Τι θα συνέβαινε αν μια βίαιη ηλιακή καταιγίδα χτυπούσε τη Γη – Το μυστήριο με τις νάρκες του Βιετνάμ

Υπάρχουν καλοί λόγοι για τους οποίους η Γη είναι ευάλωτη στις ηλικιακές καταιγίδες. Το ιδιαίτερο αυτό αστρονομικό φαινόμενο μπορεί να συμβαίνει εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον πλανήτη μας ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις η δυναμική του είναι τέτοια που μπορεί να παραλύσει τις τηλεπικοινωνίες και να έχει τεράστιες επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία.

Ο καθηγητής Διαστημικής και Ατμοσφαιρικής Φυσικής του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ, Chris Scott σε άρθρο του στο BBC παραθέτει επακριβώς τους κινδύνους που ελλοχεύουν σε περίπτωση που μια βίαιη ηλιακή καταιγίδα χτυπήσει τη Γη.

Οι νάρκες του Βιετνάμ

Προσφάτως λύθηκε ένα μυστήριο χρόνων σχετικά με τις μυστηριώδεις εκρήξεις ναρκών που ξεβράστηκαν στις ακτές του Βιετνάμ το 1972. Όπως ανακοίνωσαν οι επιστήμονες, οι εκρήξεις αυτές προκλήθηκαν από ηλιακές καταιγίδες.

Οι νάρκες σχεδιάστηκαν για να ανιχνεύουν μικρές διακυμάνσεις στο μαγνητικό πεδίο που προκαλούνται από την προσέγγιση πλοίων με μεταλλικό κύτος. Οι κατασκευαστές τους όμως δεν περίμεναν ότι η ηλιακή δραστηριότητα θα μπορούσε να έχει την ίδια επίδραση.

Σήμερα, ωστόσο, οι συνέπειες ενός τέτοιου αστρονομικού φαινομένου θα ήταν πολύ πιο σοβαρές, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο καθηγητής, καθώς θα διατάρασσαν την τεχνολογία πάνω στην οποία βασίζονται τα πάντα, από τους δορυφόρους μέχρι τα ηλεκτρικά δίκτυα. Εκτιμάται ότι σε μια τέτοια περίπτωση, η ζημιά που θα προκληθεί μόνο στην οικονομία της Μεγάλης Βρετανίας μπορεί να φτάσει τα 18 δισεκατομμύρια ευρώ!

Η αιτία του κακού

Ο ήλιος είναι ένας κίτρινος αστέρας, μια αιωρούμενη μάζα ηλεκτροφόρου υδρογόνου. Καθώς το ρευστό αυτό κινείται γύρω συσσωρεύει ενέργεια μέσα στο σύνθετο μαγνητικό του πεδίο. Αυτή η μαγνητική ενέργεια απελευθερώνεται μέσα από έντονες λάμψεις φωτός (ηλικιακές εκλάμψεις) και μέσα από τεράστιες εκρήξεις υλικών και μαγνητικών πεδίων (ηλιακή στεμματική εκτόξευση μάζας ή ηλικιακή καταιγίδα). Και ενώ οι λάμψεις μπορούν να διαταράξουν τις ραδιοεπικοινωνίες στον πλανήτη μας, οι ηλιακές καταιγίδες αποτελούν ακόμα μεγαλύτερη απειλή.

Η ενέργεια που περιέχει κάθε ηλικιακή καταιγίδα είναι αδιανόητα μεγάλη. Σκεφτείτε όλο το πυρηνικό οπλοστάσιο που διαθέτει η Γη και πολλαπλασιάστε το επί 100.000 φορές! Βέβαια όλη αυτή η γιγαντιαία ποσότητα ενέργειας εξαπλώνεται σε ένα μεγάλο μέρος του διαστήματος, γιατί σε διαφορετική περίπτωση θα ήμασταν… ξεχασμένοι.

Ο ήλιος περιστρέφεται σαν ένα τεράστιο πυροτέχνημα, εξαπολύοντας εκρήξεις πως πάσα κατεύθυνση.

Αν μια από αυτές τις εκρήξεις έρθει προς τον πλανήτη μας, με ένα μαγνητικό πεδίο ευθυγραμμισμένο απέναντι από αυτό της Γης, τότε τα δύο πεδία μπορούν να συγχωνευθούν. Καθώς η ηλικιακή καταιγίδα εξελίσσεται, μέρος του μαγνητικού πεδίου της Γης παραμορφώνεται σε μια μακρά ουρά. Κι όταν αυτό το παραμορφωμένο μαγνητικό πεδίο επανέλθει τελικά στην πρότερη κατάστασή του, επιταχύνει ηλεκτροφόρα σωματίδια προς τη Γη. Αυτά με τη σειρά τους πλήττουν την ανώτερη ατμόσφαιρα, την θερμαίνουν και προκαλούν το φαντασμαγορικό θέαμα που συναντάμε στο Βόρειο και Νότιο Σέλας.

Αυτή η παραμόρφωση όμως του μαγνητικού πεδίου της Γης έχει κι άλλες, πολύ πιο σημαντικές επιπτώσεις.

Περιμένοντας το επόμενο ακραίο χτύπημα

Οι επιστήμονες αναζητούν ενδείξεις για το τι προκαλεί αυτές τις τεράστιες εκρήξεις και προετοιμάζονται για το πώς θα τις αντιμετωπίσουν.

Όπως αναφέρει ο καθηγητής Chris Scott, σύμφωνα με τα αρχεία που υπάρχουν και χρονολογούνται από τα μέσα του 19ου αιώνα, ακραία διαστημικά φαινόμενα συμβαίνουν μια φορά στα 100 χρόνια, με μικρότερης δυναμικής φαινόμενα να γίνονται με μεγαλύτερη συχνότητα. Η πιο ισχυρή ηλιακή καταιγίδα που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα συνέβη το 1859 και έχει μείνει στην ιστορία ως «Φαινόμενο Carrington». Προκάλεσε βλάβες στα τηλεγραφικά συστήματα ανά τον κόσμο, σε ορισμένες περιπτώσεις προκαλώντας στους χειριστές ηλεκτρικά σοκ. Ήταν τόσο ισχυρή η επίπτωση που ορισμένα τηλεγραφικά συστήματα συνέχισαν να λειτουργούν, παρόλο που η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος είχε διακοπεί. Εκτός αυτού το Βόρειο Σέλας έφτασε να είναι ορατό μέχρι και τις Μπαχάμες!

Σήμερα, που η παγκόσμια κοινότητα είναι πιο εξαρτημένη από ποτέ στην τεχνολογία οι επιπτώσεις μιας ακραίας ηλιακής καταιγίδας θα είναι πολύ πιο σοβαρές αν δεν ληφθούν μέτρα πρόληψης.

Τα ηλεκτρονικά συστήματα σε διαστημικούς σταθμούς και αεροπλάνα μπορούν να υποστούν βλάβες, οι παγκόσμιες επικοινωνίες και τα συστήματα πλοήγησης που βασίζονται στους δορυφόρους, θα καταρρεύσουν και τα δίκτυα ηλεκτροδότησης στο έδαφος μπορούν να πάθουν υπερφόρτωση από τις υπερβολικές ποσότητες ηλεκτρικών φορτίων.

Τα μέτρα πρόληψης

Οι επιστήμες παρακολουθούν στενά τη δραστηριότητα του ήλιου προκειμένου να προσπαθήσουν να προβλέψουν πότε μια ηλικιακή καταιγίδα θα επηρεάσει τον πλανήτη μας. Διότι σε προηγούμενες περιπτώσεις, πολύ μικρότερης έντασης, προκλήθηκαν προβλήματα τόσο σε δορυφόρους όσο και σε δίκτυα ηλεκτροδότησης.

Μετεωρολόγοι από όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου συνεργάζονται και μπορούν να ανιχνεύσουν πότε μια ηλικιακή απειλεί τη Γη και να προβλέψουν μέσα σε έξι ώρες τον χρόνο άφιξής της.

Ο χρόνος προετοιμασίας για την αντιμετώπιση ενός τέτοιου φαινομένου μπορεί να είναι μικρός, είναι όμως υπεραρκετός για να περιορίσει σημαντικά τις επιπτώσεις που θα έχει στην παγκόσμια οικονομία. Στη Μεγάλη Βρετανία για παράδειγμα το κόστος από τις ζημιές που θα προκληθούν υπολογίζεται στα 3,4 δισ. ευρώ, από τα 18 δισ. ευρώ που είχαν υπολογιστεί αρχικά, πριν τα μέτρα πρόληψης.

Ο διαστημικός καιρός συγκαταλέγεται πλέον στα μητρώα κινδύνων της Κυβέρνησης, μαζί με άλλους πιο γνωστούς κινδύνους όπως η πανδημία γρίπης και οι σοβαρές πλημμύρες. Αξιολογείται στο ίδιο επίπεδο με ένα ακραίο κύμα καύσωνα ή την εμφάνιση μιας νέας μολυσματικής νόσου.

Κυβερνητικές υπηρεσίες βρίσκονται σε διαρκή επικοινωνία με εταιρείες ενέργειας, διαστημικούς σταθμούς και αεροπορικές εταιρείες για να διασφαλίσουν ότι έχουν έτοιμα πλάνα δράσης για τον περιορισμό των συνεπειών που μπορεί να έχει ένα ακραίο διαστημικό καιρικό φαινόμενο.

Μια ακριβής πρόβλεψη του καιρού του διαστήματος θα δώσει τη δυνατότητα στους φορείς να προετοιμαστούν κατάλληλα ώστε να μπορέσουν να προστατεύσουν τόσο τα περιουσιακά τους στοιχεία όσο και την ασφάλεια των ανθρώπων.

Για παράδειγμα, πολλά αεροπλάνα πετούν πάνω από το Βόρειο Πόλο καθώς ταξιδεύουν από την Ευρώπη για τη Βόρεια Αμερική. Σε περίπτωση διαστημικών καιρικών φαινομένων οι χειριστές μπορούν να ακολουθήσουν διαφορετική διαδρομή που δεν θα περιλαμβάνει πέρασμα από τον πολικό ουρανό όπου τα περισσότερα ενεργειακά σωματίδια εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης. Αυτό θα περιορίσει την έκθεση σε αυξημένες δόσεις ακτινοβολίας και θα εξασφαλίσει αξιόπιστη ραδιοεπικοινωνία.

Καταλήγοντας στο άρθρο του στο BBC, ο καθηγητής αναφέρει: «Μάθαμε πολλά για τον καιρό του διαστήματος μετά τα γεγονότα του 1972, καθώς όμως οι σύγχρονες τεχνολογίες διαρκώς εξελίσσονται, χρειάζεται να βεβαιωθούμε ότι μπορούν να αντέξουν στα χειρότερα που μπορεί να μας πετάξει ο ήλιος».