Άιρτον Σένα: Το μοιραίο λάθος η θυσία και η επανάσταση στους κανόνες της Formula 1 (βίντεο)

">

Ο άνθρωπος που θα άλλαζε τα πράγματα

Με αφορμή την εξέλιξη που σημάδεψε τον μηχανοκίνητο αθλητισμό, το BBC με εκτενές αφιέρωμά του που υπογράφει ο Alan Jewell σκιαγραφεί πως αυτή η μαύρη στιγμή έμελλε να αποτελέσει αφορμή για να αλλάξουν όλα στους κανονισμούς ασφαλείας στη Formula 1.

Όταν ο καθηγητής Σιντ Γουάτκινς έφτανε στην F1 το 1978, ο θάνατος ήταν ένα συνηθισμένο φαινόμενο – τουλάχιστον ένας οδηγός σκοτωνόταν κατά τη διάρκεια αγώνων τα περισσότερα χρόνια. Το έργο του ήταν να μειώσει αυτό το ποσοστό θανάτων.

Είχε προσληφθεί από τον Bernie Ecclestone, τότε ιδιοκτήτη της ομάδας Brabham και διευθύνοντα σύμβουλο της Ένωσης Κατασκευαστών της Formula 1.

Είχε τηλεφωνήσει στον Σιντ Γουάτκινς στο νοσοκομείο του Λονδίνου και ζήτησε να τον δει αργότερα εκείνη την ημέρα.

Ο Σιντ Γουάτκινς ήταν μέλος της ιατρικής επιτροπής που παρείχε κάλυψη στο βρετανικό Grand Prix, αλλά ήταν η πρώτη φορά που οι δυο τους μιλούσαν.

Ο Ecclestone, ο οποίος κάποτε είχε μεταφέρει το κράνος του καλού του φίλου Jochen Rindt πίσω στα pits μετά από ένα θανατηφόρο ατύχημα, συστήθηκε και εξήγησε τις αδυναμίες στην ασφάλεια στις πίστες.

Ο Σιντ Γουάτκινς , λάτρης των αυτοκινήτων με όρεξη για περιπέτεια, συμφώνησε να αναλάβει την πρόκληση.

Τα κακώς κείμενα και οι διασώστες με τις μπύρες

Μέσα σε λίγες εβδομάδες από την πρώτη του συνάντηση με τον Ecclestone, ο Σιντ Γουάτκινς παρακολουθούσε το Grand Prix της Σουηδίας στο νέο του ρόλο ως χειρουργός της F1, συνδυάζοντάς τον με την καθημερινή του εργασία.

Στην πίστα Anderstorp, ο Σιντ Γουάτκινς διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε ελικόπτερο που να προβλέπεται για τα δοκιμαστικά, επειδή αυτά δεν θεωρούνταν επικίνδυνα σε σύγκριση με τον αγώνα. Σύντομα θα εξοικειωνόταν με την τυχαιότητα που χαρακτήριζε τους κανόνες ασφαλείας της F1.

Στο Brands Hatch για το βρετανικό Grand Prix, βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα μικρό, κακώς εξοπλισμένο ιατρικό κέντρο, το οποίο ήταν στελεχωμένο από δύο διασώστες που έπιναν μπύρα.

Αλλά τουλάχιστον υπήρχε ένα ιατρικό κέντρο.

Στον επόμενο αγώνα στη Γερμανία, στο Χόκενχαϊμ, η εγκατάσταση έκτακτης ανάγκης ήταν ένα μετασκευασμένο λεωφορείο, με το προσωπικό του να κατασκηνώνει σε σκηνές κοντά. Αυτό αντανακλούσε μια κουλτούρα του αθλήματος που φαινόταν να αποδέχεται τον θάνατο ως μέρος του επαγγέλματος.

«Όταν ο Sid έφτασε στο άθλημα, η ζωή είχε μικρή αξία», λέει ο Damon Hill, ο team-mate του Σένα στη Williams όταν πέθανε το 1994, στο BBC Sport.

 «Οι οδηγοί θεωρούνταν ριψοκίνδυνοι και playboys. Τα θανατηφόρα ατυχήματα ήταν απλώς μέρος του τιμήματος για να περνάς καλά, πραγματικά» λέει.

Ο Σιντ Γουάτκινς έδρασε γρήγορα, λέγοντας στον Ecclestone ότι οι πίστες δεν θα έπρεπε να διοργανώνουν αγώνες F1 αν δεν διέθεταν κατάλληλα εξοπλισμένα ιατρικά κέντρα.

Ζήτησε να επιτραπεί στον ίδιο και σε έναν αναισθησιολόγο να παρακολουθούν τον πρώτο γύρο ενός αγώνα σε ένα γρήγορο αυτοκίνητο εξοπλισμένο με ασύρματο και «οδηγούμενο από έναν ικανό, αναγνωρισμένο οδηγό αγώνων που γνώριζε την πίστα».

Όρισε επίσης ότι θα πρέπει να υπάρχουν ελικόπτερα για όλες τις προπονήσεις, την προθέρμανση και τον αγώνα. Λιγότερο από τρεις μήνες αφότου παρακολούθησε το πρώτο του Grand Prix στο νέο του ρόλο, ο Σιντ Γουάτκινς είδε από πρώτο χέρι την επείγουσα ανάγκη να αλλάξει η νοοτροπία και να βελτιωθούν τα μέτρα ασφαλείας.

Μετά από ένα ατύχημα στον πρώτο γύρο στο ιταλικό Grand Prix του 1978, η αστυνομία σχημάτισε μια γραμμή κατά μήκος της πίστας και δεν τον άφηνε να περάσει.

Στην άλλη πλευρά του κλοιού ο Σουηδός οδηγός Ronnie Peterson ήταν παγιδευμένος στη διαλυμένη Lotus με σοβαρά τραύματα στο πόδι.

Μετά από σημαντικές καθυστερήσεις στην απελευθέρωσή του και την περίθαλψη από τους γιατρούς, ο Peterson πέθανε από εμβολή το επόμενο πρωί.

Ο Σιντ Γουάτκινς ανέλαβε στη συνέχεια την ευθύνη για την επίβλεψη και την ενεργό συμμετοχή στις ρυθμίσεις διάσωσης στις πίστες.

«Επειδή αυτό δεν είχε ξανασυμβεί, επειδή αυτό δεν υπήρχε ποτέ πριν, ήταν απίστευτα δύσκολο», λέει ο Hartstein. «Οι γιατροί γύρω από την πίστα, που αναπτύσσονταν με συγκεκριμένο τρόπο και με συγκεκριμένο επίπεδο ικανότητας, τα ασθενοφόρα, τα νοσοκομεία παραπομπής – όλο το σύστημα που σήμερα θεωρούμε τόσο δεδομένο, έπρεπε να το δημιουργήσει.

Δεν υπήρχε κουλτούρα γι’ αυτό. Υπήρχαν τα ανόητα επιχειρήματα: Λοιπόν, ο κόσμος έρχεται να δει τους θανάτους και αυτό είναι μέρος της ατραξιόν, και οι οδηγοί το καταλαβαίνουν αυτό, συναινούν», λέει.

Γουάτκινς και Σένα

Ο Σιντ Γουάτκινς έμεινε στο αγρόκτημα του Σένα έξω από το Σάο Πάολο το 1993, όπου πήγαν μαζί για ψάρεμα, ενώ ο Βραζιλιάνος επισκέφθηκε την οικογένεια Σιντ Γουάτκινς στο Coldstream, στα σύνορα της Σκωτίας, καθώς και τον Sid στο διαμέρισμά του στα Docklands του Λονδίνου.

«Ήταν σαν μέλος της οικογένειας, τα παιδιά τον λάτρευαν», λέει η χήρα του Σιντ Γουάτκινς, Susan, στο BBC Sport.

Ενώ βρισκόταν με την οικογένεια Σιντ Γουάτκινς στη Σκωτία, ο Σένα προσκλήθηκε να μιλήσει στο σχολείο Loretto στο Musselburgh.

Η Susan λέει: «Ήταν αρκετά αγχωμένος μιλώντας σε αυτά τα παιδιά και φυσικά υπήρχε πλήρης προσέλευση κόσμου εκεί και σηκώνονταν και έλεγαν “κύριε” και ο Άιρτον έλεγε “Σας παρακαλώ, σας παρακαλώ, μη με λέτε κύριε».

Ο Σένα επισκέφθηκε ένα κοντινό μουσείο αφιερωμένο στον παγκόσμιο πρωταθλητή της F1 του 1963 και του 1965 Jim Clark, έναν Σκωτσέζο που θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους οδηγούς όλων των εποχών.

Ο Clark σκοτώθηκε σε ένα ατύχημα στο Hockenheim το 1968, και η Susan θυμάται ότι ενώ βρισκόταν στο μουσείο ο Σένα «ένιωσε πολύ άβολα – είπε ότι ήταν σαν να επρόκειτο για ιερό».

Κληθείσα να περιγράψει τη σχέση μεταξύ του Σιντ Γουάτκινς και του Σένα, η Susan λέει: «Νομίζω ότι ήταν σχέση πατέρα-γιου. Ο Sid ήταν πολύ πατρικός με πολλά από τα αγόρια, τους οδηγούς, αλλά είχε μια ιδιαίτερη σχέση με τον Άιρτον επειδή ήταν τόσο καλός νεαρός.

Δεν νομίζω ότι η ζωή του ήταν εύκολη. Ο δεσμός μεταξύ τους, νομίζω ότι εμπιστευόταν απόλυτα τον Sid και ένιωθε άνετα με την οικογένειά μας».

Ο Hartstein πιστεύει ότι η «συμπόνια» και η «πνευματική περιέργεια» του Σένα τον τράβηξαν στο Σιντ Γουάτκινς. Στις κατατακτήριες δοκιμές για το Grand Prix του Βελγίου το 1992, ο Erik Comas είχε ένα ατύχημα που άφησε τον Γάλλο αναίσθητο.

Ο Σένα, που οδηγούσε τη McLaren του με flat-out, έπεσε στις μπαριέρες σταμάτησε το αυτοκίνητό του, βγήκε και έτρεξε κοντά του, πριν σβήσει τον κινητήρα του Comas και στηρίξει το κεφάλι του μέχρι να φτάσει ιατρική βοήθεια.

Αργότερα, ο Σένα αναζήτησε τον Σιντ Γουάτκινς, όπως θυμάται ο Hartstein: «Ο Άιρτον έφυγε από το paddock και ήρθε στο αυτοκίνητο και έκανε ερωτήσεις – ‘τι συμβαίνει με τον αεραγωγό; Ποιες είναι οι πρώτες μου ενέργειες αν είμαι πρώτος στον τόπο του ατυχήματος;».

«Η βασική γραμμή του Sid σε σχέση με τους οδηγούς ήταν εξαιρετικά πατερναλιστική – ήταν τα αγόρια του και η προεπιλογή του με τους οδηγούς είναι ότι “τους αγαπώ, εκτός αν αποδειχθούν ανάξιοι αυτής της αγάπης, όντας απλώς ηλίθιοι”».

Ο Σιντ Γουάτκινςείχε ένα προσωπικό και επαγγελματικό καθήκον φροντίδας απέναντι στον Σένα, το οποίο δεν θα μπορούσε ποτέ να αισθανθεί πιο έντονα από ό,τι όταν προσπάθησε να του σώσει τη ζωή στην Imola το 1994.

Μετά τη σύγκρουση του Αυστριακού Ratzenberger με ταχύτητα σχεδόν 300 χλμ/ώρα στις κατατακτήριες δοκιμές το Σάββατο 30 Απριλίου, ένας γιατρός βρέθηκε στο σημείο μέσα σε 12 δευτερόλεπτα.

Επιχειρήθηκε ανάνηψη και ο Αυστριακός μεταφέρθηκε στη μονάδα εντατικής θεραπείας του ιατρικού κέντρου της πίστας. Όμως, παρ’ όλες τις καινοτομίες και τις βελτιώσεις του Σιντ Γουάτκινς, ήταν σαφές ότι η κατάσταση ήταν απελπιστική.

Ο Σένα εμφανίστηκε στην πόρτα του κέντρου. Είχε ήδη μεταβεί στον τόπο του ατυχήματος και είχε μιλήσει με τους αγωνοδίκες, αλλά ήθελε να μάθει περισσότερα.

Ο Σιντ Γουάτκινς βγήκε έξω για να απαντήσει στις ερωτήσεις του. Ο Σένα έκλαψε στον ώμο του Watkins καθώς συνειδητοποίησε ότι ο Ratzenberger δεν μπορούσε να σωθεί.

Βλέποντας πόσο συντετριμμένος ήταν ο Βραζιλιάνος, ο Σιντ Γουάτκινς προσπάθησε να πείσει τον 34χρονο Σένα να αποσυρθεί από τον αγώνα και να εγκαταλείψει τελείως την F1. «Τι άλλο πρέπει να κάνεις;» Τον ρώτησε ο Σιντ Γουάτκινς, που τότε ήταν 65 ετών.

«Έχεις αναδειχθεί τρεις φορές παγκόσμιος πρωταθλητής, είσαι προφανώς ο ταχύτερος οδηγός. Παράτα τα και πάμε για ψάρεμα».

Μετά από μια μεγάλη παύση, ο Σένα απάντησε: «Σιντ, υπάρχουν ορισμένα πράγματα πάνω στα οποία δεν έχουμε κανέναν έλεγχο. Δεν μπορώ να παραιτηθώ, πρέπει να συνεχίσω». Αυτές ήταν οι τελευταίες λέξεις που είπε ο Σένα στον Σιντ Γουάτκινς.

Την επόμενη μέρα, ο Σένα, που οδηγούσε τον αγώνα με τη Williams του, έχασε τον έλεγχο με ταχύτητα 200 χλμ/ώρα στη στροφή Tamburello και προσέκρουσε στον τοίχο, με το κράνος του να τρυπάται από έναν βραχίονα της ανάρτησης.

Ο Σιντ Γουάτκινς οδηγήθηκε με ταχύτητα στο ατύχημα και συμμετείχε αμέσως στην προσπάθεια διάσωσης- το κράνος του Σένα αφαιρέθηκε, ο Σιντ Γουάτκινς έβαλε αεραγωγό στο στόμα του και σήκωσε τα βλέφαρά του.

Ο Σιντ Γουάτκινς μπόρεσε να δει από τις κόρες των ματιών του Σένα ότι είχε μια μαζική εγκεφαλική βλάβη και δεν μπορούσε να επιβιώσει.

«Όλοι με ρώτησαν ποια ήταν τα συναισθήματά μου», είπε ο Σιντ Γουάτκινςτο 2001 για την τελευταία του συζήτηση με τον Σένα.

«Το συναίσθημά μου ήταν ότι δεν τον είχα εκφοβίσει αρκετά. Μετάνιωσα τόσο πολύ που δεν τον είχα εκφοβίσει πραγματικά».

Οι τραγωδίες, αφορμή για αλλαγές

Οι θάνατοι των Ratzenberger και Σένα, κατά τη διάρκεια ενός Σαββατοκύριακου στο οποίο ο οδηγός της Jordan, Rubens Barrichello τραυματίστηκε σοβαρά, προκάλεσαν κρίση εμπιστοσύνης στο άθλημα.

Η άφιξη του Σιντ Γουάτκινς στο άθλημα, η μεταμόρφωση του επιπέδου της ιατρικής κάλυψης και η μετάβαση από το αλουμίνιο στα πλαίσια από ανθρακονήματα στα μονοθέσια είχαν αλλάξει τα πράγματα και για 12 χρόνια η F1 δεν είχε θρηνήσει θύματα έως το μοιραίο Σαββατοκύριακο στο Σαν Μαρίνο. Ωστόσο αυτό δεν ήταν αρκετό.

Ο Max Mosley, πρόεδρος του διοικητικού οργάνου του μηχανοκίνητου αθλητισμού, της FIA, ανακοίνωσε τη σύσταση μιας συμβουλευτικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων για την ασφάλεια και έκανε τον Σιντ Γουάτκινς πρόεδρό της.

Ζητήθηκε να αξιολογήσει τον σχεδιασμό των μονοθεσίων της F1, τα προστατευτικά στηθαία, τη διαμόρφωση των πίστας και των χώρων εκκίνησης και τον τρόπο προστασίας των ανθρώπων στο pit lane και στους δημόσιους χώρους.

«Η Formula 1 ανησυχούσε πραγματικά ότι θα έμπαινε σε ένα σπιράλ παρακμής και οι κατασκευαστές αυτοκινήτων θα αποχωρούσαν», λέει ο Alistair.

Στα 30 χρόνια που πέρασαν από την Imola, ο Jules Bianchi – ο οποίος έχασε τη ζωή του από ατύχημα στο ιαπωνικό Grand Prix του 2014 – είναι ο μοναδικός οδηγός που έχασε τη ζωή του εξαιτίας ατυχήματος σε αγώνα της F1.

Ως χειρουργός δίπλα στην πίστα, ο Σιντ Γουάτκινς έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διάσωση της ζωής αρκετών οδηγών της F1 μετά από βαριά ατυχήματα, μεταξύ των οποίων ο Didier Pironi της Ferrari στο Γερμανικό Grand Prix του 1982, ο Martin Donnelly στο Ισπανικό Grand Prix του 1990, ο Barrichello στην Imola το 1994 και ο Mika Hakkinen της McLaren στην Αδελαΐδα το 1995.

Και η F1 ήταν απλώς το παράλληλο σχέδιο του Σιντ Γουάτκινς. Συνδύαζε αυτόν τον ρόλο με το να είναι καθηγητής νευρολογίας στο νοσοκομείο του Λονδίνου, εργαζόμενος εναλλάξ τα Σαββατοκύριακα με έναν άλλο σύμβουλο, ώστε να διασφαλίζει ότι θα ήταν «εκτός υπηρεσίας» για κάθε αγώνα.

Ο Hill λέει ότι μια συζήτηση με τον Σιντ Γουάτκινς, ο οποίος πέθανε το 2012 σε ηλικία 84 ετών, ήταν διαφορετική σε σύγκριση με οποιονδήποτε άλλον στην F1.

 «Βασικά έπαιρνες την οπτική κάποιου που ήξερε ποιες ήταν οι πραγματικές αξίες και τι πραγματικά είχε σημασία», λέει.