Ο ιδρυτής του μυστικιστικού τάγματος των Ιλουμινάτι: Ο «Αδερφός Σπάρτακος» (φωτό)

Τον έχουν αποκαλέσει από «ανθρώπινο κακό» μέχρι και «πιο εμβριθή συνωμότη που έζησε ποτέ», αν και πολλοί ήταν αυτοί που έσπευσαν να τον υπερασπιστούν από την εκκλησιαστική και κοσμική μήνη, όπως ο ίδιος ο Τόμας Τζέφερσον, που τον χαρακτήρισε ως «άκακο φιλάνθρωπο»!

Ο λόγος για τον γερμανό στοχαστή και καθηγητή Νομικής, Γιόχαν Άνταμ Βαϊσχάουπτ, ένα από τα πλέον φωτισμένα πνεύματα της Γερμανίας που ίδρυσε την απόκρυφη σέχτα των Πεφωτισμένων για να προωθήσει την επιστήμη και την εκκοσμίκευση της κοινωνίας, αν και στην πορεία οι Ιλουμινάτι του έμελλε να γίνουν αρχέτυπο μασονικής συνωμοσίας και παρασκηνιακών διαβουλεύσεων.

Ποια είναι όμως η πραγματική ιστορία της ζωής του ανθρώπου που αυτοαποκαλούνταν «Αδερφός Σπάρτακος» στο εσωτερικό των Πεφωτισμένων, μιας νέας τάξης πραγμάτων που πολλοί έσπευσαν να προσυπογράψουν τη μοίρα της ως «βραχύβια, μετεωρική και αμφιλεγόμενη κοινωνία» και «μοχθηρή οργάνωση»;

Ήταν την 1η Μαΐου 1776 όταν ο νομομαθής και πολυπράγμων νομικός, θεολόγος και φιλόσοφος Βαϊσχάουπτ θα ίδρυε το Τάγμα των Perfectibilists, που θα μετονομαζόταν αργότερα σε «Βαυαροί Πεφωτισμένοι» (Illuminati), υιοθετώντας το μυστικιστικό όνομά του. Ο σκοπός της εταιρίας ήταν η εγκαθίδρυση μιας Νέας Τάξης Πραγμάτων μέσω της επιστήμης, της τεχνολογίας και της οικονομίας, μιας τάξης που απέρριπτε τόσο τον μοναρχισμό όσο και το Βατικανό.

Οι κοσμοπολίτικες και αντικληρικές δοξασίες δονούν τη νέα σέχτα, η οποία με πρόταγμα το διαβόητο «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» του Βαϊσχάουπτ φτιάχνει πυρήνες για τη μύηση νέων μελών στο απόκρυφο τάγμα. Ο ιδρυτής του, σε άμεση συνεννόηση με τους ευγενείς της Βαυαρίας, καταφέρνει να σώσει εκατοντάδες κυνηγημένους Ιησουίτες από τα πέρατα της Ευρώπης, την ίδια ώρα που ο μυστικός πυρήνας των Ιλουμινάτι θα συμβάλει καθοριστικά λίγο αργότερα στην οργάνωση της αστικής εξέγερσης που θα έμενε γνωστή ως Γαλλική Επανάσταση. Όσο για τη δομή του τάγματός του, όπου κανένα χαμηλόβαθμο μέλος δεν γνώριζε τον ανώτερό του, έμελλε να λειτουργήσει ως ιδανικό μοντέλο οργάνωσης για κάθε παραστρατιωτικό και παρακρατικό κίνημα του κόσμου, βρίσκοντας αργότερα τη θέση της στις τρομοκρατικές οργανώσεις του σήμερα.

Το 1784 μια σειρά από τα ερμητικά γραπτά του έγιναν γνωστά και θεωρήθηκαν εν πολλοίς ανατρεπτικά και σκανδαλώδη, την ίδια ώρα που οι Πεφωτισμένοι απαγορεύτηκαν στο βασίλειο της Βαυαρίας. Ο διαπρεπής καθηγητής Βαϊσχάουπτ έχασε τη θέση του στο πανεπιστήμιο και αναγκάστηκε να τραπεί σε φυγή, αν και βρήκε τελικά καταφύγιο σε μυημένο στη σέχτα του αριστοκράτη, όπου και έγραψε μια πληθώρα βιβλίων για τα χρονικά, τη δράση και τη φιλοσοφία των Ιλουμινάτι του.

Ως πνεύμα διαπνεόμενο από τα κελεύσματα του Διαφωτισμού αλλά και ένας από τους μεγαλύτερους συνωμότες που γνώρισε ποτέ ο κόσμος, ο Βαϊσχάουπτ συνεχίζει να διχάζει την ιστορική ετυμηγορία και τελεσίδικη απόφαση για το ποιον του δεν υπάρχει μέχρι και σήμερα. Κι αν η μυστικιστική φύση του τάγματός του ήταν σαφώς επιβεβλημένη από τη σκοτεινή εποχή όπου έδρασε, οι Ιλουμινάτι έμελλε να μετατραπούν σε κάτι που θα ξέφευγε από τα χέρια του…

Πρώτα χρόνια

Ο Γιόχαν Άνταμ Βαϊσχάουπτ γεννιέται στις 6 Φεβρουαρίου 1748 στο Ίνγκολστατ της Βαυαρίας μέσα σε εβραϊκή οικογένεια αστών. Ο πατέρας του, ο διαπρεπής καθηγητής Νομικής στο τοπικό πανεπιστήμιο Γιόχαν Γκέοργκ Βαϊσχάουπτ, ήταν υπέρμαχος του κοσμικού κράτους και σφοδρός πολέμιος της βασιλείας, όπως και ο αδερφός του, επίσης ακαδημαϊκός.

Μέσα στο προωθημένο αυτό οικογενειακό περιβάλλον μεγαλώνει ο μικρός Άνταμ, ο οποίος θα χάσει ωστόσο τον πατέρα του το 1754 και θα περιέλθει στην κηδεμονία του θείου του, κοσμήτορα στο Πανεπιστήμιο του Ίνγκολστατ, ο οποίος θα τον εμπιστευτεί λίγο αργότερα στην τοπική κοινότητα των Ιησουιτών. Ο Άνταμ μεγαλώνει έτσι ως καθολικός χριστιανός και αργότερα, στα χρόνια των σπουδών του, θα μεταστραφεί στον προτεσταντισμό.

Ο θείος μυεί τον νεαρό Βαϊσχάουπτ στις αρχές του Διαφωτισμού και του Ορθού Λόγου πριν καν ξεκινήσει την εκπαίδευσή του στο ιησουητικό σχολείο της πόλης, απ’ όπου θα πάρει το απολυτήριό του. Αργότερα θα σπουδάσει νομική και θεολογία στο Πανεπιστήμιο του Ίνγκολστατ, ακολουθώντας τη μακρά οικογενειακή παράδοση στον ακαδημαϊσμό, απ’ όπου θα αποφοιτήσει το 1768, σε ηλικία 20 ετών, με διδακτορικό στη Νομική. Το 1772 αναλαμβάνει θέση τακτικού καθηγητή Δικαίου στο ίδιο πανεπιστήμιο και την επόμενη χρονιά παντρεύεται την εκλεκτή της καρδιάς του, με την οποία θα αποκτήσει προοδευτικά εφτά παιδιά. Ο Βαϊσχάουπτ παρακολούθησε επίσης έναν κύκλο σπουδών στη θεολογία και ήρθε σε επαφή τόσο με τη δουλειά των Πυθαγορείων όσο και τα Ελευσίνια Μυστήρια, αν και για τα παιδικά του χρόνια δεν είναι πολλά γνωστά ή επιβεβαιωμένα…

Η ίδρυση των Ιλουμινάτι

Ο Βάισχαουπτ μυήθηκε στον Ελευθεροτεκτονισμό το 1774, είτε στο Ανόβερο είτε στο Μόναχο, καθώς ως πνεύμα ελεύθερο κινδύνευε από τη δημόσια διακίνηση των αρχών του Διαφωτισμού. Τα αντικληρικά του αισθήματα ήταν εξάλλου ήδη γνωστά στην τοπική κοινωνία και δεν ήταν λίγοι αυτοί που δεν έβλεπαν με καλό μάτι τις νεωτεριστικές απόψεις του κυρίου καθηγητή. Κάποια στιγμή φέρεται πάντως να διαφωνεί με τους Μασόνους και να διαμαρτύρεται πως κανείς τους δεν κατάλαβε ποτέ τη σημασία του τελετουργικού και των αποκρυφιστικών διδαχών.

Τότε είναι που παίρνει την απόφαση να ιδρύσει το δικό του τάγμα, εγκαινιάζοντας με πάσα ερμητική επισημότητα τον Μάιο του 1776 το «Order of Perfectibilists», το οποίο θα γίνει ωστόσο γνωστό ως «Ordo Illuminati Bavarensis» και τελικά «Illuminati». Στην πρώτη αυτή τελετή μύησης ήταν παρόντες μόλις πέντε άνθρωποι, αν και το τάγμα κέρδιζε συνεχώς έδαφος από τις άλλες μυστικές εταιρίες και μόλις σε έναν χρόνο θα υπήρχαν παραρτήματά του σε όλη τη Γερμανία, αλλά και στην Αυστρία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ουγγαρία και την Ελβετία.

Ο σκοπός των Πεφωτισμένων ήταν διπλός: από τη μία, ο Αδελφός Σπάρτακος ήθελε να εγκαθιδρύσει την ισότητα και την ισονομία στην κοινωνία και από την άλλη, να επιφέρει δημοκρατικές και κοσμικές μεταρρυθμίσεις, περιορίζοντας τον ρόλο της εκκλησίας και του θεσμού της βασιλείας. Κι έτσι από την πρώτη λοιπόν στιγμή, οι Ιλουμινάτι διατηρούν ένα σοφιστικέ δίκτυο κατασκόπων και πρακτόρων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, για να ενημερώνονται από πρώτο χέρι για τις εξελίξεις, την ίδια στιγμή που η δομή της οργάνωσης εξασφάλιζε την ανωνυμία: κανένας μυημένος σε κάθε πυρήνα δεν γνώριζε τον ανώτερό του, κι έτσι τα στόματα δεν μπορούσαν παρά να μένουν κλειστά. Ταυτοχρόνως, οι πυρήνες δεν επικοινωνούσαν ευθέως μεταξύ τους και ο ένας δεν γνώριζε για την ύπαρξη του άλλου, καθώς οι συναλλαγές γίνονταν αποκλειστικά μέσω συνδέσμων.

Στη γέννηση του τάγματος έπαιξαν σαφώς ρόλο οι διώξεις των Ιησουιτών από τον Πάπα Κλήμη ΙΔ’, οι οποίες επισημοποιήθηκαν με βούλα το 1773. Ο Βαϊσχάουπτ διατηρούσε στενές σχέσεις με τους Ιησουίτες και έπρεπε να κάνει κάτι για να σώσει όσους μπορούσε από το κυνήγι που είχε στηθεί εναντίον τους. Όσο για τα επιστημονικά του ερείσματα που πυροδοτούσαν τα αντιεκκλησιαστικά του αισθήματα, είχε ήδη έρθει σε επαφή με την εμπειρική φιλοσοφία και αργότερα πάλεψε με την ιδεαλιστική φιλοσοφία του Καντ, αφήνοντας σοβαρό κριτικό έργο: «Ο φωτισμός από τον ήλιο του Ορθού Λόγου θα διαλύσει τα σύννεφα της δεισιδαιμονίας και της προκατάληψης. Η ανθρώπινη φύση θα καλυτερεύσει μέσα από την επανεκπαίδευση, μακριά από το κράτος και την οργανωμένη θρησκεία», κήρυττε ο διαπρεπής στοχαστής.

Οι πραγματικοί σκοποί των Ιλουμινάτι περιβάλλονται ωστόσο από πέπλο μυστηρίου, καθώς τα αντικληρικά και αντιμοναρχικά αισθήματα των μελών έχουν μεταφραστεί κατά το δοκούν. Αριστεροί μελετητές τους ήθελαν να μάχονται για ένα είδος κομμουνιστικής ουτοπίας, αναρχικοί θεωρητικοί τους είδαν ως υπέρμαχους του αναρχισμού και της αμεσοδημοκρατίας, την ίδια στιγμή που οι συνωμοσιολογικές πένες έκαναν λόγο για σατανιστική σέχτα που έψαχνε να κυριαρχήσει στον κόσμο φέρνοντας το βασίλειο του Εωσφόρου στη Γη. Ξέρουμε ότι ο ίδιος ο Βαϊσχάουπτ είχε εχθρικά αισθήματα απέναντι στο Βατικανό και τις ευρωπαϊκές μοναρχίες, δεν ήταν ωστόσο άθεος, καθώς η βαθύτατη ευσέβεια και η ένθεη φύση του ήταν γνωστή σε όλους.

Όσο για την αντιβασιλική ρητορεία του, ξέρουμε ότι δεν έμεινε μόνο στα λόγια. Το 1784 οι Ιλουμινάτι προσπάθησαν να ανατρέψουν τους Αψβούργους, αν και τα πραξικοπηματικά σχέδιά τους ανατράπηκαν από τους βασιλικούς πράκτορες που είχαν διεισδύσει στους Πεφωτισμένους. «Η λύτρωση δεν έγκειται σε δυνατούς θρόνους που υπερασπίζονται με ξίφη», θα πει ο Βαϊσχάουπτ λίγο πριν από το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης.

Η υπόγεια δράση των Ιλουμινάτι που έθεσε σε ευθεία αμφισβήτηση την εξουσία του Εκλέκτορα της Βαυαρίας, Κάρολου Θεόδωρου, και η σφοδρή αντικληρική τους δράση δεν θα μπορούσε παρά να τους κάνει εχθρό όλων, τόσων των μοναρχών όσο και της πανίσχυρης Καθολικής Εκκλησίας. Κι έτσι τον Ιούνιο του 1784 όλες οι μυστικές εταιρίες της Βαυαρίας τέθηκαν εκτός νόμου και απαγορεύτηκε η δράση τους. Η κάρτα μέλους σε τέτοια τάγματα τιμωρούνταν τώρα με θάνατο…

Τα τελευταία χρόνια και η τύχη των Ιλουμινάτι

Ο Βαϊσχάουπτ αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τη θέση του στο Πανεπιστήμιο και να εγκαταλείψει τη Βαυαρία, μετακομίζοντας σε γειτονικό βασίλειο τον Φεβρουάριο του 1785. Τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς, νέο κρατικό φιρμάνι στρεφόταν ειδικά κατά των Πεφωτισμένων και αποκήρυττε τη δράση τους, εγκαινιάζοντας την περίοδο των διωγμών των μελών τους.

Οι Πεφωτισμένοι δρούσαν τώρα παρασκηνιακά και μυστικά στα υπόγεια της Βαυαρίας, μεταφέροντας το κέντρο της επαναστατικής τους δράσης αλλού. Η τραγωδία χτύπησε το τάγμα τον Ιούλιο του 1785, όταν μια αστραπή κεραυνοβόλησε έναν ταχυδρόμο των Ιλουμινάτι, καρβουνιάζοντας αυτόν και το άλογό του, αν και όχι τον σάκο του. Εκεί βρήκαν οι Αρχές της Βαυαρίας τα μυστικά σχέδια του τάγματος για ανατροπή της μοναρχίας και εκκοσμίκευση του κράτους, αλλά και μπόλικα ονόματα μελών, όπως του Βαϊσχάουπτ.

Την ώρα που αρκετά μέλη συνελήφθησαν, η τύχη του Βαϊσχάουπτ αποτελεί μυστήριο και οι πηγές δεν συμφωνούν εδώ καθόλου για την περίοδο μετά το 1790. Σύμφωνα με μια δημοφιλή θεωρία, ο καθηγητής μετακόμισε στον Νέο Κόσμο και επηρέασε τους πατέρες του αμερικανικού έθνους και κυρίως τον Τζορτζ Ουάσιγκτον. Άλλοι πάλι τον θέλουν να πεθαίνει χρόνια αργότερα κρυμμένος και να μην επανεμφανίζεται ποτέ στη δημόσια σφαίρα.

Ξέρουμε πάντως σήμερα ότι οι Ιλουμινάτι έπαιξαν τον δικό τους ρόλο στο ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης το 1789, καθώς πολλοί πρωτεργάτες της αστικής εξέγερσης ήταν μέλη των Πεφωτισμένων του Παρισιού, όπως ο κόμης Μιραμπό (ακόμα και ο Μαρκήσιος ντε Σαντ φιγουράρει ως μέλος τους). Ανάλογα ποιον θα ρωτήσεις, ο ρόλος τους είναι από «αποφασιστικής σημασίας» μέχρι «αμελητέος». Οι Ιλουμινάτι δεν ήταν φυσικά η μόνη μυστικιστική οργάνωση της Ευρώπης εκείνη την εποχή, πρέπει πάντως μέχρι το 1788 τα μέλη τους να είχαν διεισδύσει σε όλες τις μεγάλες ερμητικές σέχτες και κάθε Στοά των Ελευθεροτεκτόνων, αλλά και σε δικαστήρια και διοικητήρια.

Αν και παρά την εκτεταμένη δράση τους, οι Ιλουμινάτι έπεσαν κι αυτοί θύμα του Βοναπάρτη και των ακραίων μεθόδων του για να διατηρηθεί στην εξουσία. Μετά την άνοδό του στον γαλλικό θρόνο, οι μέρες των Πεφωτισμένων της Γαλλίας ήταν μετρημένες: τόσο οι πυρήνες των Ιλουμινάτι όσο και οι μασονικές Στοές κατακλύστηκαν από αυτοκρατορικούς πράκτορες, οι οποίοι φρόντισαν να απαλλάξουν τον μονάρχη από την εξτρεμιστική και ανατρεπτική δράση των μελών, ώστε να μην απειληθεί ποτέ η βασιλεία του. Οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν ότι αυτό ήταν το τέλος των Πεφωτισμένων και αν επιβίωσαν μετά το 1785-1786, τώρα ήταν πιθανότατα παρελθόν. Άλλοι πάλι μελετητές διατείνονται ότι το τάγμα έζησε και βασίλεψε και το κάνει μέχρι και σήμερα.

Όσο για τον ίδιο τον ιδρυτή του, φέρεται να βρήκε φιλόξενη στέγη στο Δουκάτο της Σαξονίας, όπου και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του στην πόλη Γκότα, γράφοντας απολογητικά βιβλία για τους Πεφωτισμένους αλλά και πλήθος φιλοσοφικών δοκιμίων. Εκεί φαίνεται να ξαναπαντρεύεται και να ζει μια άνετη ζωή μέχρι τα βαθιά του γεράματα.

Ο Γιόχαν Άνταμ Βαϊσχάουπτ έφυγε από τον κόσμο στις 18 Νοεμβρίου 1830 έχοντας βάλει πιθανότατα το χεράκι του σε άλλες μυστικιστικές σέχτες και προετοιμάζοντας μια νέα γενιά συνωμοτών. Πολλοί προβεβλημένοι Ευρωπαίοι της περιόδου έχουν συνδεθεί κατά καιρούς με τους Βαυαρούς Ιλουμινάτι του Βαϊσχάουπτ, αν και τα πραγματικά μέλη φαίνεται να ακολούθησαν τελείως διαφορετικούς δρόμους.

Αν πιστέψουμε τη Ρωμαιοκαθολική Εγκυκλοπαίδεια του 1910, τότε ο ανατρεπτικός και αμφιλεγόμενος καθηγητής μετανόησε στο νεκροκρέβατό του και συμφιλιώθηκε με την Εκκλησία, αν και δεν μας παραδίδονται τέτοιες αναφορές. Η ιστορική ετυμηγορία για τον Βαϊσχάουπτ θα πρέπει να περιμένει αρκετά ακόμα και θα γραφτεί πιθανότατα από μια άλλη γενιά πιο αντικειμενικών ιστορικών, καθώς η πραγματική του ζωή λίγη σχέση έχει με τον θρύλο του που συντηρούν οι συνωμοσιολόγοι και οι ερμητικές σέχτες. Όπως και για τους ίδιους τους Ιλουμινάτι εξάλλου, οι οποίοι αναβίωσαν στις μέρες μας από τις συνωμοσιολογικές θεωρίες και την παραλογοτεχνία, με τη Νέα Παγκόσμια Τάξη να είναι τώρα δικό τους έργο.

Αξίζει πάντως να αναφερθεί ότι ο καθηγητής Φυσικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και γνωστός Ελευθεροτέκτονας, Τζον Ρόμπινσον, απέρριψε την πρόταση του Βαϊσχάουπτ να ενταχθεί στους Πεφωτισμένους και το 1798 αποκάλυψε τον λόφο σε σχετικό σύγγραμμά του: «Οι Ιλουμινάτι δεν είναι για μένα. Η οργάνωση έχει σχηματιστεί για τον απλό λόγο να ξεθεμελιώσει όλους τους θρησκευτικούς θεσμούς και να ανατρέψει όλες τις υπάρχουσες κυβερνήσεις … οι ηγέτες τους θα κυβερνούν τον κόσμο με ανεξέλεγκτη δύναμη, αφήνοντας όλους τους άλλους να λειτουργούν ως εργαλεία για την εκπλήρωση των φιλοδοξιών των άγνωστων ανωτέρων τους»…