Κυβέρνηση
Ένα επικριτικό άρθρο για την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη και την στάση που έχει κρατήσει απέναντι στη Ρωσία, στέλνοντας μάλιστα και όπλα στο Κίεβο, φιλοξενεί το Politico.
Το άρθρο σημειώνει -εκτός των άλλων- την αποδοκιμασία στο εσωτερικό της χώρας που αποτυπώνεται και στις δημοσκοπήσεις.
«Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αντέστρεψε δραματικά την πάγια ελληνική θέση να μην εμπλέκεται σε ξένες συγκρούσεις. Μετά τη ρωσική επέμβαση η Ελλάδα ήταν μια από τις πρώτες χώρες της Ε.Ε. που ανακοίνωσε ότι στέλνει όπλα στην Ουκρανία και αυτό σημειώθηκε την ημέρα που ρωσική επιδρομή σκότωσε δέκα Έλληνες, μέλη της κοινότητας που έχει παρουσίας τη χώρα από τον 18ο αιώνα», σημειώνει μεταξύ άλλων.
Το άρθρο του Politico:
Στην Ουκρανία, η Ελλάδα παραμέρισε την χρόνια επιφυλακτικότητα — και αναστάτωσε τους Έλληνες
Μετά την επέμβαση των ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία στα τέλη Φεβρουαρίου, η Ελλάδα ήταν μια από τις πρώτες χώρες της ΕΕ που ανακοίνωσε ότι θα έστελνε όπλα στο Κίεβο για να τη βοηθήσει να αντιμετωπίσει τους εισβολείς. Αυτό συνέβη μία μέρα μετά τις ρωσικές αεροπορικές επιδρομές που σκότωσαν τουλάχιστον 10 Έλληνες ομογενείς στην Ουκρανία, μέλη μιας ιστορικής κοινότητας 150.000 ατόμων που χρονολογείται από τον 18ο αιώνα.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης σηκώθηκε ενώπιον του κοινοβουλίου και δήλωσε ότι η κυβέρνησή του είναι πλήρως αφοσιωμένη.
«Δεν μπορεί να υπάρχουν ίσες αποστάσεις», είπε. «Είτε είστε με την ειρήνη και το διεθνές δίκαιο ή εναντίον τους».
Ενώ οι αποστολές -κυρίως τουφέκια και αντιαρματικοί πύραυλοι- δεν ήταν αρκετά για να αλλάξουν την ισορροπία του πολέμου, ήταν αρκετά συμβολικές. Μέσα σε λίγες μέρες, ο Μητσοτάκης είχε ανατρέψει δραματικά τη μακροχρόνια αποστροφή της Ελλάδας να εμπλακεί σε ξένες συγκρούσεις. Και η κίνησή του ξεχώρισε σε μια περιοχή όπου άλλες χώρες έχουν κάνει ακριβώς το αντίθετο, προσπαθώντας να λειτουργήσουν ως διαμεσολαβητές αντί για προμηθευτές όπλων.
Τη στιγμή που η σημερινή ελληνική κυβέρνηση πλησιάζει στρατιωτικά πιο κοντά στις ΗΠΑ και τους δυτικούς συμμάχους τα τελευταία χρόνια, ο ζήλος της αποστολής όπλων εξακολουθούσε να θεωρείται από ορισμένους ως ένα μεγάλο βήμα.
Μεγάλα τμήματα του πληθυσμού αντέδρασαν με έκπληξη — Τα φιλορωσικά αισθήματα παραμένουν σε ορισμένα μέρη της Ελλάδας, δεδομένων των αιώνων θρησκευτικών, στρατιωτικών, οικονομικών και πολιτιστικών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών. Και η αντιπολίτευση καταδίκασε επίσης την προσέγγιση, υποστηρίζοντας ότι έθεσε σε κίνδυνο την ικανότητα της Ελλάδας να διατηρήσει σταθερούς δεσμούς με τις διαφορετικές χώρες γύρω της.
Σε δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα, περίπου το 70 τοις εκατό των Ελλήνων χαρακτήρισε την απόφαση λάθος. Σε άλλη έρευνα, το 63% είπε ότι η απόφαση μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη για την Ελλάδα.
Η αντίδραση μπορεί να έχει αποτέλεσμα. Την περασμένη εβδομάδα, η Ελλάδα απέρριψε ένα άτυπο αίτημα της Ουκρανίας για πυραυλικά συστήματα TOR-Μ1 και Osa-AK της σοβιετικής εποχής, σύμφωνα με κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ένας αξιωματούχος είπε ότι δεν πρέπει να αναμένεται άλλη αποστολή όπλων από την Ελλάδα.
Νέο δόγμα
Η ελληνική κοινωνία δεν έχει συνηθίσει σε τέτοιες άμεσες στρατιωτικές επεμβάσεις στο εξωτερικό.
Ακόμη και κατά τη διάρκεια των πολέμων στη Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 1990, που έφεραν τη σύγκρουση στη γειτονιά της Ελλάδας, η Αθήνα επέτρεψε μόνο τη μεταφορά συστημάτων του ΝΑΤΟ μέσω του εδάφους της, λαμβάνοντας μια προσεκτική στάση στην παροχή άμεσης στρατιωτικής βοήθειας.
Ομοίως, κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Αφγανιστάν, οι ελληνικές δυνάμεις βοήθησαν μόνο στην κατασκευή υποδομών και στη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας. Δεν συμμετείχαν ποτέ σε επιχειρήσεις πρώτης γραμμής κατά των Ταλιμπάν.
Η ελληνική κοινωνία έχει επίσης ιστορικούς δεσμούς με τη Ρωσία, ένα ομόθρησκο ορθόδοξο έθνος που βοήθησε τους Έλληνες να καταπολεμήσουν την Οθωμανική κυριαρχία το 1821. Πιο πρόσφατα, η Μόσχα θεωρείται προστάτης στον μακροχρόνιο ανταγωνισμό της Ελλάδας με τη γειτονική Τουρκία.
Ο Μητσοτάκης συναντήθηκε με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν τον Δεκέμβριο και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας ήταν από τους τελευταίους που συναντήθηκε με τον Ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ λίγες μέρες πριν από την εισβολή.
Ωστόσο, η ελληνική ιερή ρήση άλλαζε εκείνη την περίοδο.
«Η Ελλάδα», δήλωσε ο Μητσοτάκης στο ελληνικό κοινοβούλιο, «είναι το τελευταίο φυλάκιο της Δύσης».
Ο Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιων Υποθέσεων και καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, περιέγραψε τη στροφή ως «δύο επιλογές».
Πρώτον, είπε, η Ελλάδα αποφάσισε ότι «δεν μπορεί να εξαρτάται από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ για να ασφαλιστεί από την Τουρκία» — χρειάζεται επίσης διμερείς στρατιωτικές συμφωνίες για να ενισχύσει τη δική της ικανότητα. Δεύτερον, πρόσθεσε, «η Ελλάδα υπό την τρέχουσα κυβέρνηση αποφάσισε να εμπλακεί πιο βαθιά και να βάλει το χέρι της στη φωτιά, ακόμα και με τις μπότες στο έδαφος».
Στο πρώτο σημείο, η Ελλάδα υπέγραψε τον περασμένο Σεπτέμβριο μια σημαντική αμυντική συμφωνία, η οποία περιελάμβανε δεσμεύσεις από την Αθήνα για αγορά γαλλικών πολεμικών πλοίων αξίας τουλάχιστον 3 δισ. ευρώ, καθώς και ρήτρα για αμοιβαία αμυντική βοήθεια. Η συντηρητική κυβέρνηση της Ελλάδας ανανέωσε επίσης μια αμυντική συμφωνία με τις ΗΠΑ που παρέχει στις αμερικανικές δυνάμεις απεριόριστη πρόσβαση σε τέσσερις βασικές στρατιωτικές βάσεις, απογοητεύοντας τη Ρωσία.
Σε άλλο σημείο, βοήθησε την επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας στον εμφύλιο πόλεμο της Υεμένης, στέλνοντας Έλληνες στρατιώτες και πυραύλους Patriot πέρυσι.
Στο εσωτερικό, η Ελλάδα έχει υποστηρίξει ότι πρέπει να ενισχύσει τον στρατό της εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων με την Τουρκία στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Οι αναλυτές σημείωσαν ότι η αυξημένη προθυμία της Ελλάδας να βοηθήσει στο εξωτερικό μπορεί να τη βοηθήσει στο εσωτερικό. Όχι μόνο αφήνει τα στρατεύματα να αποκτήσουν εμπειρία σύγκρουσης, αλλά δίνει επίσης στην Αθήνα μεγαλύτερη θέση να ζητήσει από άλλους στρατιωτική βοήθεια.
Ο Μητσοτάκης χρησιμοποίησε το ίδιο επιχείρημα μετά την αποστολή όπλων στην Ουκρανία. Εκτός από «ηθικά δίκαιη», είπε, η απόφαση ωφελεί και τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας.
«Με ποια ηθική υπόσταση θα ζητούσαμε παρόμοια βοήθεια αν βρισκόμασταν στην ίδια θέση;» είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Έχουμε έναν επιπλέον λόγο, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, να βρισκόμαστε στη σωστή πλευρά της ιστορίας», πρόσθεσε, κάνοντας σαφή αναφορά στην τεταμένη σχέση της Ελλάδας με την Τουρκία.
Αποκοπή της ελληνικής γέφυρας
Δεν το βλέπουν όλοι έτσι.
Οι αντίπαλοι ωστόσο υποστηρίζουν ότι η αποστολή στρατιωτικού εξοπλισμού στο Κίεβο τοποθετεί αυτόματα την Ελλάδα απευθείας απέναντι από τη Ρωσία, χωρίς ταυτόχρονα να εξασφαλίζει δυτικές εγγυήσεις έναντι της Τουρκίας. Η Ελλάδα, λένε, δεν μπορεί να βασιστεί στις ΗΠΑ ή στο ΝΑΤΟ για να αντιταχθεί στην τουρκική επιθετικότητα, παρά την απόφαση της κυβέρνησης. Επισημαίνουν την πολιτική ίσως αποστάσεων που έχει υιοθετήσει το ΝΑΤΟ σε αρκετές κρίσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της πιο πρόσφατης το 2020.
Το συναίσθημα είναι κοινό. Σε μια δημοσκόπηση που διεξήχθη μετά τη ρωσική εισβολή, το 71 τοις εκατό καταδίκασε την εισβολή, αλλά το 65 τοις εκατό είπε ότι η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει εντελώς ουδέτερη. Και σε μια δημοσκόπηση του POLITICO, το 60 τοις εκατό των Ελλήνων συμφώνησε ότι η ρωσική εισβολή ήταν απαράδεκτη, το χαμηλότερο ποσοστό μεταξύ των έξι χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα.
Δεδομένης αυτής της δυναμικής, η απόφαση της κυβέρνησης «δεν πάρθηκε επιπόλαια», δήλωσε ο Εμμανουήλ Καραγιάννης, ειδικός σε θέματα διεθνούς ασφάλειας στο King’s College του Λονδίνου.
Διάφοροι παράγοντες τροφοδότησαν την ελληνική στροφή προς τη Ρωσία, είπε: Η ταχεία απάντηση της ΕΕ στη ρωσική εισβολή, οι ρωσικοί βομβαρδισμοί που σκότωσαν τους Έλληνες και μια ευρύτερη επιθυμία να δώσει σήμα στην Τουρκία ότι οι εδαφικές διεκδικήσεις της δεν θα γίνουν ανεκτές.
Όμως, πρόσθεσε, «ως αποτέλεσμα, οι ελληνορωσικές σχέσεις έχουν φτάσει σε νέο χαμηλό με άγνωστες συνέπειες για την περιφερειακή ασφάλεια».
Άλλες χώρες στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου προσπάθησαν να διατηρήσουν μια αφοσίωση στη Δύση, διατηρώντας παράλληλα μια πόρτα ανοιχτή στη Ρωσία. Ο Πούτιν το εκμεταλλεύτηκε κατά τη διάρκεια της εξουσίας του, δημιουργώντας μια μεγαλύτερη ρωσική παρουσία στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η Τουρκία και το Ισραήλ παίζουν το ρόλο του μεσολαβητή. Η Τουρκία είναι το μόνο μέλος του ΝΑΤΟ που δεν έχει προσχωρήσει στις δυτικές κυρώσεις. Το Ισραήλ αρνήθηκε επίσης. Και οι δύο προσπάθησαν να μεσολαβήσουν στις συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών.
Εντός της Ελλάδας, ο Αλέξης Τσίπρας, αρχηγός του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης ΣΥΡΙΖΑ, καταδίκασε γρήγορα τη ρωσική εισβολή, υποστηρίζοντας σκληρές κυρώσεις στη Μόσχα και την ανθρωπιστική βοήθεια για την Ουκρανία. Ωστόσο, είπε ότι με την παροχή όπλων, η Ελλάδα εγκατέλειψε ουσιαστικά την ικανότητά της να είναι μέρος της προσπάθειας για την ειρήνη μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας.
«Η ανατροπή του παλιού δόγματος… ότι η Ελλάδα έχει πολιτικό σπίτι στην Ευρώπη αλλά θέλει επίσης να έχει έναν ρόλο γέφυρας με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις και η αντικατάστασή της με τη λογική του Ψυχρού Πολέμου ότι «η Ελλάδα είναι δυτικό φυλάκιο» δεν ωφελεί τη χώρα μας», δήλωσε ο Γιώργος Κατρούγκαλος, βουλευτής του Σύριζα και πρώην υπουργός Εξωτερικών.
Ο Κατρούγκαλος υποστήριξε ότι ο «μαξιμαλισμός» της Ελλάδας με τους δυτικούς συμμάχους δεν έχει δημιουργήσει κανένα όφελος. Επεσήμανε την πρόσφατη απόφαση των ΗΠΑ να αποσύρουν τη στήριξη για τον αγωγό φυσικού αερίου East Med, ένα έργο 6 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα μπορούσε να αποφέρει έσοδα στην Ελλάδα, μετά από μια διαφωνία για το αν ο αγωγός θα διέτρεχε την Τουρκία.
«Η χώρα μας ωφελείται όταν ασκεί μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική και όχι όταν φαίνεται να θεωρείται δεδομένη στο πλαίσιο σχέσεων που δεν χαρακτηρίζονται από αμοιβαιότητα», είπε ο Κατρούγκαλος.
Αρκετοί απόστρατοι ανώτεροι αξιωματικοί του στρατού έχουν επίσης βγει στην τηλεόραση στην Ελλάδα για να αντιταχθούν σθεναρά στις αποστολές ελληνικών όπλων στην Ουκρανία. «Επιβλαβές, περιττό και ανόητο», είπε ένας.
Ένας ανώτερος αξιωματούχος της άμυνας έστειλε μάλιστα το μήνυμα ότι η αποστολή των αντιαεροπορικών πυραυλικών συστημάτων της Ελλάδας στην Ουκρανία S-300 μπορεί να «αδυνατίσει την άμυνα της χώρας».
«Η Ελλάδα πρέπει να ακολουθεί μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, να λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ πολιτικών και κρατών», δήλωσε ο Φίλης, καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. «Δεν μπορεί να κλείσει την πόρτα της στην Κίνα, τη Ρωσία και άλλες αναδυόμενες δυνάμεις».
Δεδομένης της αυξανόμενης διπολικότητας της παγκόσμιας τάξης, ωστόσο, μια τέτοια πράξη εξισορρόπησης θα γίνει πιο δύσκολη.
