Σε ποια αθλήματα οι γυναίκες έχουν το προβάδισμα σε σχέση με τους άντρες

Από την αθλητική σκοποβολή έως το υπερ-τρέξιμο, υπάρχουν αθλήματα στα οποία οι γυναίκες έχουν καλύτερες επιδόσεις από τους άντρες.

Έχουν περάσει πάνω από 40 χρόνια, αλλά η Penny Lee Dean θυμάται πολύ έντονα το κρύο.

Η προπόνηση ήταν σκληρή, καθώς η Dean προετοιμαζόταν για αυτό που θα αποτελούσε ρεκόρ κολύμβησης – ανεξαρτήτως φύλου – στη Μάγχη, ενός πορθμού που χωρίζει την ηπειρωτική Ευρώπη από τη Μεγάλη Βρετανία και που, διαμέσου του πορθμού του Καλαί, ενώνει τη Βόρεια θάλασσα με τον Ατλαντικό Ωκεανό, το 1978.

«Τα χέρια σου πάθαιναν κράμπες, τα πόδια σου πάθαιναν κράμπες», θυμάται. Αφού τελείωνε τις προπονήσεις κολύμβησης που γίνονταν σε ανοιχτά νερά, της έπαιρνε ώρες για να αρχίσει να αισθάνεται και πάλι ζεστή.

Ένα 20λεπτο ζεστό ντους δεν ήταν αρκετό.

Ούτε μια βουτιά σε μια μπανιέρα με καυτό νερό δεν αρκούσε, καθώς μόλις το νερό της μίας μπανιέρας κρύωνε, έμπαινε σε μια άλλη πίνοντας ένα καυτό φλιτζάνι τσάι.

Παρόλο που το κρύο ήταν ανατριχιαστικό, η κατάκτησή του ήταν απαραίτητη για την επιτυχία της ως κολυμβήτριας που θα έσπαγε τα ρεκόρ.

Η δυνατότητα να ανέχεται το ακραίο κρύο είναι ένα από τα πλεονεκτήματα που μπορεί να έχουν οι γυναίκες σε αυτό το άθλημα, καθώς η κατανομή του λίπους τους είναι χρήσιμη για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος στο κρύο νερό.

Η Dean πιστεύει ότι οι γυναίκες έχουν επίσης μεγαλύτερη ανοχή στην ταλαιπωρία.

Στην πραγματικότητα, οι γυναίκες μπορούν να υπερτερούν ή να έχουν παρόμοιες επιδόσεις με τους άνδρες σε μια σειρά από ανταγωνιστικά αγωνίσματα, από την αθλητική σκοποβολή έως το υπερ-τρέξιμο.

Ωστόσο, η πορεία προς τη μεγαλύτερη ένταξη στα αθλήματα δεν ήταν γραμμική και παραμένουν, μέχρι και σήμερα, περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις σχετικά με το ρόλο του φύλου στην αθλητική απόδοση.

Μια δύσκολη σύγκριση

Ο Øyvind Sandbakk, καθηγητής αθλητικής επιστήμης στο UiT The Artic University της Νορβηγίας και διευθυντής της Νορβηγικής Σχολής Αθλητισμού Elite (NTG), διαπίστωσε μαζί με τους συναδέλφους του ότι οι διαφορές στις μέσες επιδόσεις μεταξύ των κορυφαίων αθλητριών και αθλητών τείνουν να σταθεροποιούνται στο 8-12% περίπου της διαφοράς υπέρ των ανδρών.

Το χάσμα μπορεί να είναι σημαντικά μικρότερο στην κολύμβηση υπεραντοχής και μεγαλύτερο για αθλήματα που απαιτούν σωματική δύναμη του άνω μέρους του σώματος, σύμφωνα με τη μελέτη.

Στα αγωνίσματα υπεραποστάσεων, η ικανότητα να συμπεριλάβουμε περισσότερους παράγοντες, από τον καιρό μέχρι την ικανότητα να αντιμετωπίζουμε τον πόνο, αποκτά ιδιαίτερη σημασία.

Η γκάμα των αγωνιζομένων μπορεί επίσης να είναι περιορισμένη λόγω της προκατάληψης του φύλου.

Ορισμένα αθλήματα με «αισθητικά» στοιχεία έχουν χαρακτηριστεί στερεοτυπικά ως θηλυκά, ενώ πολεμικές τέχνες όπως η πυγμαχία θεωρούνται λιγότερο αποδεκτές για τις γυναίκες σε ορισμένες κοινωνίες.

Κανένας άνδρας, για παράδειγμα, δεν συμμετέχει στην καλλιτεχνική κολύμβηση στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού.

Είναι επίσης πολύ δύσκολο να διαχωριστούν οι βιολογικές και οι κοινωνικές πτυχές που συμβάλλουν στις διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών στις αθλητικές επιδόσεις, τονίζει ο Sandbakk. Αυτές περιλαμβάνουν την άνιση πρόσβαση σε αθλητικές ευκαιρίες. Και το γενικό πλαίσιο είναι απαραίτητο.

Ωστόσο, στα αγωνίσματα μεγάλων αποστάσεων, το να είσαι πιο μετρημένος με τις ταχύτητες έναρξης και τον ρυθμό σου μπορεί να είναι πλεονέκτημα.

«Οι γυναίκες φαίνεται γενικά να είναι καλύτερες βηματοδότριες, για παράδειγμα στους μαραθωνοδρόμους», λέει ο Sandbakk. Και η ανταγωνιστικότητα δεν είναι μόνο θέμα φυσιολογίας, αλλά και κοινωνικής διάπλασης και ψυχολογίας.

Βέβαια, σύμφωνα με μια επιστημονική αποτίμηση που έγινε το 2023 από το Αμερικανικό Κολέγιο Αθλητιατρικής, οι διαφορές στις αθλητικές επιδόσεις μεταξύ κοριτσιών και αγοριών είναι «ελάχιστες» πριν από την εφηβεία και στη συνέχεια οδηγεί σε αυξανόμενη διαφορά μεταξύ τους.

Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι τα δεδομένα σχετικά με τις αθλητικές επιδόσεις πριν από την εφηβεία είναι κάπως αντιφατικά, με ορισμένες μελέτες να δείχνουν ότι τα νεαρά αγόρια έχουν όντως ένα αθλητικό πλεονέκτημα στα αθλήματα στίβου, για παράδειγμα.

Τα επίπεδα τεστοστερόνης συνδέονται γενικά με το μέγεθος και τη δύναμη των μυών, καθώς και με την υψηλότερη συγκέντρωση αιμοσφαιρίνης και συνεπώς με την καλύτερη πρόσληψη οξυγόνου.

Η ίδια έχει επίσης συσχετιστεί με μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα στους άνδρες, καθώς η τεστοστερόνη επηρεάζει την τάση των ανδρών να αναλαμβάνουν περισσότερα ρίσκα, τόσο εντός όσο και εκτός του αθλητισμού.

Υπάρχει περιορισμένη έρευνα σχετικά με το πώς η τεστοστερόνη επηρεάζει τις γυναίκες (ή πώς τα οιστρογόνα επηρεάζουν τους άνδρες).

Οι άνδρες και οι γυναίκες γενικά δεν έχουν επικαλυπτόμενα εύρη τεστοστερόνης.

Στο βιβλίο της «Better Faster Farther: How Running Changed Everything We Know About Women», η Maggie Mertens γράφει ότι οι μέσοι όροι μπορούν να καλύψουν τη μεγάλη ποικιλομορφία του εύρους των ορμονών.

Δεν υπάρχει σαφής γραμμική σχέση μεταξύ των επιπέδων τεστοστερόνης και της απόδοσης, λέει η Mertens, δημοσιογράφος που επικεντρώνεται στον αθλητισμό και το φύλο.

«Στην πραγματικότητα, ένας μεγάλος αριθμός των πολύ ελίτ ανδρών αθλητών έχει αρκετά χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης κατά μέσο όρο».

Μια ενδοκρινολογική μελέτη διαπίστωσε χαμηλές συγκεντρώσεις τεστοστερόνης στο ένα τέταρτο των ανδρών που αγωνίζονταν σε 12 από τα 15 ολυμπιακά αθλήματα που αναλύθηκαν.

Η Mertens λέει ότι ακόμη και οι γυναίκες με υπερανδρογονισμό, οι οποίες μπορεί να έχουν επίπεδα τεστοστερόνης που φτάνουν τα τυπικά ανδρικά επίπεδα, δεν έχουν το ίδιο επίπεδο επιδόσεων με τους άνδρες.

Πλεονέκτημα υπεραπόστασης

Πριν από το ρεκόρ της στη Μάγχη, η Dean είχε επίσης θέσει ένα νέο απόλυτο ρεκόρ για την ταχύτερη κολύμβηση στο Channel της Καταλίνας, στα ανοικτά των ακτών του Λος Άντζελες, στην Καλιφόρνια.

Διέσχισε αυτό το θαλάσσιο τμήμα μήκους 32,5 χιλιομέτρων σε λιγότερο από επτά ώρες και 16 λεπτά.

Η ίδια η Ντιν εκπλήσσεται που το ρεκόρ αυτό εξακολουθεί να ισχύει.

«Ξέρετε, ήθελα να σπάσω το ρεκόρ και αυτός ήταν ο στόχος μου, αλλά θα ήμουν χαρούμενη αν είχε κρατήσει και μόνο ένα χρόνο. Ποτέ δεν περίμενα ότι θα διαρκούσε τόσο καιρό».

Μετά από μια καριέρα ως κορυφαία κολυμβήτρια, καθηγήτρια φυσικής αγωγής και προπονήτρια θαλάσσιων αθλημάτων, η Dean παραμένει παθιασμένη υποστηρίκτρια της μαραθώνιας κολύμβησης.

Της αρέσουν ιδιαίτερα οι αγώνες μεγαλύτερης διάρκειας, οι οποίοι θεωρεί ότι αποτελούν την καλύτερη παρουσίαση του αθλήματος.

Όμως, επίσης, συλλογίζεται: «Πιστεύω ότι στα 32 χιλιόμετρα και πάνω, οι γυναίκες μπορούν να νικήσουν τους άνδρες».

Η Dean πιστεύει ότι ένας βασικός λόγος είναι ότι «αν το νερό είναι πιο κρύο, οι γυναίκες έχουν το πλεονέκτημα».

Μπορεί να είναι ότι το συνήθως υψηλότερο ποσοστό σωματικού λίπους των γυναικών είναι χρήσιμο για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος στο κρύο νερό, καθώς και για την επίπλευση.

«Στα κανονικά επίπεδα θερμοκρασίας, οι άνδρες τείνουν να είναι ταχύτεροι», λέει ο Ned Denison, πρόεδρος της εκτελεστικής επιτροπής του International Marathon Swimming Hall of Fame.

Οι άνδρες κολυμβητές είναι επίσης συνήθως ψηλοί και μεγαλόσωμοι, σημειώνει ο Denison, με μεγάλη επιφάνεια. Εκτός από το σωματικό λίπος, «η επιφάνεια του σώματος καθορίζει και το πόσο θα κρυώνεις».

Η αθλητική δημοσιογράφος Mertens λέει ότι το σωματικό λίπος είναι επίσης «πολύ χρήσιμο για αυτούς τους αγώνες αντοχής, επειδή μετά από λίγο τρέξιμο, το λίπος είναι αυτό που θα τροφοδοτεί το σώμα με καύσιμα».

«Και αν δεν έχεις τόσο πολύ λίπος, δεν μπορείς να πας τόσο μακριά», λέει η Mertens.

Σε σύγκριση με την κολύμβηση, ο αθλητικός επιστήμονας Sandbakk πιστεύει ότι οι γυναίκες μπορεί να έχουν μικρότερο πλεονέκτημα σε άλλα αθλήματα υπεραντοχής με κρύο καιρό, επειδή ο κατάλληλος ρουχισμός σε αυτά τα αθλήματα βοηθά στη θερμορύθμιση.

Η Dean από την άλλη πιστεύει ότι, το οποιοδήποτε πλεονέκτημα μπορεί να έχουν οι γυναίκες στην κολύμβηση σε ανοιχτή θάλασσα σε μεγάλες αποστάσεις, έχει να κάνει περισσότερο με την ψυχική προετοιμασία και την ικανότητα να αντέχουν την ταλαιπωρία παρά με τη μόνωση.

Η πνευματική της προπόνηση στις μέρες που ήταν ο αγώνας στη Μάγχη περιελάμβανε την επανάληψη καρτελών με ρητά όπως «όσο πιο κρύο είναι το νερό, τόσο το καλύτερο» και «με κάθε κτύπημα, τα χέρια μου γίνονται όλο και καλύτερα».

Στους αγώνες υπεραποστάσεων, όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση, τόσο μικρότερη είναι η διαφορά μεταξύ των χρόνων ανδρών και γυναικών.

Μια ανάλυση του 2020 των αποτελεσμάτων των υπεραποστάσεων έδειξε ότι μετά τα 314 χιλιόμετρα, οι γυναίκες ήταν 0,6% ταχύτερες.

Συνολικά, υπάρχουν μικτά στοιχεία σχετικά με το πώς η ανοχή των γυναικών στον πόνο διαφέρει από εκείνη των ανδρών.

Σε επίπεδο ελίτ αθλημάτων, οι συγκρίσεις είναι δύσκολες, λέει ο Sandbakk.

Αλλά οι γυναίκες μπορεί να έχουν άλλα πλεονεκτήματα.

Ενώ ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες αναρρώνουν γρηγορότερα μετά την φυσική άσκηση, αυτό θα μπορούσε να οφείλεται εν μέρει στη χαμηλότερη μυϊκή μάζα και παραγωγή ισχύος, που επηρεάζουν τη μυϊκή κόπωση.

Μπορεί επίσης να υπάρχει σύνδεση με τη μεγαλύτερη ευλυγισία στις γυναίκες και τα κορίτσια, βοηθώντας στη μείωση της δυσκαμψίας.

Πνευματική δύναμη

Μία κορυφαία αθλήτρια σε ένα πολύ διαφορετικό άθλημα, η Kim Yeji, συμφωνεί με την Dean όσον αφορά τη σημασία του πνευματικού παιχνιδιού.

Η Kim αγωνίζεται στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού τόσο στη σκοποβολή γυναικών όσο και στη μεικτή σκοποβολή.

Η Νοτιοκορεάτισσα αθλήτρια έχει ήδη σημειώσει παγκόσμιο ρεκόρ στο αεροβόλο πιστόλι 25 μέτρων γυναικών στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Σκοποβολής (ISSF) νωρίτερα φέτος – καταρρίπτοντας οριακά το ρεκόρ που είχε σημειώσει πρόσφατα η συναθλήτριά της, Yang Jiin.

«Πιστεύω ότι η σκοποβολή είναι περισσότερο πνευματική παρά σωματική. Νομίζω ότι έχει να κάνει περισσότερο με το μυαλό και το πνεύμα», λέει η Kim.

Πιστεύει ότι η ικανότητα να παραμένει κανείς ήρεμος υπό πίεση μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευεργετική για τις γυναίκες σκοπευτές.

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες, το αγώνισμα του πιστολιού 25 μέτρων των ανδρών περιλαμβάνει βολές με γρήγορα πυρά, οπότε η σωματική κατάσταση είναι διαφορετική από το αγώνισμα των γυναικών.

Μια μελέτη για την αθλητική σκοποβολή στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2020 στο Τόκιο διαπίστωσε ότι οι άνδρες είχαν καλύτερες επιδόσεις στα αγωνίσματα που περιλάμβαναν κινούμενους στόχους, αλλά οι επιδόσεις ήταν ισορροπημένες μεταξύ των δύο φύλων σε σταθερές συνθήκες.

Ο Cassio Rippel, πρόεδρος της Επιτροπής Αθλητών της ISSF, λέει ότι ενώ οι μύες των ανδρών τείνουν να τους δίνουν μεγαλύτερη αντοχή, η μικρότερη μάζα σώματος και το χαμηλότερο κέντρο βάρους των γυναικών, κατά μέσο όρο, τους επιτρέπουν καλύτερο έλεγχο της ισορροπίας.

Σύμφωνα με τον Rippel, τα αγωνίσματα του τουφεκιού είναι τα πιο ισορροπημένα μεταξύ των φύλων από τα τρία είδη αγωνισμάτων σκοποβολής στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Τα αθλήματα σκοποβολής συνολικά είχαν μια ενδιαφέρουσα πορεία όσον αφορά την ένταξη των γυναικών.

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης το 1992, η Κινέζα σκοπεύτρια Zhang Shan κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στο αγώνισμα σκοποβολής και των δύο φύλων.

Ωστόσο, αυτός δεν ήταν ένας ακριβής θρίαμβος για τις γυναίκες στον αθλητισμό.

Στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι γυναίκες αποκλείστηκαν από τη συμμετοχή στο μεικτό αγώνισμα, χωρίς να υπήρχε μια κατηγορία μόνο για τις γυναίκες.

Οι αποφάσεις σχετικά με το ποιες αθλητικές διοργανώσεις θα διεξαχθούν, για ποιους ανθρώπους, υπό ποιες συνθήκες, παραμένουν πολύ περίπλοκες.

Ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζονται οι αγώνες επηρεάζει τις επιδόσεις των ανδρών αλλά και γυναικών, ακόμη και αν τα ανδρικά αγωνίσματα έχουν αντιμετωπιστεί κυρίως ως η προεπιλογή.

Υπάρχει ακόμη μεγάλη δυσφορία του κοινού για τα αθλήματα μεικτής κατηγορίας, πιστεύει η Mertens.

Ένα όραμα για το μέλλον

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού είναι οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες με ίσο αριθμό αθλητών και αθλητριών.

Αυτό είναι επίσης μια ευκαιρία να γίνει απολογισμός των κενών που εξακολουθούν να υπάρχουν στην ένταξη.

Ενώ μεγάλο μέρος της επιστήμης του φύλου και της απόδοσης μπορεί να είναι αδιευκρίνιστο, ένα πράγμα που είναι απολύτως σαφές για τον Sandbakk είναι ότι περισσότερες έρευνες θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν γυναίκες.

Τα περισσότερα από αυτά που γνωρίζουν οι επιστήμονες του αθλητισμού όσον αφορά την προπόνηση, τη φυσιολογία, τον εξοπλισμό και τον ρουχισμό βασίζονται σε έρευνες που έχουν γίνει πάνω σε άνδρες.

«Αν θέλετε να μειώσετε περαιτέρω το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών, νομίζω ότι περισσότερη έρευνα πάνω στις γυναίκες γενικά… θα ήταν πολύ ωφέλιμη», λέει ο Sandbakk.

Η Mertens υπογραμμίζει τη σημασία του εορτασμού των επιτευγμάτων στα γυναικεία αθλήματα, χωρίς απαραίτητα να τα συγκρίνει με τα ανδρικά, και την ανάγκη να διατηρούνται ορισμένοι αθλητικοί αγώνες χωριστά ανά φύλο.

Για την ίδια, όμως, το να βλέπει ότι οι γυναίκες κατά καιρούς νικούν τους άνδρες στα αθλήματα είναι χρήσιμο για να καταλάβουμε ότι οι επιδόσεις μας υπάρχουν σε ένα φάσμα.

«Δεν χρειάζεται να πέφτουμε σε αυτές τις δύο πλευρές όταν μιλάμε για τον αθλητισμό, και αυτό θα μπορούσε ελπίζω να είναι ένας τρόπος να αγκαλιάσουμε όλο και περισσότερο την ποικιλομορφία των φύλων», λέει.