Σαν σήμερα: Μια από τις ιστορικότερες απεργίες στην Ελλάδα

Το τραμ στην Αθήνα υπήρχε από το 1882. Οι οδηγοί του λέγονταν τραμβαγιέρηδες και είχαν αναπτύξει μια πολύ σημαντική συνδικαλιστική δράση, με πολλές κινητοποιήσεις και δυναμική εκπροσώπηση. Η απεργία του 1911, μπορεί να μην πέτυχε να ικανοποιήσει όλα τα αιτήματά τους, αλλά ήταν εκείνη που επιτάχυνε τις εξελίξεις για την καθιέρωση μιας σύγχρονης εργατικής νομοθεσίας στην χώρα μας.

Η ελληνική οικονομία τότε βρισκόταν σε ανοδική πορεία, αν και το κρητικό και μακεδονικό ζήτημα ήταν ακόμα ανοιχτά. Η βιομηχανία βρισκόταν σε ανάπτυξη αλλά τα δικαιώματα των εργαζομένων ήταν από λίγα έως ανύπαρκτα. Οι περισσότεροι εργάζονταν 13 και 14 ώρες την ημέρα, οι μισθοί ήταν πολύ χαμηλότεροι από όσο θα έπρεπε και οι απολύσεις γίνονταν χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε μόλις κερδίσει τις εκλογές και ετοιμαζόταν να εφαρμόσει μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για τον αστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας.

Στα μέσα Ιανουαρίου, η ελληνοβελγική «Εταιρεία Τροχιοδρόμων Αθηνών – Πειραιώς – Περιχώρων» (ETAΠΠ), που διαχειριζόταν το τραμ, απέλυσε τέσσερις επιθεωρητές, μεταξύ των οποίων και τον πρόεδρο του σωματείου των τραμβαγιέρηδων, επειδή είχαν συνδικαλιστική δράση. Στην πραγματικότητα, οι απολύσεις έγιναν για να διαλυθεί το άκρως μαχητικό σωματείο τους. Οι εργαζόμενοι όμως ήταν όντως ένα δυναμικό σώμα και στις 21 Ιανουαρίου κήρυξαν απεργία διαρκείας με αίτημα την επαναπρόσληψη των απολυμαντών.

Το πρωί εκείνης της ημέρας, οι οδηγοί ξεκίνησαν πορεία από το κέντρο της Αθήνας και κατευθύνθηκαν μέσω της οδού Πειραιώς προς το αμαξοστάσιο στον Κεραμεικό. Το κλίμα ήταν ιδιαίτερα καλό, με τους απεργούς να χορεύουν, σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής. Την ίδια ώρα, απέκλεισαν τα αμαξοστάσια σε Φάληρο και Πειραιά, τα οποία και φρουρούνταν από άνδρες της χωροφυλακής. Η διεύθυνση όμως της εταιρείας επέμενε στην απόλυση των τεσσάρων. Το ίδιο όμως και οι απεργοί, οι οποίοι υποσχέθηκαν πως μέχρι να ικανοποιηθεί το αίτημά τους δεν θα κυκλοφορήσει κανένα τραμ και πως αν είναι ανάγκη, θα βάψουν τις γραμμές με το αίμα τους.

Συναντήθηκαν με τον υπουργό Εσωτερικών, Εμμανουήλ Ρεπούλη, αλλά όσα ειπώθηκαν τους απογοήτευσαν. Ο υπουργός είπε ότι δεν μπορούσε να αναμιχθεί στα εσωτερικά της εταιρείας και τους είπε να σεβαστούν το νόμο και την τάξη. Την ίδια ημέρα, άλλοι κλάδοι εργαζομένων, όπως οι σιγαροποιοί, οι σιδηροδρομικοί και οι αρβυλοποιοί, εκδήλωσαν ένα κύμα συμπαράστασης προς τους απεργούς.

Οι επόμενες δυο ημέρες ήταν ήρεμες με την απεργία να συνεχίζεται. Ο Βενιζέλος δέχθηκε επιτροπή των απεργών αλλά και εκπροσώπους της εργοδοσίας με την κυβέρνηση να απορρίπτει τη διεξαγωγή διαιτησίας την οποία ήθελαν οι απεργοί, πιστεύοντας πως θα την κερδίσουν. Η εργοδοσία έβαλε μπροστά απεργοσπαστικό μηχανισμό, βρίσκοντας υποστήριξη στην Εισαγγελία, η οποία ανακοίνωσε πως όποιος παρεμποδίσει συνάδελφό του από το να εργαστεί θα συλλαμβάνεται.

Στις 24 Ιανουαρίου η κατάσταση ξέφυγε, με επεισόδια να σημειώνονται στον Κεραμεικό, όπου οι απεργοί είχαν μεταβεί με τις οικογένειές τους. Η Χωροφυλακή έφτασε μέχρι τους πυροβολισμούς, και δικαιολογήθηκε λέγοντας πως ανταπέδωσε πυρά που προήλθαν από απεργούς. Οι συλλήψεις έφτασαν σε τριψήφιο νούμερο.

Η απεργία άρχισε να σβήνει. Η εταιρεία εξέδωσε ανακοίνωση πως όποιος δεν πιάσει δουλειά θα απολυθεί. Την επόμενη τα πρώτα τραμ έκαναν την εμφάνισή τους υπό τη συνοδεία στρατού και αστυνομίας, που κατέλαβαν θέση κατά μήκος των γραμμών.

Μπορεί η απεργία των τραμβαγιέρηδων να μην είχε την κατάληξη την οποία αρχικά ήθελαν, αλλά ανάγκασε την κυβέρνηση Βενιζέλου να πάρει τα πρώτα μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Το πρώτο από αυτά ήταν η μείωση των ωρών εργασίας από 13-14 σε 10.