22 Ιουλίου 1943: Η μεγαλειώδης αντικατοχική διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας – 400 χιλιάδες άνθρωποι στο δρόμο

Έξι ώρες, μάτωναν οι δρόμοι της Αθήνας, από το αίμα των καλύτερων παιδιών της», αφηγείται ο Μίνως Σταυρίδης, αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων της μεγαλειώδους διαδήλωσης, στις 22 Ιουλίου 1943, στην Αθήνα στο ντοκιμαντέρ του Αντώνη Βογιάζου «Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», το 1985.

Προετοιμάστηκε από το ΕΑΜ αλλά πήραν μέρος πατριώτες και μέλη όλων των αντιστασιακών οργανώσεων. Χιλιάδες πολίτες αψήφησαν τον φόβο και διαδήλωσαν για να μην παραχωρηθεί η Μακεδονία και η Θράκη στους Βούλγαρους.

Η ατμόσφαιρα ήταν εξαιρετικά τεταμένη. Οι Γερμανοί ήταν εκνευρισμένοι. Θεωρούσαν τη στάση των Ιταλών πολύ χαλαρή. Φυσικά, οι Αθηναίοι φοβούνταν ότι θα χυθεί αίμα αλλά κατέβηκαν στους δρόμους.

Άοπλοι. Σύντομα βρέθηκαν απέναντι στα τανκς και τους αδίστακτους Γερμανούς. «Οι πορείες συγκλίνανε προς την Πανεπιστημίου. Ο ένας έπαιρνε δύναμη από τον άλλο. Φωνές, τραγούδια, συνθήματα «έσκιζαν» τον αέρα και όλοι αισθάνονταν νικητές». Μαρία Καρρά, στέλεχος μαθητικής ΕΠΟΝ…

Η Υπέρτατη, η σχεδόν παράλογη θυσία

Με το μέτωπο της διαδήλωσης να κοιτά προς την κατεύθυνση του Συντάγματος στην Πανεπιστημίου, στο ύψος του Οφθαλμιατρείου, οι Γερμανοί με δύο τουλάχιστον κυνηγούς αρμάτων StuG III πετάγονται από την Ομήρου (Ιπποκράτους κατ΄ άλλες πηγές κάτι που σημαίνει πως η κεφαλή της πορείας ήταν χαμηλότερα) επιχειρώντας να κλείσουν τον δρόμο στους διαδηλωτές.

Εκείνη τη στιγμή η 17χρονη Παναγιώτα Σταθοπούλου βλέποντας τα δύο ερπυστριοφόρα των Γερμανών κρατώντας την Ελληνική Σημαία στα χέρια ορμά παίρνοντας θάρρος από κάτι σαν απόκοσμη δύναμη και βαδίζοντας γρήγορα, σχεδόν τρέχοντας επιχειρεί να πλησιάσει το προπορευόμενο από αυτά. Μια ριπή από πολυβόλο την διαπερνά, αφήνοντας την τελευταία της πνοή στην άσφαλτο.

Άλλες πηγές την θέλουν να παρασύρεται και να συνθλίβεται κάτω από το StuG III χωρίς να είναι δυνατό σήμερα να επιβεβαιωθεί.

Αυτό όμως το απίστευτο θάρρος της Σταθοπούλου δεν ξεψυχά μαζί με την ίδια, αλλά λες και ξεπηδά από το άψυχο κορμί της και βρίσκει στο δρόμο του μια άλλη Ηρωίδα την 19χρονη φοιτήτρια της γαλλικής φιλολογίας Κούλα Λίλη.

Το θάρρος της διπλό και τρίδιπλο. Με την Σταθοπούλου να κείτεται νεκρή μέσα στα αίματα στο οδόστρωμα, αλαφιασμένη, τρέχει και πηδά επάνω στο γερμανικό άρμα.

Ο αρχηγός πληρώματος του οχήματος ήταν έξω από τον πύργο του και βλέποντας την Λίλη να ορμά επάνω του σαστίζει προς στιγμή.

Δεν μπορούσε να πιστέψει ότι υπήρχε άνθρωπος -πόσο μάλλον μια νεαρή κοπέλα μόλις 19 ετών- που θα μπορούσε να μην τρομάξει από το θέαμα του σίδερου και των όπλων.

Και όμως η Λίλη με το ξύλινο παπούτσι της αρχίζει να κτυπά τον Γερμανό με μανία.

Δεν λογάριαζε αν σε λίγα δευτερόλεπτα θα ήταν νεκρή. Ούτε καν το σκεπτόταν. Είχε πάρει ήδη την απόφασή της.

Ο Γερμανός βγάζοντας το προσωπικό του όπλο από τη θήκη του εκτελεί την Λίλη σχεδόν εξ επαφής.

Και δεν ήταν η μόνη. Από τους πυροβολισμούς των Γερμανών εκείνο το καλοκαιρινό μεσημέρι θα πέσουν νεκροί και άλλοι αγωνιστές όπως: ο Επονίτης Θεωνάς Μαυρομματίδης, φοιτητής της ΑΣΟΕΕ, ο Θωμάς Χατζηθωμάς, σπουδαστής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ, ο Θανάσης Τεριακής, σπουδαστής του Τμήματος Μηχανολόγων-Ηλεκτρολόγων ΕΜΠ η Ε. Αντωνιάδου, φοιτήτρια, ο Ιωάννης Κατσαρός, ο Αντώνης Παπαδοσταυράκης, ανάπηρος του Αλβανικού Μετώπου, μέλος του ΕΑΜ Αναπήρων, ο Δημήτρης Δουκάκης, ξυλουργός, ο Αλέξανδρος Δεσύπρης, εφαρμοστής, ο Χρήστος Κοντός, επιπλοποιός. Συνολικά έπεσαν 15 νεκροί, ενώ δεκάδες ήταν οι τραυματίες που φυγαδεύτηκαν σε ασφαλή νοσοκομεία και χειρουργήθηκαν από γιατρούς-μέλη του ΕΑΜ.

Τα δύο ερπυστριοφόρα StuG III που κατέβασαν οι κατοχικές δυνάμεις με στόχο να διαλύσουν την κεφαλή της μεγαλειώδους διαδήλωσης. Σε ένα από αυτά σκαρφάλωσε η Λίλη κτυπώντας να τον αρχηγό πληρώματος με αποτέλεσμα να εκτελεστεί επί τόπου.

Η διαδήλωση έχει «σπάσει», όχι όμως και το φρόνημα των Ελλήνων. Γερμανοί στρατιώτες καταδιώκουν τους διαδηλωτές μετά την εκτέλεση της Λίλη και Σταθοπούλου.

Οι πρώτοι νεκροί της μεγάλης διαδήλωσης της 22ας Ιουλίου του ΄43

Η Ηρωίδα Κούλα Λίλη

Η Παναγιώτα Σταθοπούλου