Τουρκία
Εκμεταλλευόμενος άλλη μια ευκαιρία να εμφανίσει εαυτόν ως ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ηγείται της εκστρατείας για μποϊκοτάζ των γαλλικών προϊόντων με αφορμή τη σκληρή στάση του Εμανουέλ Μακρόν έναντι του ριζοσπαστικού Ισλάμ.
Ο Γάλλος πρόεδρος βρίσκεται αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο διεύρυνσης του ρήγματος με τις μουσουλμανικές χώρες, καθώς ηγέτες κρατών από το Πακιστάν μέχρι την Αλγερία εξέφρασαν ανησυχία για τη στάση του.
Ο Ερντογάν κάλεσε τους Τούρκους να μποϊκοτάρουν τα γαλλικά προϊόντα και μολονότι κι άλλες μουσουλμανικές χώρες μπήκαν στον χορό, η άμεση οικονομική επίπτωση έγινε αισθητή όχι στη Γαλλία, αλλά στην Τουρκία, με τη λίρα και τις μετοχές να πέφτουν, καθώς οι επενδυτές εξέλαβαν τα εμπρηστικά σχόλια του Ερντογάν κατά του Μακρόν ως ένδειξη νέων εντάσεων μεταξύ της Τουρκίας και της Eυρώπης .
Ο Ερντογάν έχει εξοργιστεί με τον Μακρόν επειδή χαρακτήρισε το Ισλάμ ως θρησκεία «σε κρίση», αλλά και για τις κινήσεις της γαλλικής αστυνομίας κατά ισλαμιστών μετά τον αποκεφαλισμό από ισλαμιστή εξτρεμιστή του Γάλλου καθηγητή Ιστορίας, Σαμιέλ Πετί. Και κατηγορεί τον Γάλλο πρόεδρο ως «ναζί», που χρειάζεται ψυχιατρική εξέταση. Από την πλευρά του, ο Γάλλος πρόεδρος, που θα διεκδικήσει σε ενάμιση χρόνο την επανεκλογή του, τηρεί σκληρή γραμμή έναντι του εξτρεμισμού, διοχετεύοντας έτσι την οργή της γαλλικής κοινής γνώμης για το αποτρόπαιο έγκλημα.
Αδειάζουν τα ράφια των σουπερμάρκετ από γαλλικά προϊόντα σε μουσουλμανικές χώρες
«Και οι δύο πλευρές χρησιμοποιούν την υπόθεση αυτή για εσωτερικούς λόγους. Ο Μακρόν χρησιμοποιεί την τραγωδία για να εντυπωσιάσει τους επικριτές του και να δείξει ότι έχει την ίδια πυγμή», ενώ ο Ερντογάν «κάνει το ίδιο. Έχει αναγάγει σε τέχνη τη χρήση των ιερών και των οσίων ως εργαλείο κινητοποίησης όχι μόνο στην Τουρκία, αλλά και στον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο», εκτιμά ο καθηγητής Πολιτικής της Μέσης Ανατολής του London School of Economics Φαουάζ Γκεργκές.
Πριν από το κάλεσμα του Ερντογάν προς τους Τούρκους είχε ξεκινήσει το Σαββατοκύριακο σε αραβικές χώρες μια εκστρατεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για μποϊκοτάζ των γαλλικών προϊόντων, με ορισμένα σουπερμάρκετ να αποσύρουν από τα ράφια τους γαλλικά τυριά, γιαούρτια και καλλυντικά. Η Γαλλία ζήτησε να σταματήσουν οι εκκλήσεις για μποϊκοτάζ από μια «ριζοσπαστική μειονότητα», τονίζοντας ότι γαλλικοί ιστότοποι δέχθηκαν κυβερνοεπιθέσεις, ενώ απέσυρε τον πρέσβη της από την Άγκυρα μετά τα προσβλητικά σχόλια του Ερντογάν.
Διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε Τουρκία και Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους τους
Άγνωστο παραμένει τι έκταση θα λάβει το μποϊκοτάζ. Από τις πρώτες αντιδράσεις φαίνεται να σχηματίζεται μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην Τουρκία του Ερντογάν και τους συμμάχους της από τη μία πλευρά και τη Σαουδική Αραβία και τους υποστηρικτές της από την άλλη. Ο Αλί Σαμκάνι, διευθυντής του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του Ιράν, κατηγόρησε τον Μακρόν για «παράλογη» αντι-ισλαμιστική συμπεριφορά, που «δείχνει την ωμότητά του στην πολιτική», ενώ το Κατάρ με ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών καταδίκασε «τη μεγάλη κλιμάκωση της λαϊκιστικής ρητορικής» εις βάρος θρησκειών.
Ωστόσο, η Σαουδική Αραβία, αν και καταδίκασε μετά από μέρες σιωπής τα σκίτσα για τον προφήτη Μωάμεθ και απέρριψε τη σύνδεση του Ισλάμ με την τρομοκρατία, δεν κάλεσε σε μποϊκοτάζ των γαλλικών προϊόντων. Από την πλευρά τους, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν έχουν τοποθετηθεί μέχρι στιγμής επί του θέματος. Οι μουσουλμανικές χώρες της Μέσης Ανατολής είχαν διχαστεί προ τριετίας όταν η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Αίγυπτος διέκοψαν τους δεσμούς τους με το Κατάρ λόγω των σχέσεών του με το Ιράν. Με το Κατάρ να προσεγγίζει την Τουρκία του Ερντογάν, που το στήριξε στη διάρκεια του εμπάργκο, η αντιπαλότητα μεταφέρθηκε εκτός περιοχής, από τη Λιβύη μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο και το Κέρας της Αφρικής.
Θα ρισκάρουν χώρες της Μέσης Ανατολής ρήξη με τη Γαλλία;
Ο Ερντογάν είχε καλέσει τους Τούρκους σε μποϊκοτάζ αμερικανικών προϊόντων προ διετίας, στην κορύφωση της κόντρας Ουάσιγκτον-Άγκυρας για τον Αμερικανό πάστορα Άντριου Μπράνσον που κρατείτο στην Τουρκία καγηγορούμενος για τρομοκρατία και κατασκοπεία, αλλά δεν απέδωσε και πολλά, καθώς διευθετήθηκε τελικά το θέμα.
Τη νέα κόντρα πυροδότησε η αντίδραση της Γαλλίας στον αποκεφαλισμό του 47χρονου καθηγητή, που είχε δείξει σκίτσα του Μωάμεθ από το σατιρικό περιοδικό «Charlie Hebdo» σε μαθητές του στο πλαίσιο μαθήματος για την ελευθερία του λόγου. Όταν είχαν πρωτοδημοσιευθεί τα σκίτσα από εφημερίδα στη Δανία το 2005 είχε πυροδοτηθεί κύμα οργής στον μουσουλμανικό κόσμο και ένα μποϊκοτάζ δανέζικων προϊόντων που έγινε αισθητό στην Κοπεγχάγη. Αυτή τη φορά, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά, εκτιμούν αναλυτές.
«Τα μποϊκοτάζ αυτά μπορεί να προκαλέσουν αναταράξεις στην περιοχή ως έναν ορισμένο βαθμό, αλλά υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο μποϊκοτάζ κατά της Δανίας και της Γαλλίας», λέει ο επίκουρος καθηγητής του King’s College London, Ντέιβιντ Ρόμπερτς. «Μπορεί να μην αγοράσουν μερικά μπουκάλια Chardonnay στο Κατάρ και τα ΗΑΕ, αλλά θέλουν οι χώρες αυτές να διακινδυνεύσουν τις στρατηγικές συμμαχίες τους με τη Γαλλία, έναν σημαντικό περιφερειακό σύμμαχο;».
Η κοινή γνώμη ανησυχεί κυρίως για την οικονομία και την πανδημία
Αν περιοριστεί το μποϊκοτάζ των γαλλικών προϊόντων στην Τουρκία του Ερντογάν, οι επιπτώσεις για τη γαλλική οικονομία θα είναι μικρές, αφού η Άγκυρα ήταν ο 16ος κατά σειρά εμπορικός εταίρος της Γαλλίας πέρυσι και μόνο το Μαρόκο περιλαμβάνεται στην πρώτη εικοσάδα. Οι εξαγωγές της Γαλλίας προς τις δύο αυτές χώρες είναι μικρότερες από εκείνες προς την Ιρλανδία.
Οι γαλλικές αρχές δεν σχεδιάζουν αντίποινα για τα τουρκικά προϊόντα ούτε στη Γαλλία αλλά ούτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τον επικεφαλής της μεγαλύτερης εργοδοτικής ένωσης της Γαλλίας, Medef, Ζοφρουά Ρου ντε Μπεζιέ, να καλεί τις γαλλικές εταιρείες να απέχουν από την κόντρα και «να μην απαντήσουν με βλακεία στη βλακεία».
Σε τελική ανάλυση, όπως εκτιμά ο Φαουάζ Γκερκές του LSE, μπορεί το αφήγημα να βρει απήχηση σε ορισμένες μερίδες της κοινωνίας, αλλά η ευρύτερη κοινή γνώμη στη Γαλλία και τον μουσουλμανικό κόσμο έχει πολύ σημαντικότερα θέματα να ασχοληθεί, όπως η φτώχεια, οι οικονομικές δυσκολίες και η πανδημία του κορωνοϊού.
