Η φτώχεια έγινε θέαμα για το TikTok: Πώς κερδίζουν χρήματα από τα livestream

Παρά τις ρητές απαγορεύσεις της πλατφόρμας για επαιτεία ανηλίκων, τα live streams με παιδιά να εκλιπαρούν για βοήθεια όχι μόνο παραμένουν, αλλά ενισχύονται από τον ίδιο τον αλγόριθμο της εφαρμογής, όπως αποκάλυψε έρευνα του Observer. Το TikTok όχι μόνο δεν σταματά αυτές τις μεταδόσεις, αλλά κερδίζει κιόλας: παρακρατώντας προμήθειες που φτάνουν μέχρι και το 70% από τα χρήματα των εικονικών «δωρεών».

Από την Ινδονησία και το Πακιστάν έως τη Συρία και την Κένυα, παιδιά και οικογένειες εμφανίζονται σε ζωντανές μεταδόσεις ζητώντας βοήθεια. Μερικές ροές μοιάζουν αυθόρμητες. Άλλες, ωστόσο, φέρουν τα σημάδια επαγγελματικής εκμετάλλευσης: οργανωμένα «sets», εναλλαγή παιδιών, σταθεροί ενήλικες «διαχειριστές».

«Προτρέπω την TikTok να αναλάβει άμεση δράση και να επιβάλει τις δικές της πολιτικές για την επαιτεία και να αμφισβητήσει σοβαρά την ‘προμήθεια’ που παίρνει από τους πιο ευάλωτους ανθρώπους του κόσμου», δήλωσε ο Olivier de Schutter, εισηγητής του ΟΗΕ για την ακραία φτώχεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Οι εικόνες δεν περιορίζονται στην επαιτεία. Ολόκληρες ζωντανές ροές δείχνουν ανθρώπους – συχνά ανήλικους – να υποβάλλονται σε εξευτελιστικές ή επικίνδυνες πράξεις: να ξενυχτούν για ώρες, να αυτοτραυματίζονται, να βουτούν σε λάσπη ή να κοιμούνται στο πάτωμα για ένα emoji τριαντάφυλλο.

Το TikTok Live, που λανσαρίστηκε το 2020, επιτρέπει στους χρήστες να στέλνουν ψηφιακά δώρα σε δημιουργούς. Από ένα απλό τριαντάφυλλο (περίπου 1 πέννα) μέχρι ένα “Σύμπαν TikTok” αξίας 450 λιρών, όλα μετατρέπονται σε «διαμάντια» — ένα νόμισμα της πλατφόρμας που αποδίδει πραγματικό χρήμα, αλλά ποτέ στο 100%.

Στην πραγματικότητα, οι δημιουργοί συνήθως λαμβάνουν το μισό ή και λιγότερο από την αξία των δώρων. Το TikTok υποστηρίζει πως μέρος αυτών των χρημάτων καλύπτει τέλη καταστημάτων εφαρμογών και κόστη συναλλαγών. Όμως η πλατφόρμα δεν αρνείται ότι διατηρεί ένα σημαντικό μερίδιο.

«Οι τεκμηριωμένες πρακτικές αντιπροσωπεύουν σημαντικές καταχρήσεις και πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για να διασφαλιστεί ότι οι πλατφόρμες δεν επιτρέπουν πλέον ή δεν επωφελούνται από περιεχόμενο όπως αυτό», τονίζει ο Jeffrey DeMarco από τη Save the Children.

Η Novita Anggraeni, ειδική σε θέματα κοινωνικής ένταξης στην Care International, περιγράφει το φαινόμενο ως «εντελώς νέα μορφή εκμετάλλευσης», προσθέτοντας ότι οι livestream επαιτείες αυξάνονται με ανησυχητική ταχύτητα.

Κι ενώ για κάποιους χρήστες η πλατφόρμα είναι ένα μέσο έκφρασης και δημιουργικότητας — τραγούδι, χορός, παιχνίδια, μαγειρική — για άλλους είναι σαν ένας ψηφιακός δρόμος ζητιανιάς. Μόνο που εδώ, το πεζοδρόμιο έχει αντικατασταθεί από οθόνες και οι περαστικοί είναι άγνωστοι από όλο τον κόσμο.

Η Marwa Fatafta από την Access Now επισημαίνει πως ο τρόπος που σχεδιάστηκε το TikTok Live επιβραβεύει όχι μόνο την προβολή, αλλά και τη συναισθηματική εκμετάλλευση: όσο πιο πολύ «τραβάει» ένα livestream, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες για δωρεές — και άρα, για κέρδος.