Διάστημα
Σε λίγες ώρες αναμένεται η εκτόξευση ενός διαστημόπλοιου από τη Φλόριντα προκειμένου να αναζητήσει σημάδια εξωγήινης ζωής.
Ο προορισμός του είναι το Europa, ένα βαθιά μυστηριώδες φεγγάρι που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον μακρινό πλανήτη Δία.
Κάτω από την παγωμένη επιφάνειά του θα μπορούσε να υπάρχει ένας τεράστιος ωκεανός με διπλάσια ποσότητα νερού από τη Γη.
Το διαστημόπλοιο Europa Clipper θα ακολουθήσει μια ευρωπαϊκή αποστολή που έφυγε πέρυσι, αλλά χρησιμοποιώντας μια «κοσμική σφεντόνα», θα την προσπεράσει και θα φτάσει πρώτο.
Αυτό δεν θα γίνει πριν από το 2030, αλλά αυτά που θα βρει θα μπορούσαν να αλλάξουν τα όσα γνωρίζουμε για τη ζωή στο ηλιακό μας σύστημα.
Ένα φεγγάρι πέντε φορές φωτεινότερο από το δικό μας
Μετά από χρόνια προετοιμασίας, η εκτόξευση του Europa Clipper καθυστέρησε την τελευταία στιγμή, λόγω του τυφώνα Μίλτον που έπληξε τη Φλόριντα αυτή την εβδομάδα.
Το διαστημόπλοιο μεταφέρθηκε γρήγορα σε εσωτερικό χώρο για να προστατευτεί, αλλά μετά τον έλεγχο της εξέδρας εκτόξευσης στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ για ζημιές, οι μηχανικοί άναψαν το πράσινο φως για την απογείωση του στις 12.06 τοπική ώρα στις 14 Οκτωβρίου.
«Αν ανακαλύψουμε ζωή τόσο μακριά από τον Ήλιο, αυτό θα σημαίνει ότι υπάρχει μια ξεχωριστή προέλευση ζωής από αυτή της Γης», λέει ο Mark Fox-Powell, πλανητικός μικροβιολόγος στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
«Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, διότι αν αυτό συμβεί δύο φορές στο ηλιακό μας σύστημα, θα μπορούσε να σημαίνει ότι η ζωή είναι πραγματικά συνηθισμένη», λέει.
Σε απόσταση 628 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη, το Europa είναι λίγο μεγαλύτερο από το φεγγάρι μας, αλλά εκεί τελειώνει η ομοιότητα.
Αν βρισκόταν στον ουρανό μας, θα έλαμπε πέντε φορές πιο έντονα, επειδή ο πάγος του νερού θα αντανακλούσε πολύ περισσότερο το ηλιακό φως.
Ο παγωμένος φλοιός του έχει πάχος έως και 25 χιλιόμετρα και κάτω από αυτόν θα μπορούσε να υπάρχει ένας τεράστιος ωκεανός αλμυρού νερού. Μπορεί επίσης να υπάρχουν χημικές ουσίες που είναι τα συστατικά για την απλή ζωή.
Οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν για πρώτη φορά ότι το Europa μπορεί να είναι ικανό να υποστηρίξει ζωή τη δεκαετία του 1970, όταν, κοιτάζοντας μέσα από ένα τηλεσκόπιο στην Αριζόνα, είδαν πάγο νερού.
Τα διαστημόπλοια Voyager 1 και 2 τράβηξαν τις πρώτες κοντινές φωτογραφίες, και στη συνέχεια, το 1995, το διαστημόπλοιο Galileo της NASA πέρασε από το Europa, τραβώντας μερικές βαθιά αινιγματικές φωτογραφίες. Οι ίδιες έδειξαν μια επιφάνεια γεμάτη με σκούρες, κοκκινωπές-καφέ ρωγμές, οι οποίες μπορεί να περιέχουν άλατα και ενώσεις θείου που θα μπορούσαν να είναι το κλειδί για την υποστήριξη της ζωής.
Από τότε το τηλεσκόπιο James Webb έχει τραβήξει φωτογραφίες από κάτι που μπορεί να είναι πίδακες νερού που εκτοξεύονται 160 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια του φεγγαριού.
Αλλά καμία από αυτές τις αποστολές δεν πλησίασε αρκετά κοντά στο Europa για αρκετό χρονικό διάστημα ώστε να μπορέσει να το κατανοήσει πραγματικά.
Πετώντας μέσα από σύννεφα νερού
Τώρα οι επιστήμονες ελπίζουν ότι τα εργαλεία του διαστημικού σκάφους Clipper της NASA θα χαρτογραφήσουν σχεδόν ολόκληρο το φεγγάρι, καθώς και ότι θα συλλέξουν σωματίδια σκόνης και θα πετάξουν μέσα από τα νέφη νερού.
Η Britney Schmidt, αναπληρώτρια καθηγήτρια γεωεπιστημών και ατμοσφαιρικών επιστημών στο πανεπιστήμιο Cornell των ΗΠΑ, βοήθησε στο σχεδιασμό ενός λέιζερ στο σκάφος που θα έχει τη δυνατότητα να βλέπει μέσα από τον πάγο.
«Είμαι περισσότερο ενθουσιασμένη για την κατανόηση των υδραυλικών συστημάτων του Europa. Πού είναι το νερό; Το Europa έχει την παγωμένη εκδοχή των ζωνών καταβύθισης της Γης, των θαλάμων μάγματος και της τεκτονικής – θα προσπαθήσουμε να δούμε μέσα σε αυτές τις περιοχές και να τις χαρτογραφήσουμε», λέει.
Το εργαλείο της, το οποίο ονομάζεται Reason, δοκιμάστηκε στην Ανταρκτική.
Αλλά σε αντίθεση με τη Γη, όλα τα εργαλεία στο Clipper θα εκτεθούν σε τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας, κάτι που η καθηγήτρια Schmidt λέει ότι αποτελεί «μεγάλη ανησυχία».
Το διαστημόπλοιο θα πρέπει να περάσει από το Europa περίπου 50 φορές, και κάθε φορά, θα δέχεται ακτινοβολία που ισοδυναμεί με ένα εκατομμύριο ακτίνες Χ.
«Μεγάλο μέρος των ηλεκτρονικών συσκευών βρίσκεται σε ένα θησαυροφυλάκιο το οποίο είναι ισχυρά θωρακισμένο για να κρατήσει μακριά την ακτινοβολία», εξηγεί η καθηγήτρια Schmidt.
Το συγκεκριμένο διαστημόπλοιο είναι το μεγαλύτερο που έχει κατασκευαστεί ποτέ για να επισκεφθεί έναν πλανήτη και έχει μπροστά του ένα μακρύ ταξίδι. Διανύοντας 1,8 δισεκατομμύρια μίλια, θα τεθεί σε τροχιά τόσο γύρω από τη Γη όσο και γύρω από τον Άρη για να προωθηθεί περαιτέρω προς τον Δία με αυτό που ονομάζεται «φαινόμενο σφεντόνας».
Δεν μπορεί να μεταφέρει αρκετά καύσιμα για να κινηθεί μόνο του σε όλη τη διαδρομή, οπότε θα στηριχθεί στην ώθηση της βαρυτικής έλξης της Γης και του Άρη.
Θα προσπεράσει το JUICE, το διαστημόπλοιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος που θα επισκεφθεί επίσης την Ευρώπη, καθ’ οδόν προς ένα άλλο φεγγάρι του Δία, το Ganeymede.
Μόλις το Clipper πλησιάσει το Europa το 2030, θα θέσει ξανά σε λειτουργία τους κινητήρες του για να μπει προσεκτικά στη σωστή τροχιά.
Οι επιστήμονες του διαστήματος είναι πολύ προσεκτικοί όταν μιλούν για τις πιθανότητες ανακάλυψης ζωής- δεν υπάρχει καμία προσδοκία ότι θα βρουν πλάσματα που μοιάζουν με ανθρώπους ή ζώα.
«Ψάχνουμε για την πιθανότητα κατοικησιμότητας και χρειάζονται τέσσερα πράγματα – υγρό νερό, μια πηγή θερμότητας και οργανικό υλικό. Τέλος, αυτά τα τρία συστατικά πρέπει να είναι σταθερά για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να μπορεί να συμβεί κάτι», εξηγεί η Michelle Dougherty, καθηγήτρια διαστημικής φυσικής στο Imperial College του Λονδίνου.
Και ελπίζουν ότι αν μπορέσουν να κατανοήσουν καλύτερα την επιφάνεια του πάγου, θα ξέρουν πού να προσγειώσουν ένα σκάφος σε μια μελλοντική αποστολή.
Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων της NASA, του Jet Propulsion Lab και του Johns Hopkins Applied Physics Lab θα επιβλέπει την αποστολή.
Σε μια εποχή που πραγματοποιείται μια διαστημική εκτόξευση σχεδόν κάθε εβδομάδα, αυτή η αποστολή υπόσχεται κάτι διαφορετικό, προτείνει ο καθηγητής Fox-Powell.
«Δεν υπάρχει κανένα κέρδος. Πρόκειται για εξερεύνηση και περιέργεια, και για το να διευρύνουμε τα όρια της γνώσης μας για τη θέση μας στο σύμπαν», λέει.
