας (υποστηρικτών του τσάρου στον ρωσικό εμφύλιο με τους μπολσεβίκους), στρατηγό Εμίλ Μάνερχαϊμ.

Τελικά στις 14 Οκτωβρίου 1920 η Φινλανδία και η Σοβιετική Ένωση υπέγραψαν τη Συνθήκη του Τάρτου, που καθιέρωνε τα σύνορα μεταξύ των δυο χωρών. Το 1931 το Κομμουνιστικό Κόμμα της Φινλανδίας κηρύχθηκε παράνομο και το δεξιό Κίνημα «Λάπουα» επιδόθηκε σε θηριωδίες και πράξεις βίας εναντίον των κομμουνιστών.

Οι Σοβιετικοί από το 1930 και μετά ήθελαν να προστατεύσουν από τον κίνδυνο κάποιας επίθεσης το Λένινγκραντ (πρώην Αγία Πετρούπολη) που βρισκόταν πολύ κοντά στα σύνορα με τη Φινλανδία.

Έτσι θεώρησαν ότι έπρεπε να καταλάβουν εδάφη περιφερειακά της πόλης για να δώσουν στρατηγικό βάθος στην άμυνα της. Το 1938 οι Φιλανδοί ενημερώθηκαν από τους Σοβιετικούς για έναν πιθανό πόλεμο με τη ναζιστική Γερμανία και τους ζήτησαν να τους εκμισθώσουν κάποια νησιά στον Κόλπο της Φινλανδίας κατά μήκος των ακτών κοντά στο Λένινγκραντ, προκειμένου να προστατευθεί η πόλη. Η φιλανδική κυβέρνηση απέρριψε αυτή την πρόταση.

Έναν χρόνο αργότερα η Σοβιετική Ένωση προσκάλεσε στη Μόσχα αντιπρόσωπο της Φινλανδίας για διαπραγματεύσεις. Την σοβιετική πλευρά απασχόλησε κυρίως η εγγύτητα του Λένινγκραντ στα σύνορα. 

Ο Στάλιν φέρεται να είπε: «Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για τη γεωγραφία, όπως εσείς …Δεδομένου ότι το Λένινγκραντ δεν μπορεί να μετακινηθεί, θα πρέπει να απομακρύνουμε τα σύνορα από αυτό.», οπότε και ζήτησε μεταξύ άλλων την απομάκρυνση των συνόρων σε βάθος 90χλμ. μέσα στο φινλανδικό έδαφος, προκειμένου να μην μπορεί η πόλη να βληθεί από εχθρικό πυροβολικό.

Ζήτησε επίσης να αποστρατικοποιήσουν και οι δυο χώρες τον Ισθμό της Καρελίας, και να μισθώσει η ΕΣΣΔ για μια περίοδο 30 χρόνων, στη Φινλανδία την χερσόνησο Χάνκο προκειμένου οι Σοβιετικοί να εγκαταστήσουν ναυτική βάση. 

Σαν αντάλλαγμα οι Σοβιετικοί παραχώρησαν στη Φιλανδία εδάφη της ανατολικής Καρελίας, των οποίων το μέγεθος ήταν ίσο με τα εδάφη που θα έχαναν. Οι Φιλανδοί αρνήθηκαν, οι δυο χώρες άρχισαν να κινητοποιούν τα στρατεύματα τους στα σύνορα, ο πυρετός ανέβαινε και στις 13 Νοεμβρίου 1939 οι Φιλανδοί διπλωμάτες εγκατέλειψαν τη Μόσχα.

Η αφορμή του πολέμου

Οι σχέσεις των δυο χωρών ήταν στο ναδίρ και ο πόλεμος μεταξύ τους ήταν κάτι περισσότερο από σίγουρος. Στις 26 Νοεμβρίου ένα σοβιετικό συνοριακό φυλάκιο στο χωριό Μαϊνίλα επλήγη με πυρά πυροβολικού από αγνώστους, σύμφωνα με σοβιετικές αναφορές, προκαλώντας το θάνατο τεσσάρων και τον τραυματισμό εννέα Σοβιετικών συνοριακών φρουρών. Ο Σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Βιατσεσλάβ Μολότοφ άδραξε την ευκαιρία, απέδωσε την επίθεση στο φιλανδικό πυροβολικό και απαίτησε η Φιλανδία να απολογηθεί. 

Επίσης απαίτησε η Φινλανδία να μετακινήσει τις δυνάμεις της 20 χιλιόμετρα από τη συνοριακή γραμμή. Η Φινλανδία αρνήθηκε κάθε ευθύνη, απέρριψε τις σοβιετικές απαιτήσεις και στις 30 Νοεμβρίου οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στη χώρα με 21 μεραρχίες και συνολικό στρατό 450 χιλιάδες άνδρες.

Ο πόλεμος

Ήταν μια σύγκρουση του Δαυίδ με τον Γολιάθ. Οι Σοβιετικοί ανέμεναν μια άνετη νίκη μέσα σε λίγες εβδομάδες. Όμως οι εκκαθαρίσεις του Στάλιν στον στρατό, στα τέλη της δεκαετίας του ΄30 είχαν αποδιοργανώσει το στράτευμα. Από τον Κόκκινο Στρατό είχαν αποψιλωθεί 36.371 αξιωματικοί και είχαν αναπληρωθεί με την προαγωγή… στρατιωτών σε ηγήτορες.

Η γρήγορη και κεραυνοβόλα επέλαση δεν ήρθε. Οι Φινλανδοί εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο τα δάση και τη γεωγραφία της χώρας τους που ουσιαστικά ήταν αδιάβατη με αφιλόξενο έδαφος, χιόνι, και μη ασφαλτοστρωμένους δρόμους που γινόντουσαν λάσπη.

Αποφάσισαν να μη δράσουν λοιπόν σαν τακτικός στρατός και να αντιπαρατεθούν στη τεράστια δύναμη των Σοβιετικών, αλλά έκαναν έναν πανέξυπνο ανταρτοπόλεμο με τρομερούς ελεύθερους σκοπευτές. Τότε ήταν που για πρώτη φορά  (προκειμένου να καθυστερούν τις φάλαγγες με τα τανκς) χρησιμοποιήθηκε η «βόμβα μολότοφ».

Όλες οι Σοβιετικές επιθέσεις η μια μετά την άλλη αποκρούονταν με τεράστιες απώλειες και για τις δυο πλευρές. Μόνο που οι Σοβιετικοί μπορούσαν να τις αναπληρώσουν, οι Φινλανδοί όμως όχι.

Την Τρίτη εβδομάδα του πολέμου, ο Στάλιν ήταν έξαλλος. Ο Κόκκινος Στρατός βρισκόταν μπροστά στην ταπείνωση. Όμως οι Σοβιετικοί στρατηγοί άρχισαν σιγά σιγά να μαθαίνουν από τα παθήματα τους και να αλλάζουν τις τακτικές τους όχι όμως και τη δύναμη πυρός τους. Την ίδια στιγμή τα πολεμοφόδια τελείωναν στους Φιλανδούς.

Πλέον στις 11 Φεβρουαρίου οι Σοβιετικοί έπειτα από τη λυσσαλέα αντίσταση των εξαντλημένων Φιλανδών, άρχισαν να προελαύνουν και ένα προς ένα τα προπύργια των υπερασπιστών κατέρρεαν.

Κατά τα τέλη Φεβρουαρίου, έγινε σαφές ότι οι φινλανδικές δυνάμεις πλησίαζαν το όριο της εξάντλησης. Για τους Σοβιετικούς, οι απώλειες ήταν μεγάλες. Η κατάσταση ήταν πηγή πολιτικής ντροπής για το Σοβιετικό καθεστώς και υπήρχε κίνδυνος αγγλογαλλικής παρέμβασης.

Με την άνοιξη να πλησιάζει, οι Σοβιετικές δυνάμεις ρίσκαραν να κολλήσουν στα δάση. Ο Φιλανδός Υπουργός Εξωτερικών Βέινε Τάνερ έφτασε στη Στοκχόλμη στις και διαπραγματεύθηκε τους όρους της ειρήνης με τους Σοβιετικούς μέσω των Σουηδών.

Στις 9 Μαρτίου, η φινλανδική στρατιωτική κατάσταση ήταν απελπιστική καθώς τα στρατεύματα αντιμετώπιζαν βαριές απώλειες. Τα πυρομαχικά είχαν εξαντληθεί. Η φινλανδική κυβέρνηση, δεν είχε άλλη επιλογή από το να αποδεχθεί τους Σοβιετικούς όρους.

Οι όροι

Ο πόλεμος είχε διάρκεια 105 ημέρες. Οι όροι για τους Φινλανδούς ήταν δυσβάσταχτοι και κατά πολύ χειρότεροι από εκείνους που τους είχαν προτείνει οι Σοβιετικοί πριν την έναρξη του πολέμου. Οι απώλειες για τους Φινλανδούς ήταν 26 χιλιάδες άνθρωποι και 43 χιλιάδες τραυματίες ενώ για τους Σοβιετικούς ( με βάση τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το 2013 το «Ρωσικό κρατικό στρατιωτικό αρχείο») οι απώλειες ήταν 168 χιλιάδες νεκροί και αγνοούμενοι.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος

Το ανάποδο έμελλε να συμβεί μετά την έναρξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Στις 26 Ιουνίου 1941, τέσσερις ημέρες μετά την εισβολή του Άξονα στη Σοβιετική Ένωση, η Φινλανδία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της ΕΣΣΔ ως σύμμαχος της Γερμανίας. 

Οι περισσότεροι Φινλανδοί εθελοντές που πολέμησαν εναντίον της Σοβιετικοί Ένωσης στο πλευρό των ναζί, δεν επέστρεψαν ποτέ στη χώρα του.

Η ουδετερότητα

Η Φινλανδία υπέγραψε Συμφωνία Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Βοήθειας με τη Ρωσία το 1948, παγιώνοντας έναν βαθμό οικονομικής και πολιτικής εξάρτησης και μένοντας απομονωμένη στρατιωτικά από τη δυτική Ευρώπη. Από τότε και μέχρι την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το σύμφωνο ήταν σε ισχύ.

Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης οι Φινλανδοί δειλά στην αρχή και κανονικά πλέον τονίζουν ότι θέλουν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια μαζί με τους Σουηδούς συμμετέχουν όλο και πιο συχνά σε ασκήσεις της συμμαχίας έστω και εάν δεν είναι μέλη.