Η στροφή της Άγκυρας στο Μαγκρέμπ – Τι επιδιώκει να πετύχει;

Η Τουρκία με αυτή την κίνησή της επιδιώκει να επιτύχει οικονομικούς, στρατιωτικούς και ενεργειακούς στόχους στη Βόρεια Αφρική γενικά και στην Αλγερία ειδικότερα.

Ορισμένα δημοσιεύματα του Αλγερινού τύπου μίλησαν πρόσφατα για εντάσεις στη σχέση μεταξύ Αλγερίας και Τουρκίας, με φόντο τους ισχυρισμούς για υποστήριξη της Άγκυρας στην ισλαμική οργάνωση Rashad της Αλγερίας, η οποία περιλαμβάνει στις τάξεις της έναν αριθμό πρώην μελών του διαλυμένου Ισλαμικού Μετώπου Σωτηρίας.

Ως αποτέλεσμα, η τουρκική πρεσβεία στην Αλγερία εξέδωσε μια δήλωση στην οποία συμπεριέλαβε αυτήν την είδηση ​​στο πλαίσιο των “ισχυρισμών” και των “ψευδών φημών”.

Παρόλο που οι αρχές της Αλγερίας δεν εξέδωσαν καμία επίσημη δήλωση σχετικά με αυτό το ζήτημα, τα διπλωματικά κέντρα τόσο στην Αλγερία όσο και στην Άγκυρα υπονόμευσαν ανεπίσημα την αξιοπιστία αυτών των αναφορών.

Ανεξάρτητα από την αλήθεια, μια αντιπαράθεση μεταξύ των δύο πλευρών είναι απίθανη, καθώς η τουρκική επιρροή έχει αυξηθεί σημαντικά στη Βόρεια Αφρική γενικά και στην Αλγερία ειδικότερα, την τελευταία ,μιάμιση δεκαετία.

Οι χώρες του Μαγκρέμπ στο σταυροδρόμι της υποσαχάριας Αφρικής, της Μέσης Ανατολής, της νότιας Ευρώπης και της Μεσογείου έχουν γίνει μέρος της σφαίρας επιρροής της Τουρκίας.

Η Άγκυρα έχει επικεντρωθεί στην επέκταση της επιρροής της για να ενισχύσει τους οικονομικούς, στρατιωτικούς και ενεργειακούς της στόχους, προετοιμάζοντας να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην Αφρική και την περιοχή της Μεσογείου.

Από οικονομική άποψη, η Τουρκία βλέπει την περιοχή του Μαγκρέμπ ως πύλη εισόδου σε νέες αφρικανικές αγορές, ξεκινώντας από τις χώρες του Σαχέλ.

Στην πραγματικότητα, ο όγκος των τουρκικών επενδύσεων στην Αφρική αυξάνεται σταθερά, με τις εκτιμήσεις να δείχνουν ότι η αξία των τουρκικών εμπορικών ανταλλαγών με την αφρικανική ήπειρο έφτασε τα 25,3 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020.

Φαίνεται ότι το Οικονομικό και Εμπορικό Φόρουμ Τουρκίας-Αφρικής συνέβαλε στην ενίσχυση αυτών των δεσμών. Ομοίως, τα τουρκικά προϊόντα αποδείχθηκαν επιτυχημένα στις χώρες του Μαγκρέμπ, περισσότερο από μιάμιση δεκαετία μετά τη βελτίωση των οικονομικών σχέσεων.

Το 2005, η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία σύνδεσης με την Τυνησία και τον επόμενο χρόνο συνήψε εμπορική συμφωνία με το Μαρόκο και συμφωνία φιλίας και συνεργασίας με την Αλγερία.

Είναι αξιοσημείωτο ότι το εμπόριο με την Αλγερία κατέχει την πρώτη θέση όσον αφορά τη σημασία μεταξύ των τριών χωρών.

Η Αλγερία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας στην Αφρική μετά την Αίγυπτο, με τις εμπορικές ανταλλαγές να ανέρχονται σε 4,2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020.

Οι δύο πλευρές θέλουν να επεκτείνουν τις εμπορικές τους ανταλλαγές στα 5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021, υπερβαίνοντας τον όγκο των εμπορικών ανταλλαγών με την Αίγυπτο. Επιπλέον, η Άγκυρα έχει γίνει ο κορυφαίος ξένος επενδυτής εκτός του τομέα των υδρογονανθράκων, με τις επενδύσεις της στην Αλγερία να φτάνουν τα 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια, ξεπερνώντας τη Γαλλία.

Η Τουρκία έχει επίσης εμπλακεί στους τομείς των κατασκευών, της κλωστοϋφαντουργίας, του σιδήρου, των τροφίμων και της ενέργειας, με περισσότερες από 1.200 τουρκικές εταιρείες να δραστηριοποιούνται σήμερα στην Αλγερία, που απασχολούν περισσότερους από 10.000 ανθρώπους.

Τον Ιανουάριο, για παράδειγμα, τρεις τουρκικές εταιρείες ακινήτων (Atlas Group, Ozgur San και Doruk Incataion) κέρδισαν συμβόλαια αξίας 1 δις δολαρίων.

Αναμένεται ότι ο εξέχων ρόλος της Τουρκίας στην Αλγερία θα συνεχιστεί, ειδικά επειδή η μεταξύ τους σχέση έχει ενισχυθεί μετά την πρόσφατη σύναψη επτά συμφωνιών συνεργασίας στους τομείς της ενέργειας, της γεωργίας και του τουρισμού.

Στον τομέα της ενέργειας, η Τουρκία έχει σημαντικά συμφέροντα στην Αλγερία, η οποία είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου στην Άγκυρα.

Η κρατική Sonatrach της Αλγερίας και η τουρκική εταιρεία πετρελαϊκών αγωγών επέκτειναν τη σύμβαση για φυσικό αέριο έως το 2024, βάσει της οποίας η Αλγερία θα προμηθεύει την Τουρκία με περίπου 5,4 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως.

Επιπλέον, η Sonatrach συνεργάζεται με την Renaissance Holding Company για την ίδρυση ενός πετροχημικού συγκροτήματος στο Τσειχάν, στη νότια τουρκική επαρχία των Αδάνων, με αξία επένδυσης 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Όσον αφορά τη γειτονική Λιβύη, η οποία έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα αργού πετρελαίου στην αφρικανική ήπειρο, η Τουρκία διεξάγει συνομιλίες με την κυβέρνηση εθνικής ενότητας με έδρα την Τρίπολη, για να διεξάγει έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου σε χερσαίες και υπεράκτιες περιοχές.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, Τούρκοι αξιωματούχοι πραγματοποίησαν συνομιλίες με τη Λιβυκή Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου για την παραγωγή ενέργειας και την κατασκευή αγωγών. Επίσης, στις 12 Απριλίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δέχτηκε τον πρωθυπουργό της Λιβύης Αμπντέλ Χαμίντ Νταμπάιμπα και οι δύο πλευρές δεσμεύτηκαν να ενισχύσουν τη συνεργασία τους στους τομείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, ιδίως υπό το φως της υπογραφής συμφωνίας από την Τουρκία και την κυβέρνηση Εθνική Συμφωνίας για να οριοθετήσουν τα θαλάσσια σύνορά τους.

Θεωρητικά, αυτή η συμφωνία θα επέτρεπε τη δημιουργία ενός θαλάσσιου διαδρόμου μεταξύ της νοτιοδυτικής Τουρκίας και της βορειοανατολικής Λιβύης και θα διεκδικούσε δικαιώματα γεώτρησης σε μια αποκλειστική οικονομική ζώνη.

Ωστόσο, στην πράξη, αυτό το ζήτημα τροφοδότησε την ένταση με την Ελλάδα και την Κύπρο λόγω της παραβίασης των διεθνώς αναγνωρισμένων αποκλειστικών οικονομικών ζωνών τους.

Η τρίτη προτεραιότητα της Τουρκίας είναι να εδραιώσει τη στρατιωτική της επιρροή σε όλη τη Βόρεια Αφρική και η Λιβύη είναι ένα καλό παράδειγμα αυτής της προσπάθειας.

Τον Ιανουάριο του 2020, η Τουρκία ανέπτυξε στρατιωτικές δυνάμεις χρησιμοποιώντας οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη TB2 για να αντιμετωπίσει την προέλαση του Λιβυκού Εθνικού Στρατού του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ σε περιοχές υπό τον έλεγχο της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας και στη συνέχεια να τον αναγκάσει να υποχωρήσει.

Η πραγματικότητα είναι ότι η Τουρκία επιδιώκει να προστατεύσει τα οικονομικά της συμφέροντα από τη μία πλευρά και τα γεωστρατηγικά της συμφέροντα από την άλλη, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας συμφωνίας με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Αλγερία, η οποία μοιράζεται σύνορα με τη Λιβύη περίπου 1.000 χιλιόμετρα σε μήκος, φαίνεται επιφυλακτική όσον αφορά την προσέγγιση της Τουρκίας στη Λιβύη, αλλά δεν της έχει αντιταχθεί δημόσια.

Οι αρχές της Αλγερίας θα ήθελαν να παραμείνουν ουδέτερες σε αυτήν τη σύγκρουση, αν και προτιμούν επίσης την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας.

Έτσι, η Αλγερία έγινε σύμμαχος της Άγκυρας στο θέμα της Λιβύης. Η Αλγερία δεν μπορεί να απαλλαγεί από την Τουρκία εκεί, αλλιώς θα περιθωριοποιηθεί στη σύγκρουση. Αλλά η Τουρκία δεν μπορεί επίσης να κάνει χωρίς την Αλγερία και την Τυνησία, που μοιράζονται σύνορα με τη Λιβύη, και δεν επιτρέπουν στην Άγκυρα να εισέλθει στη χώρα από ξηράς, εάν είναι απαραίτητο.

Εν τω μεταξύ, η Αλγερία συνεχίζει να καταβάλλει διπλωματικές προσπάθειες για την επίτευξη πολιτικής διευθέτησης της σύγκρουσης στη Λιβύη που συγκεντρώνει όλους τους παράγοντες και αποφεύγει τις ξένες παρεμβάσεις.

Εκτός από την Αλγερία και τη Λιβύη, τα δεδομένα σε άλλα μέρη της περιοχής του Μαγκρέμπ υπογραμμίζουν τον βαθμό στον οποίο η στρατιωτική πολιτική της Άγκυρας συνδέεται με τον ευρύτερο στόχο της διεύρυνσης της εμβέλειάς της στην περιοχή, ειδικά επειδή η μακροπρόθεσμη στρατηγική της είναι ο έλεγχος της Αφρικής αγορά όπλων.

Πράγματι, τον Δεκέμβριο του 2020, η Τυνησία και η Τουρκία υπέγραψαν μια στρατιωτική συμφωνία στην οποία η Τουρκία παρείχε τουλάχιστον 150 εκατομμύρια δολάρια άτοκα στην Τυνησία με αντάλλαγμα την αγορά τουρκικού στρατιωτικού εξοπλισμού.

Η συμφωνία προέβλεπε επίσης συνεργασία στον τομέα των στρατιωτικών βιομηχανιών, δημιουργία κοινών πλατφορμών για έρευνα και ανάπτυξη, παραγωγή ανταλλακτικών και κοινή εξαγωγή στρατιωτικού εξοπλισμού.

Αυτή η συνεργασία θα επέτρεπε στην Άγκυρα να δημιουργήσει μια σταθερή βιομηχανική βάση στην Τυνησία για την εξαγωγή του στρατιωτικού εξοπλισμού της σε όλο το Μαγκρέμπ και την Αφρική. Πράγματι, η Τουρκία άνοιξε 37 στρατιωτικά γραφεία στην Αφρική, με αποτέλεσμα να γίνει η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό τέτοιων γραφείων σε ολόκληρη την ήπειρο. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών, η Άγκυρα έχει συνάψει στρατιωτικές συμφωνίες με το Τσαντ (2019), τον Νίγηρα (2020) και τη Σομαλία (2021) και επί του παρόντος προσπαθεί να εισέλθει σε άλλες αφρικανικές αγορές για να ενισχύσει τις προοπτικές στρατιωτικής συνεργασίας.

Επιπλέον, η Τουρκία επιδιώκει να κινητοποιήσει πολιτική υποστήριξη στην αφρικανική ήπειρο.

Ο Ερντογάν, απογοητευμένος από την απόρριψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ένταξη της Τουρκίας, ανακατεύθυνε την τουρκική διπλωματία προς το Μαγκρέμπ και την Αφρική για να ενισχύσει την επιρροή της χώρας του στη Μεσόγειο.

Είναι πιθανό αυτό το αποτέλεσμα να είναι μεγαλύτερο. Είναι αλήθεια ότι η τουρκική εμπλοκή σε μια περιοχή που παραδοσιακά υπόκειται στη γαλλική επιρροή θα στενοχωρούσε τη Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά θα έπρεπε να προσαρμοστούν στη νέα αυτή πραγματικότητα. Η επιθυμία της Άγκυρας να σταθεί απέναντι στους Ευρωπαίους, να παρουσιαστεί ως εναλλακτική λύση στη Γαλλία και να υπερασπιστεί τον ισλαμικό κόσμο, έγινε ευπρόσδεκτη σε μια περιοχή που κουράστηκε να παραμένει στη μακροχρόνια σχέση της με μια πρώην αποικιακή δύναμη.