Ιούλιος 1997: Όταν ο Κώστας Σημίτης αναγνώριζε τα «ζωτικά συμφέροντα» της Τουρκίας στο Αιγαίο καθ΄υπόδειξη των ΗΠΑ

Στις 8 Ιουλίου του 1997 ο εκλιπών σήμερα και τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης υπέγραψε με τον Τούρκο πρωθυπουργό Σουλειμάν Ντεμιρέλ την περίφημη συμφωνία της Μαδρίτης, στο πλαίσιο της διάσκεψης κορυφής του ΝΑΤΟ που είχε πραγματοποιηθεί στην ισπανική πρωτεύουσα μεταξύ 8 και 9 Ιουλίου.

Η συμφωνία ερχόταν ενάμιση χρόνο περίπου μετά την «περιπέτεια» των Ιμίων και το «ευχαριστώ» (που δεν οδηγηθήκαμε σε πόλεμο) του Κ.Σημίτη στους Αμερικανούς.

Η συμφωνία έχει μείνει στην ιστορία, καθώς για πρώτη φορά η Ελλάδα αναγνώρισε «ζωτικά συμφέροντα» της Τουρκίας στο Αιγαίο. Το κείμενο έξι σημείων της συμφωνίας υπαγόρευσαν οι ΗΠΑ μέσω της τότε υπουργού Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ,

Η Ολμπράιτ πίεσε τον Σημίτη προκειμένου να δεχθεί την τουρκική απαίτηση για ζωτικά συμφέροντα που έχει η Τουρκία στο Αιγαίο. Δεν χρειάστηκε ιδιαίτερη προσπάθεια εκ μέρους της.

Τα έξι σημεία της συμφωνίας είναι:

Αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη συνεχή ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας.

Σεβασμός της κυριαρχίας της κάθε χώρας.

Σεβασμός των αρχών του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών.

Σεβασμός στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία της.

Δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και της επιθυμίας, ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξήγηση.

Δέσμευση διευθέτησης των διαφορών τους με ειρηνικά μέσα, στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας.

Η Μαντλίν Ολμπράιτ, και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλιντον.

Επ΄αυτού  ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχε πει σε συνέντευξη που είχε δώσει στον Αλέξη Παπαχελά:

«Και επήγαν στην Ισπανία τότε, στην Μαδρίτη. Και υπέγραψαν μια Συμφωνία στη Μαδρίτη η οποία είχε μεν αυτά τα στοιχεία, στα οποία παγίως συμφωνούσαμε, αλλά είχε και σκουλαρίκια συμπληρωματικά τα οποία δεν χρειαζόντουσαν.

Εγώ ήθελα ένα λιτό κείμενο με τρεις φράσεις. Αυτοί προσέθεσαν ότι έχουν θεμιτά συμφέροντα οι Τούρκοι στο Αιγαίο, ένα πράγμα το οποίο είναι μεν αληθές, αλλά προστιθέμενο εκείνη την ώρα δημιουργεί τη δυνατότητα παρερμηνειών, πολλών παρερμηνειών.

Και μάλιστα ρώτησα εγώ εκ των υστέρων: “Γιατί το κάνετε αυτό; Γιατί τα βάζετε αυτά μέσα;”. Μου απάντησαν: “Τα ζήτησαν αυτά οι Αμερικανοί”. Λέω, άμα οι Αμερικανοί σας κάνουν τα κείμενα, καλά να πάθετε.»

Σε αυτή τη συμφωνία βασίζεται το τουρκικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας  ότι «η Τουρκία θα αξιοποιήσει τα δικαιώματά της που εκπορεύονται από διεθνείς συμφωνίες ώστε να αντιμετωπίσει τις «προκλήσεις» στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.»

Ουσιαστικά η Ελλάδα το 1997 αναγνώρισε το δικαίωμα της Τουρκίας να αμφισβητήσει σχεδόν τα πάντα: Από το καθεστώς των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου έως αυτό των ελληνικών νησιών. Παράλληλα πρακτικά παραιτήθηκε του δικαιώματος να επεκτείνει τα χωρικά της στα 12 ν.μ.

Η Τουρκία πατά στη συμφωνία για τα Ίμια και στη Μαδρίτη για να αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου. Δηλαδή διεκδικεί τα ζωτικά συμφέροντα που της αναγνωρίζονται με υπογραφή του Έλληνα πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη.

Ήταν η περίοδος που το ΝΑΤΟ απασχολούσαν άλλα «φλέγοντα» θέματα, όπως η κατάσταση στη Βοσνία- Ερζσεγοβίνη (δύο χρόνια μετά το ΝΑΤΟ θα βομβάρδιζε ανηλεώς τη Σερβία) αλλά και η επέκταση της Συμμαχίας προς τα ανατολικά και έτσι θεώρησαν την υπόθεση του Αιγαίου «ήσσονος» σημασίας δίνοντας στην Τουρκία αυτά που ζητούσε.

Και στο βάθος…  Ουκρανία

Μάλιστα στην ίδια σύνοδο είχε αποφασιστεί και η συνεργασία της Ουκρανίας με το ΝΑΤΟ καθώς η Συμμαχία ήθελε να φτάσει έως τα σύνορα με την Ρωσία.

Είχε σημειώσει τότε ο πρόεδρος της χώρας Leonid Kuchma:

«Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ηγέτες της Ισπανίας και της όμορφης πρωτεύουσάς της για μια επιχειρηματική και, ταυτόχρονα ζεστή ατμόσφαιρα, που περιβάλλει τη δουλειά μας.

Χθες ελήφθη απόφαση να προσκληθούν στην Πολωνική Δημοκρατία, η Ουγγαρία και η Τσεχική Δημοκρατία – δημοκρατικές χώρες, στενοί γείτονες και εταίροι της Ουκρανίας, να προσχωρήσουν στον Οργανισμό της Βορειοατλαντικής Συνθήκης.

Η σημερινή ημέρα έχει επίσης ιδιαίτερη σημασία.

Αμέσως μετά την τελετή θα ξεκινήσει η σύνοδος του Ευρωατλαντικού Συμβουλίου Συνεργασίας. Αυτό το νέο φόρουμ εμβάθυνσης συνεργασίας θα μας επιτρέψει σε όλους να συνεργαστούμε στενότερα στον πολιτικό τομέα και θα παράσχει μια νέα προσέγγιση στην υλοποίηση του προγράμματος Σύμπραξη για την Ειρήνη.

Σε λίγα λεπτά θα υπογραφεί η Χάρτα για την Ειδική Συνεργασία μεταξύ Ουκρανίας και ΝΑΤΟ. Αυτό το ιστορικό έγγραφο πρόκειται να αποτελέσει άλλη μια πειστική απόδειξη ότι η νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας, που βασίζεται στο άνοιγμα και τη συνεργασία, χτίζεται σταθερά στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Στην ολοκλήρωση του Χάρτη, αντικατοπτρίζεται ο βαθύς εσωτερικός μετασχηματισμός της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, καθώς και η δημοκρατική πορεία της Ουκρανίας και τα πραγματικά της κέρδη στην ενσωμάτωση στις ευρωπαϊκές και ευρωατλαντικές δομές.

Είμαι πεπεισμένος ότι αυτές οι διαδικασίες θα συνεχιστούν και θα συνεχιστούν παράλληλα. Μια χώρα τόσο μεγάλη όσο η Ουκρανία για τα ευρωπαϊκά πρότυπα αισθάνεται ότι αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Κεντρικής, Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης και είναι έτοιμη να συμμετάσχει στην παροχή ειρήνης και σταθερότητας σε αυτές τις περιοχές και στην ήπειρο γενικότερα.» για να συμπληρώσει:

«Οι πόρτες των ευρωπαϊκών και διατλαντικών ιδρυμάτων θα πρέπει να παραμείνουν ανοιχτές σε όλες τις χώρες που επιθυμούν να ενταχθούν σε αυτά και να πληρούν τα αντίστοιχα κριτήρια.

Θα είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις του 21ου αιώνα με αξιοπρέπεια, υπό τον όρο ότι κάθε κράτος θα αναλάβει την ευθύνη για τη δική του συμβολή στη διεθνή ασφάλεια.

Η Ουκρανία έχει κάνει την επιλογή της και είναι έτοιμη μαζί με τις χώρες μέλη του ΝΑΤΟ και τους εταίρους της Συμμαχίας να συμμετάσχουν ενεργά στην οικοδόμηση ενός ασφαλούς μέλλοντος για την Ευρώπη. Και έτσι, για όλο τον κόσμο.»

Ο πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας Leonid Kuchma υπογράφει με τον Χαβιέρ Σολάνα γ.γ. του ΝΑΤΟ τη χάρτα της συνεργασίας της Ουκρανίας με το ΝΑΤΟ.