Η τραχιά εφηβεία του έρωτα και του θανάτου…

Το έχω κάνει σχεδόν συνήθεια. Κάθε που νιώθω τον φόρτο της ψυχής μου να βαραίνει όλο και πιο πολύ μέσα μου, καταφεύγω  στις αναμνήσεις των σχολικών εκδρομών και τις πολύβουες αυλές των επαρχιακών σχολείων όπου είχα υπηρετήσει.

   Οι μεγάλες σιδερένιες αυλόπορτες τριζοκοπάνε στο πέρασμά μου και γίνονται ”γέφυρα” για να περάσω τη δοξαρωτή πύλη τους, που με οδηγεί στις αίθουσες διδασκαλίας και τους χώρους ψυχαγωγίας και ομαδικής άθλησης όπου γυμνάζονται αδελφωμένοι οι μαθητές με χάρη και δύναμη, με πειθαρχημένη ορμή και κλιμακούμενες επιδόσεις γυμνάζοντας αρμονικά το πνεύμα, την ψυχή και το σώμα τους.

”Τι τύχη ν’ αφιερώσω το πιο μεγάλο κομμάτι της ζωής μου στους νέους!..”, συλλογίζομαι χαμογελώντας και την ίδια στιγμή ξαλαφρώνει το στήθος μου από το βάρος που κουβαλάει.

Αναπολώ τα χλωρά μάτια των πρώτων μαθητών μου, που με κοίταζαν αφοπλιστικά, με ορμητική αγνότητα και επαναστατική ειλικρίνεια, με θαυμασμό και διάθεση ανυπομονησίας, σαν να βιάζονταν να περπατήσουν μαζί μου το δρόμο που θα τους οδηγούσε στην ωριμότητα. Κι αυτή η λαχτάρα τους, η δίψα τους για μάθηση και γνώση μού γέμιζε την καρδιά ευφροσύνη και μου έδινε την απόλυτη σιγουριά της σωστής επιλογής μου.

Πέρα απ’ αυτό όμως με έκανε να συνειδητοποιήσω με ευχάριστο ξάφνιασμα τη δροσερή παρρησία τους και την ικανότητά τους να διατυπώνουν ξεκάθαρα τις σκέψεις και τις αντιδράσεις τους, ίσως γιατί ήμουν πιο κοντά στη δική τους ηλικία και έπαιρναν θάρρος απ’ την οικειότητα που με είχαν.

Τώρα που το σκέφτομαι, χρόνια μετά, είναι μια διαπίστωση που σίγουρα αντιβαίνει στην κακή εικόνα που έχουν σήμερα οι μεγάλοι για τους μικρούς, παρασυρμένοι από μια μειοψηφία παραβατικών σχολιαρόπαιδων η οποία δυσφημίζει την πλειοψηφία συστηματικά, σαν να θέλει να πείσει την εμβρόντητη ελληνική κοινωνία πως οι εκδηλώσεις βίας και εγκληματικότητας είναι πλέον αναπόσπαστο μέρος της ζωής των εφήβων.

Η ταύτιση της νεότητας με τη βία και την ανωριμότητα, όμως, είναι παραπλανητική και αποτελεί αυθαίρετο συμπέρασμα των μεγάλων. Των μεγάλων οι οποίοι αδυνατούν να συλλάβουν την αλματώδη εξελικτική πορεία της αθόρυβα εργαζόμενης νεολαίας, αλλά και τα αιτήματα και τις αντιδράσεις της όταν νιώθει ότι αδικείται.

Σ’ αυτό ωστόσο που οι ενήλικες έχουν χίλια δίκια για τις αγωνίες τους είναι η απειρία των ανηλίκων στις διαπροσωπικές σχέσεις τους και προπάντων στο θέμα του έρωτα, ο οποίος μετατρέπει σε τραχιά, βασανιστική και απρόβλεπτη εμπειρία την τρυφερή φάση μαθητείας κοντά του. Μαθητείας συνοδευόμενης ενίοτε από βαθιά απομόνωση και μοναξιά, με κίνδυνο την κατάθλιψη που παραμονεύει σε περίπτωση ερωτικής απογοήτευσης ή απόρριψής τους…

Η ευφροσύνη μέσα μου θολώνει ξαφνικά από ένα σύννεφο θλίψης. Σκέφτομαι τους γονείς που αγωνιούν για το αύριο των παιδιών τους. Κι αυτή η αγωνία τους παίρνει την ανηφόρα και φτάνει αγκομαχώντας στο μείζον ερώτημα: Αν θα ανταμειφθεί ο μόχθος τους, δηλαδή, και δεν πάνε άδικα οι κόποι τους. Αν θα βρουν δουλειά να αποκατασταθούν στο ορατό μέλλον και να επενδύσουν την πίστη και τα όνειρά τους…

Αυτά σκέφτονται οι γονείς. Αυτά τους κάνουν ν’ ανησυχούν για το μέλλον των παιδιών τους, έτσι που να ξεχνούν να προλάβουν το ”τώρα” τους, που είναι φορτωμένο με άγχη και με ακράτητη δίψα. Ακράτητη δίψα για ζωή και για έρωτα…

Σχεδόν ασυναίσθητα το μυαλό μου ταξιδεύει ακτοπλοϊκά στη Ρόδο. Τέτοιο καιρό, πάνω κάτω – πήγαινα πενταήμερη ως συνοδός καθηγήτρια τελειόφοιτων μαθητών ενός σχολείου της Θεσσαλονίκης. Ήταν μια από τις πολλές εκδρομές που συνόδευα, η οποία όμως  μου έμεινε αξέχαστη, γιατί – παρ’ ολίγο – θα κατέληγε σε τραγωδία…

Κάπου μεσοπέλαγα στο Αιγαίο, στο κατάστρωμα του πλοίου που μας πήγαινε στην πρωτεύουσα των Δωδεκανήσων απ’ τον Πειραιά, ένας μαθητής της Τρίτης Λυκείου πήγαινε και ερχόταν πανιασμένος σε κατάσταση σοκ. Το βλέμμα μου σκάλωσε πάνω του ταραγμένο.

”Κάτι συμβαίνει… Κάτι του συμβαίνει…”, σκέφτηκα με κακό προαίσθημα και δεν έπεσα έξω.

Χάνομαι μέσα στο χρόνο τώρα που το σκέφτομαι. Μόνο κραυγές απερίγραπτες φτάνουν στ’ αυτιά μου και η ίδια σκηνή ξανά και ξανά περνά από μπροστά μου κινηματογραφικά. Ο μαθητής όρμησε να πέσει στη θάλασσα κι εγώ μόλις που πρόλαβα να τον πιάσω απ’ τη μέση γλιστρώντας μαζί του στο κατάστρωμα που έμοιαζε να ήταν πλυμένο με σαπουνάδα.

Τον πόνο απ’ το άγριο πέσιμο τον νιώθω ακόμα στο σώμα μου όποτε το θυμάμαι, μα πιο πολύ έχω στ’ αυτιά μου τον απόηχο απ’ τις άναρθρες κραυγές αγωνίας και φόβου των παιδιών και των συναδέλφων μου που έγιναν μάρτυρες μιας παρ’ ολίγον αυτοκτονίας…

Το βράδυ ξημερωθήκαμε όλοι οι συνοδοί στην καμπίνα του παρ’ ολίγον αυτόχειρα στέλνοντας τους άλλους δυο ”συγκατοίκους” του σε άλλες καμπίνες. Ο μαθητής μου καθόταν περίλυπος στη θέση του με αξιολύπητο πρόσωπο και κοκκινισμένα μάτια. Όσο περνούσε η ώρα, μάλιστα, έδειχνε όλο και πιο πολύ ζαλισμένος. Σαν να μην ήξερε τι ήθελε, τι ένιωθε και πώς να μας αντιμετωπίσει…

– Τι έχεις Αργύρη; Τι σου συνέβη; Συνειδητοποιείς τι πήγες να κάνεις, παιδί μου; του ψιθύρισα φαινομενικά ήρεμη, ενώ μου ερχόταν να ουρλιάξω.

Εκείνος έσφιξε τα χείλη του, σαν να ήθελε να εμποδίσει τον εαυτό του να μου μιλήσει. Τον παρακάλεσα να μας εμπιστευτεί, μα εκείνος δεν έβγαλε άχνα. Μόνο κάποια στιγμή έγειρε στον ώμο μου μουρμουρίζοντας πως ήθελε την μητέρα του.

Σήκωσα τα μάτια στους συναδέλφους μου ρωτώντας τους αν μπορούσε να γίνει αυτό. Αν μπορούσαμε, δηλαδή, να ειδοποιήσουμε τη μητέρα του ή να επέστρεφα εγώ μαζί του αεροπορικώς στη Θεσσαλονίκη, για να μη χαλάσει η εκδρομή των υπόλοιπων.

Όμως πριν προλάβουν να μου απαντήσουν, πρόβαλε στο άνοιγμα της πόρτας μια γυναίκα ψυχολόγος (κατά δήλωσή της), την οποία συνόδευε μέλος του πληρώματος. Έτυχε, λέει, να βρίσκεται ανάμεσα στους επιβάτες και, βλέποντας τη σκηνή, ήρθε να βοηθήσει…

Βγήκα παραζαλισμένη πρώτη εγώ. Έξω περίμεναν κάμποσοι μαθητές απ’ την τάξη του, κορίτσια κι αγόρια που ζητούσαν να μάθουν με αγωνία για την κατάστασή του. Από αυτούς έμαθα την ιστορία του… Ήταν ζευγάρι, λέει, με την απουσιολόγο του τμήματος (που είχε απομονωθεί, εντωμεταξύ, στην καμπίνα της, γιατί ήταν σε κακά χάλια), μέχρι που η κοπέλα πριν λίγο του ζήτησε να χωρίσουν…

Το σφίξιμο στο στήθος μου επανήλθε απ’ τη δυσάρεστη ανάμνηση εκείνων των στιγμών.

  ”Ο τερματισμός μιας ερωτικής σχέσης στο σχολείο είναι ιδιαίτερα επώδυνος για εκείνον που δέχεται την απόρριψη”, σκέφτομαι με θλίψη.

”Το καημένο το παιδί, τι να απόγινε άραγε από τότε; Να είναι καλά;” αναρωτήθηκα αφηρημένα φέρνοντας στα μάτια μου το όμορφο πρόσωπό του και το μελαγχολικό βλέμμα του.

Σχεδόν ασυναίσθητα ήρθαν στον νου μου τα λόγια ενός ηλικιωμένου φίλου ψυχιάτρου τον οποίο συχνά-πυκνά συμβουλευόμουν στη Θεσσαλονίκη, για να μπορώ να ερμηνεύω τις αντιδράσεις των μαθητών μου και να πράττω ανάλογα.

  ”Τα κορίτσια είναι σκληρότερα καρύδια απ’ τα αγόρια στα αισθηματικά…”, μου έλεγε. ”Μπορεί να κάνουν περισσότερες απόπειρες, αλλά τα αγόρια είναι εκείνα που τις πραγματοποιούν, γιατί είναι πιο ευαίσθητα. Βιώνουν πιο έντονα τον πόνο της απώλειας, απομονώνονται επικίνδυνα και μπορεί να γίνουν πολύ επιθετικά ή να εκδηλώσουν καταθλιπτικές τάσεις φτάνοντας συχνότερα σε αυτοβλαπτικές συμπεριφορές…”.

– Ο έρωτας έχει ρίσκο έτσι κι αλλιώς…, μουρμουρίζω με μικρό αναστεναγμό, στη σκέψη ότι υπάρχει η πιθανότητα το πρόσωπο που αγαπάμε περισσότερο να μας πληγώσει και περισσότερο…

Στ’ αυτιά μου κουδουνίζουν πάλι τα λόγια του ειδικού, σαν καμπάνα προειδοποίησης για τους μαθητές μου.

”Ο έρωτας στο μυαλό των εφήβων μοιάζει παντοτινός… Νομίζουν πως έτσι θα νιώθουνε πάντα… Δε σημαίνει, ωστόσο, ότι θα διαρκέσει κατ’ ανάγκη για πάντα… Δεν μπορούμε να μετράμε, βλέπεις, το πόσο μας αγαπάει ο άλλος με γνώμονα την αγάπη μας γι’ αυτόν…”.

Κλείνω τα μάτια για λίγο κάνοντας ένα σύντομο flashback στο παρελθόν, ίσα για να ξαναζωντανέψω στον νου μου τα σκληρά πρωτοσέλιδα εφημερίδων που αποτύπωναν ανάγλυφα την τραχιά μαθητεία του έρωτα και του θανάτου εφήβων:

”Απρίλιος 2013: 17χρονος αυτοκτόνησε από ερωτική απογοήτευση στην Ηγουμενίτσα, Νοέμβριος 2017: 16χρονος για παρόμοιο λόγο στον Γέρακα, Μάρτιος του 2019, 17χρονος στη Σητεία της Κρήτης…”.

”Είχε δίκιο ο Ρίλκε*, τελικά”, σκέφτομαι αναστατωμένη και, με τη σκέψη μου κολλημένη στα αδικοχαμένα παιδιά, προσαρμόζω – σαν επικήδειο λόγο – τα λόγια του στην περίπτωσή τους :

  ”Στο δρόμο του έρωτα και του θανάτου δε θα βρουν καμιά ανταπόκριση, ούτε σημάδι, ούτε χαραγμένο δρόμο για να τους βοηθήσει… Κι όσο πιο πολύ αποζητούν τη μοναξιά στη ζωή τους, τόσο περισσότερο ζυγώνουν το μεγάλο νόημα του έρωτα και του θανάτου. Τραχύς και δύσκολος ο έρωτας κι αυτοί πολύ αδύναμοι μπροστά του…”.

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ

* Ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε (1875-1926) ήταν Αυστρογερμανός λυρικός ποιητής και πεζογράφος που εστίαζε στα δύσκολα καθημερινά προβλήματα της κοινωνίας του 20ου αιώνα, σε μια εποχή μοναξιάς, βαθιάς ανησυχίας και δυσπιστίας.