«Κούρσα διαστήματος» με έπαθλο τη Σελήνη προ των πυλών: Συζητήσεις για την… «σεληνιακή διακυβέρνηση»

Η επιτυχημένη διαστημική αποστολή της Ινδίας αποτελεί την πιο πρόσφατη εκδήλωση του ανανεωμένου ενδιαφέροντος για την εξερεύνηση της Σελήνης, με γνώμονα τόσο την εθνική υπερηφάνεια όσο τη στρατηγική, αλλά άνοιξε και πάλι την συζήτηση για μία νέα «κούρσα διαστήματος» μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.

Μάλιστα σε αυτή τη νέα «κούρσα» πλέον τίθεται το ζήτημα της εκμετάλλευσης της Σελήνης ακόμα και εμπορικά! Δεν είναι τυχαίες οι δηλώσεις για την «σεληνιακή διακυβέρνηση» και πλέον όλες οι χώρες δείχνουν να τρέχουν μεγάλα προγράμματα.

Όπως μεταδίδουν οι Financial Times, οι πανηγυρικές ιαχές ακούστηκαν απ’ άκρη σ’ άκρη στην Ινδία καθώς το σκάφος προσεδάφισης Chandrayaan-3 άγγιξε απαλά τη σεληνιακή επιφάνεια την Τετάρτη. «Η Ινδία είναι στο φεγγάρι», είπε ο χαμογελαστός και εμφανώς ανακουφισμένος, πρόεδρος του Ινδικού Οργανισμού Διαστημικής Έρευνας.

Η αίσθηση ότι γράφεται νέο κεφάλαιο στη διαστημική ιστορία ήταν απερίγραπτη – όχι μόνο επειδή η Ινδία είναι μόλις η τέταρτη χώρα που κατάφερε να βρεθεί στη Σελήνη, μετά τις ΗΠΑ, την Κίνα και τη Ρωσία – αλλά επειδή η προσελήνωση του Chandrayaan-3 πραγματοποιήθηκε κοντά στον ανεξερεύνητο νότιο πόλο.

Σίγουρα, όμως, δεν θα είναι η τελευταία. Μισό αιώνα μετά το τέλος της διαστημικής κούρσας την εποχή του ψυχρού πολέμου μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ, ένας άνευ προηγουμένου αριθμός χωρών ετοιμάζει τις δικές τους σεληνιακές περιπέτειες. 

Νέοι πρωταγωνιστές

Αυτό το Σαββατοκύριακο, η διαστημική υπηρεσία της Ιαπωνίας πρόκειται να επιχειρήσει τη δική της προσεδάφιση στη Σελήνη χωρίς πλήρωμα, ενώ η Νότια Κορέα σχεδιάζει το ίδιο.

Άλλες χώρες. όπως ο Καναδάς, το Μεξικό και το Ισραήλ σχεδιάζουν να στείλουν ρόβερ για να εξερευνήσουν τη σεληνιακή επιφάνεια, ενώ έξι διεθνείς διαστημικές υπηρεσίες συνεργάζονται με το πρόγραμμα Artemis της Nasa, το οποίο στοχεύει να επανέλθει με ανθρώπους στη Σελήνη έως το 2025. Εν τω μεταξύ, η Κίνα σχεδιάζει να στείλει τους αστροναύτες στη σεληνιακή επιφάνεια έως το 2030.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, όταν οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ αγωνίστηκαν για να είναι οι πρώτοι που θα πατήσουν το πόδι τους στον μοναδικό φυσικό δορυφόρο της Γης, η εξερεύνηση της Σελήνης κατευθυνόταν κυρίως από κυβερνήσεις και πραγματοποιήθηκε από εθνικές διαστημικές υπηρεσίες.

Αν και υπήρχαν τεχνολογικά και οικονομικά οφέλη από τα διαστημικά προγράμματα, η μετάβαση στη Σελήνη αφορούσε κυρίως την εθνική υπερηφάνεια.

Πάνω από μισό αιώνα αργότερα, οι πρωταγωνιστές και τα κίνητρα έχουν αλλάξει. Ενώ η εξερεύνηση, συμπεριλαμβανομένων των σεληνιακών αποστολών, εξακολουθεί να κυριαρχείται από μεγάλες οικονομικές δυνάμεις, η χρήση του διαστήματος γενικότερα έχει διευρυνθεί και περιλαμβάνει πολλές περισσότερες χώρες και ιδιωτικές εταιρείες.

«Η τεχνολογία για το διάστημα έχει μειωθεί πολύ σε κόστος και έχει εμπορευματοποιηθεί σε ορισμένες πτυχές», λέει ο Brian Weeden, διευθυντής προγραμμάτων στο Secure World Foundation, μια ομάδα σκέψης των ΗΠΑ που επικεντρώνεται στη βιώσιμη χρήση του διαστήματος.

«Αυτός είναι επίσης ο λόγος που βλέπετε περισσότερες χώρες να κατασκευάζουν οχήματα εκτόξευσης». . . και να δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το διάστημα. Και όταν ενδιαφέρονται για το διάστημα, η Σελήνη εμφανίζεται ως ένας υψηλός αλλά εφικτός στόχος».

Πέρα από το  κύρος – που εξακολουθεί να είναι σημαντικός παράγοντας για τις προσεληνώσεις – ο Weeden λέει ότι πολλές από τις σεληνιακές αποστολές στοχεύουν στον προσδιορισμό «τι υπάρχει πραγματικά εκεί που είναι χρήσιμο».

Η επιλογή της Ινδίας για προσεδάφιση στον νότιο πόλο ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Όταν η τελευταία αποστολή Apollo έφυγε από τη Σελήνη το 1972, οι επιστήμονες έκριναν ότι ήταν ξηρό και άγονο μέρος.

Αλλά από τότε οι ανιχνευτές έχουν δείξει ότι μεγάλες αποθέσεις παγωμένου νερού και μετάλλων σπάνιων γαιών θα μπορούσαν να κρύβονται στους κρύους σκοτεινούς κρατήρες του νότιου πόλου.

Τόσο η Κίνα όσο και οι ΗΠΑ θέλουν να χρησιμοποιήσουν την περιοχή ως βάση για να εξερευνήσουν τα πιο απομακρυσμένα σημεία της Σελήνης, με μακροπρόθεσμο στόχο να μάθουν πώς να ζουν και να εργάζονται σε άλλο πλανήτη.

Το πολύτιμο νερό, εάν δεν χρησιμοποιείται για πόση, θα μπορούσε να διασπαστεί σε υδρογόνο για καύσιμο ή οξυγόνο για αναπνοή.

Και η ελπίδα είναι ότι με μια μόνιμη παρουσία, θα μπορούσαν να βρεθούν πιο πολύτιμοι πόροι στη Σελήνη για την υποστήριξη αποστολών που εξερευνούν ακόμη πιο μακριά στο βαθύ διάστημα.

Η ανάπτυξη εμπορικών επαναχρησιμοποιήσιμων πυραύλων, όπως ο Falcon 9 της SpaceX, εκτιμάται από τη NASA ότι μείωσε το κόστος – ανά κιλό ωφέλιμου φορτίου – της εκτόξευσης στη λεγόμενη τροχιά χαμηλής Γης κατά 95%.

Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην ανάπτυξη της κινητικότητας γύρω από τη Σελήνη και των υπηρεσιών επικοινωνίας υπόσχεται να κάνει το ίδιο.

Δυσκολίες

Η Ινδία ήταν επιτυχής αυτή την εβδομάδα, αλλά μόνο αφού μια προηγούμενη αποστολή το 2019 απέτυχε. Μέρες πριν το σκάφος Chandrayaan-3 προσγειωθεί, το ρωσικό σκάφος Luna-25 βγήκε εκτός ελέγχου και συνετρίβη.

Ο Γιούρι Μπορίσοφ, επικεφαλής της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας Roscosmos, κατηγόρησε για την αποτυχία μια παύση 50 ετών στο σεληνιακό πρόγραμμα της χώρας.

«Η ανεκτίμητη εμπειρία που συσσώρευσαν οι προκάτοχοί μας τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 χάθηκε ουσιαστικά κατά τη διακοπή του προγράμματος», είπε.

«Αν είστε μεγάλη δύναμη στη Σελήνη, τότε θα έχετε μεγάλη επιρροή στον καθορισμό των λεπτομερειών για τη σεληνιακή διακυβέρνηση», λέει ο Bowen.

Ο «πόλεμος» έχει ήδη ξεκινήσει. Και δεν είναι πλέον μόνο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Η Ινδία έχει επίσης φιλοδοξίες να στείλει ανθρώπους στο διάστημα και η προσέγγισή της με χαμηλό κόστος έχει αποδειχθεί μέχρι στιγμής εξαιρετικά επιτυχημένη. Η αποστολή Chandrayaan-3 κόστισε 73 εκατομμύρια δολάρια, ένα κλάσμα του κόστους άλλων προσεδαφίσεων.