Τακτικά πυρηνικά όπλα: Πόσο πιθανό είναι να χρησιμοποιηθούν στην Ουκρανία;

Ονομάστηκε η μεγαλύτερη πυρηνική απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια από την κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962.

Την περασμένη εβδομάδα, ο Ρώσος πρόεδρος Β.Πούτιν προειδοποίησε ότι θα χρησιμοποιήσει «όλα τα διαθέσιμα μέσα» για να διατηρήσει ασφαλή τη Ρωσία, προσθέτοντας ότι οι ΗΠΑ είχαν «δημιουργήσει προηγούμενο» όταν το 1945 έπληξαν με δύο ατομικές βόμβες την Ιαπωνία.

Ο Β.Πούτιν στην Συνεδρίαση απέκλεισε τη χρήση πυρηνικών όπλων εντός του ρωσικού εδάφους ή σε περιοχές που γειτνιάζουν με ρωσικά εδάφη, αν δεν υπάρξει εισβολή του ΝΑΤΟ.

Το Σαββατοκύριακο, ο ηγέτης της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ πρότεινε στον Ρώσο πρόεδρο να εξετάσει το ενδεχόμενο χρήσης «πυρηνικών όπλων χαμηλής απόδοσης» στην Ουκρανία.

Η πρόταση, όμως, απορρίφθηκε από το Κρεμλίνο τη Δευτέρα. Ο εκπρόσωπος του Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε ότι σύμφωνα με το στρατιωτικό δόγμα της Ρωσίας, το οποίο επιτρέπει την ανάπτυξή πυρηνικών, δεν συντρέχουν «άλλοι λόγοι» για τη χρήση τέτοιων όπλων εκτός εάν δεχτεί πρώτη πλήγμα η Ρωσία ή εάν η ίδια η ύπαρξη του κράτους διακυβεύεται.

Δυτικοί αξιωματούχοι και επαΐοντες περί των στρατιωτικών πιστεύουν ότι ο κίνδυνος ο Πούτιν να αναπτύξει πυρηνικά όπλα είναι χαμηλός.

Αλλά καθώς οι ρωσικές δυνάμεις έχασαν σημαντικές μάχες στη νοτιοανατολική Ουκρανία, βλέπουν επίσης ότι ο κίνδυνος αυξάνεται.

Αυτά είναι όσα γνωρίζουμε για τα πυρηνικά όπλα που θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει ο Πούτιν:

Η κρίση των πυραύλων της Κούβας αφορούσε τα «στρατηγικά» πυρηνικά όπλα, τα οποία είναι αρκετά ισχυρά για να αφανίσουν ολόκληρες πόλεις χιλιάδες μίλια μακριά από οποιοδήποτε πεδίο μάχης. Αντιθέτως, το ζήτημα στην Ουκρανία περιστρέφεται γύρω από μικρότερης ισχύος όπλα, τα λεγόμενα τακτικά πυρηνικά όπλα.

Αυτές οι μικρότερες πυρηνικές κεφαλές προορίζονται για χρήση στο πεδίο της μάχης και έχουν σχεδιαστεί για να καταστρέφουν στόχους σε συγκεκριμένη έκταση. Ακόμα κι έτσι, πολλές από τις κεφαλές είναι πιο ισχυρές από την ατομική βόμβα που έριξαν οι ΗΠΑ στη Χιροσίμα, η οποία είχε απόδοση που ισοδυναμεί με περίπου 20 κιλοτόνους εκρηκτικής ύλης TNT.

«Οι λεγόμενοι τακτικοί πυρηνικοί πύραυλοι για χρήση στο πεδίο της μάχης γενικά έχουν απόδοση μεταξύ ενός και 50 κιλοτόνων [TNT] . . . και προκαλούν καταστροφές σε περιοχές έκτασης περίπου δύο τετραγωνικών μιλίων», δήλωσε στο BBC τη Δευτέρα ο στρατηγός Σερ Ρίτσαρντ Μπάρονς, πρώην επικεφαλής της διοίκησης ενόπλων δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου.

Οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ διατηρούσαν κάποτε τεράστια αποθέματα τακτικών πυρηνικών όπλων, αλλά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ απέσυραν όλα εκτός από 230, πιστεύοντας ότι «τα ολοένα και πιο αποτελεσματικά συμβατικά όπλα θα μπορούσαν να κάνουν τη δουλειά» καλύτερα, σύμφωνα με μια ανάλυση του 1989 που δημοσιεύτηκε στο Bulletin of the Atomic Scientists.

Η Ρωσία διατήρησε περίπου 2.000 τακτικές πυρηνικές κεφαλές. Μπορούν να τοποθετηθούν σε διάφορα συστήματα που χρησιμοποιούνται για την βολή συμβατικών πυρομαχικών, όπως πύραυλοι κρουζ Kalibr ή βαλλιστικοί πύραυλοι Iskander, και μπορούν να εκτοξευθούν από ξηρά ή θάλασσα.

Πώς θα αναπτυχθούν αυτά τα όπλα;

Οι ειδικοί βλέπουν τρεις τρόπους με τους οποίους η Ρωσία μπορεί να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα.

Ο πρώτος τρόπος είναι πλήγμα προς επίδειξη ισχύος-πρόθεσης – μια πυρηνική έκρηξη που δεν σκοτώνει κανέναν. Θα μπορούσε να είναι μια έκρηξη υπογείως, πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, ίσως κάπου ψηλά πάνω από την Ουκρανία ή σε μια ακατοίκητη τοποθεσία όπως το Φιδονήσι

Ο ηλεκτρομαγνητικός παλμός από την έκρηξη θα βραχυκύκλωνε απροστάτευτο ηλεκτρονικό εξοπλισμό και τα ραδιενεργά κατάλοιπα, αν και αρχικά σημαντικά, θα μειώνονταν εντός 48 ωρών σε περίπου 1% των αρχικών τιμών.

Το μεγαλύτερο μέρος της ραδιενεργής σκόνης από την έκρηξη που θα αναρροφηθεί σε ένα ανερχόμενο σύννεφο θα ξαναπέσει στη γη πλησίον της έκρηξης εντός 24 ωρών μετά το πλήγμα και θα μπορούσε να αποτελέσει ακραίο βιολογικό κίνδυνο. Άλλα σωματίδια θα μπορούσαν να διασκορπιστούν από τους επικρατούντες ανέμους και να διασπαρούν σε πολύ χαμηλότερες συγκεντρώσεις σε μεγάλο μέρος του πλανήτη.

Ακόμη και μια επίθεση επίδειξης [πρόθεσης] θα πυροδοτούσε μια «κλιμάκωση» και θα αύξανε την προοπτική ρωσικής επίθεσης εναντίον μεγάλης πόλης.

Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας επίθεσης επίδειξης μπορεί επίσης να παραμείνει ασαφές, καθώς θα έδειχνε ότι η Ρωσία ήταν έτοιμη να σπάσει το ταμπού για τα πυρηνικά όπλα, αλλά παρέμεινε προσεκτική όσον αφορά τη μεγιστοποίηση της εκρηκτικής τους ισχύος.

Αυτό, σύμφωνα με τον Σερ Λόρενς Φρίντμαν, ομότιμο καθηγητή πολεμικών σπουδών στο King’s College του Λονδίνου, είναι ένας λόγος που οι ΗΠΑ απέρριψαν το 1945 την επιλογή επίδειξης ισχύος πριν ρίξουν πυρηνική βόμβα στη Χιροσίμα.

Η δεύτερη πιθανότητα είναι ένα πλήγμα κατά ουκρανικού στρατιωτικού στόχου ή τμήματος βασικής υποδομής – για παράδειγμα, ένα χτύπημα με πυραύλους στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια.

Το πόσο χρήσιμο θα ήταν αυτό είναι επίσης αμφισβητήσιμο. Οι στρατιωτικές δυνάμεις της Ουκρανίας είναι πολύ διασκορπισμένες και οι μελέτες του αμερικανικού στρατού κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μια πυρηνική κεφαλή ενός κιλοτόνου πρέπει να εκραγεί σε απόσταση 90 μέτρων από ένα τανκ για να προκαλέσει σοβαρή ζημιά.

Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι δεν θα είχε νόημα για τη Ρωσία να χτυπήσει στόχους επί του πεδίου σε επαρχίες που τώρα θεωρεί δικές της.

Η τρίτη και πιο επικίνδυνη κίνηση θα ήταν πλήγμα εναντίον μέλους του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ – όπως προτείνει ο Ντμίτρι Τρένιν, πρώην επικεφαλής της ρωσικής δεξαμενης σκέψης του Κέντρου Κάρνεγκι της Μόσχας.

Σε μια συνέντευξη στην κρατική τηλεόραση την περασμένη εβδομάδα, ο Τρένιν τόνισε ότι η Ρωσία πρέπει να δείξει ότι μιλάει σοβαρά όταν αναφέρεται σε πυρηνικό πλήγμα κατά των ΗΠΑ για να είναι αποτελεσματική η αποτροπή της. Πρόσθεσε ότι η Δύση έκανε επίσης λάθος να υποθέσει ότι ο Πούτιν θα απαντούσε στις ήττες στο πεδίο της μάχης χρησιμοποιώντας πυρηνικά όπλα μόνο εναντίον της Ουκρανίας.

«Είναι απολύτως πιθανό το πλήγμα να μην στοχεύσει το πολεμικό θέατρο αλλά άλλη τοποθεσία σε κάποια απόσταση», είπε ο Τρένιν.

Το πώς θα απαντούσε η Δύση σε μια επίθεση εναντίον του ΝΑΤΟ είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Το άρθρο V που επικαλείται μια συλλογική αμυντική απάντηση από άλλα μέλη του ΝΑΤΟ θα ενεργοποιηθεί.

Η Μόσχα θα κινδύνευε με καταστροφικά πυρηνικά αντίποινα από τις ΗΠΑ και οι ΗΠΑ με την σειρά τους θα δέχονταν συντριπτικά πλήγματα από τις ρωσικές πυρηνικές δνάμεις.

Ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν, τον περασμένο μήνα τόνισε ότι οποιαδήποτε χρήση πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία θα είχε «καταστροφικές συνέπειες», χωρίς να διευκρινίσει ποιες μπορεί να είναι αυτές. Κατέστησε επίσης σαφές ότι οι ΗΠΑ είχαν «διατυπώσει» σε ιδιωτικές συνομιλίες με τη Μόσχα πώς θα αντιδρούσε η Δύση. Την Κυριακή, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ προειδοποίησε για «σοβαρές συνέπειες για τη Ρωσία».

Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια συμβατική στρατιωτική επίθεση που καταστρέφει τον ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας, όπως πρότεινε την Κυριακή ο συνταξιούχος διευθυντής της CIA στρατηγός ε.α. Ντέιβιντ Πετρέους.

Βέβαια μία τέτοια επίθεση θα οδηγούσε σε πυρηνικά αντίποινα και άμεση καταστροφή των μεγάλων αμερικανικών πόλεων σε Δυτική και Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ.

Ωστόσο, οι δυτικοί αξιωματούχοι παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ασαφείς ως προς τις απειλές τους για αντίποινα ακόμη και αν ο Πούτιν στοχεύσει την Ουκρανία, μη μέλος του ΝΑΤΟ, λαμβάνοντας υπόψη ότι η αποτροπή βασίζεται στην ασάφεια.