«Και οι τοίχοι έχουν αυτιά»: Η μηχανή κατασκοπείας που πέρασαν 7 χρόνια για να ανακαλυφθεί

Το καλοκαίρι του 1945, στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μια ομάδα Ρώσων μαθητών πήγε στην οικία του Αμερικανού πρέσβη στη Μόσχα. Του έδωσαν ένα δώρο. Τα μέλη των σοβιετικών προσκόπων του χάρισαν ένα αντίγραφο της μεγάλης ξύλινης σφραγίδας των ΗΠΑ, ως μια κίνηση φιλίας ως προς τον ίδιο αλλά και τη χώρα του.

Ο Averell Harriman κρέμασε τη σφραγίδα στον τοίχο του γραφείου του, που ήταν ταυτόχρονα και η κατοικία του. Αυτό που δεν γνώριζε ήταν πως η σφραγίδα περιείχε μια συσκευή ακρόασης τελευταίας τότε τεχνολογίας, την οποία χρησιμοποιούσαν οι Σοβιετικοί για να ακούν τις συνομιλίες του όποτε το επιθυμούσαν. Και έμεινε κρεμασμένη στον τοίχο για 7 χρόνια, και έγινε γνωστό ως «Το Πράγμα».

Ήταν ένα δημιούργημα του Ρώσου εφευρέτη Léon Theremin, του ανθρώπου που το 1920 είχε εφεύρει το ηλεκτρονικό μουσικό όργανο «Θέρεμιν». Δυο δεκαετίες αργότερα, βρισκόταν στα γκούλαγκ της Σιβηρίας και ως φυλακισμένο, τον στρατολόγησαν για να κατασκευάζει υψηλής τεχνολογίας ακουστικές συσκευές σε ένα μυστικό εργαστήριο.

Το Θέρεμιν

Με «Το Πράγμα» μάλλον ξεπέρασε τον εαυτό του. Η ξύλινη σφραγίδα ήταν σαν ένα γεμιστό μπισκότο, όπου μια μικροσκοπική μεμβράνη ήταν συνδεδεμένη με μια κεραία, η οποία λειτουργούσε και ως μικρόφωνο. Δεν ήταν συνδεδεμένη με μπαταρία και λειτουργούσε μόνο όταν ένα ραδιοφωνικό σήμα της σωστής συχνότητας αποστελλόταν στη συσκευή από έναν εξωτερικό πομπό. Το σήμα προερχόταν από κάποιο βαν που βρισκόταν κοντά και επέτρεπε στους Σοβιετικούς να κρυφακούν μέσω ενός ραδιοφωνικού δέκτη τις συζητήσεις του πρέσβη των ΗΠΑ.

Οι Βρετανοί ήταν τελικά εκείνοι που παρατήρησαν κάτι ασυνήθιστο στη μεγάλη ξύλινη σφραγίδα. Το 1951 ένας Βρετανός χειριστής παρακολουθούσε την κίνηση της σοβιετικής ραδιοφωνίας, σε καθαρά βρετανική επιχείρηση κατασκοπείας, όταν αναγνώρισε τη φωνή του Βρετανού διπλωματικού ακόλουθου που ερχόταν από την αμερικανική πρεσβεία. Οι προσεκτικοί έλεγχοι που ακολούθησαν στην πρεσβεία δεν έδειξε όμως κάτι μέχρι τον Μάιο του 1952.

Όμως οι υποψίες παρέμεναν και τον Σεπτέμβριο του 1952, οι τεχνικοί ασφαλείας έκαναν μια ακόμα πιο ενδελεχή έρευνα, γνωρίζοντας ότι ορισμένες φορές οι Σοβιετικοί αφαιρούσαν κοριούς και μετά τους επανατοποθετούσαν. Ένα από τους τεχνικούς, ο Joseph Bezjian, άνοιξε τον δέκτη του και έπιασε αμέσως ένα σήμα. Ήταν η φωνή του τότε πρέσβη, George F. Kennan, από το γραφείο του. Κάτι τη μετέδιδε και δεν ήταν μακριά, Μερικά λεπτά αργότερα, βρήκαν αυτό που έψαχναν στην ξύλινη σφραγίδα των ΗΠΑ που ήταν κρεμασμένη στον τοίχο.

Την επόμενη ημέρα η συσκευή ταξίδεψε για Ουάσιγκτον προκειμένου να μελετηθεί. Το 1967 ο Kennan εξέδωσε τα απομνημονεύματα του και μέσα σε αυτά ανέφερε και την ανατριχιαστική για εκείνον στιγμή που κατάλαβε ότι οι Σοβιετικοί μπορούσαν να ακούσουν όλα όσα έλεγε στο γραφείο του. «Είναι δύσκολο να περιγράψω το πόσο περίεργη ήταν η ατμόσφαιρα στο δωμάτιο, ενώ εξελισσόταν αυτή η σκηνή μπροστά από τα μάτια μας. Τη συγκεκριμένη στιγμή, όλοι μας είχαμε την αίσθηση πως και κάποιος άλλος βρισκόταν μέσα στο δωμάτιο. Το πολύ προσεκτικό πρόγραμμα παρακολούθησης. Φαινόταν ότι κάποιος μπορούσε να ακούσει την αναπνοή μας. Όλοι γνωρίζαμε ότι ένα παράξενο και απαίσιο θεατρικό δράμα βρισκόταν εκείνη τη στιγμή σε εξέλιξη».

Οι ΗΠΑ δεν αποκάλυψαν αμέσως ότι είχαν βρει τη συσκευή, ενώ την κράτησαν για αρκετά χρόνια κρυφή από τα ΜΜΕ. Πέρασαν ακόμα 8 χρόνια για να μαθευτεί το μυστικό. Οι Σοβιετικοί κατέρριψαν ένα κατασκοπευτικό αεροπλάνο και αμέσως κάλεσαν συνεδρίαση του Συμβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ για να καταγγείλουν την κατασκοπεία ως μια επιθετική πράξη. Οι Αμερικανοί έφεραν τη συσκευή στο προσκήνιο για να αποδείξουν ότι οι κατασκοπεία γινόταν και από τις δυο πλευρές.

Βέβαια, Αμερικάνοι και Βρετανοί είχαν προλάβει να τη μελετήσουν μέχρι τότε αλλά και να την εξελίξουν. Η δική τους συσκευή ονομάστηκε SATYR και χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τους δυτικούς εκείνα τα χρόνια.

Η αυθεντική συσκευή δόθηκε αρχικά στο FBI και αργότερα στη NSA. Κάπου εκεί χάθηκαν τα ίχνη της, ωστόσο υπάρχει ένα αντίγραφό της στο Εθνικό Κρυπτολογικό Μουσείο στο Μέριλαντ. Η επισκέπτες μάλιστα μπορούν να δοκιμάσουν τη λειτουργία του και να εμπλακούν ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης, μιας περιόδου που τα δυο έθνη παρίσταναν πως ήταν φίλοι, αλλά παρολ’ αυτά ήταν θεμιτό να ελέγχεις ακόμα και τα δώρα από μαθητές.