Ιστορία
Άρρηκτα συνδεδεμένο το δημοτικό τραγούδι με την επανάσταση και την ιστορία του 1821, καθώς «εκτιμάται ότι υπολογίζονται πάνω από 300 με 400 δημοτικά τραγούδια την περίοδο της επανάστασης μέχρι και την απελευθέρωση.
Τραγούδια τα οποία όχι μόνο καταγράφουν κι απεικονίζουν τις ενέργειες των κλεφτών στις παραμονές της Επανάστασης, αλλά ξεσηκώνουν και τροφοδοτούν την ψυχή, ώστε να ξεσηκωθεί για επανάσταση.
Αυτό τονίζει στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η καθηγήτρια του πανεπιστημίου Αθηνών, Μαρία Μαντουβάλου.
Οι κλέφτες, στην πλειοψηφία τους, άνθρωποι αμόρφωτοι, αγράμματοι γίνονται ανώνυμοι δημοτικοί δημιουργοί που εμπνέουν και συμπαρασύρουν κι άλλους Έλληνες στον αγώνα για την απελευθέρωση.
Αν και οι περισσότεροι ήταν αναλφάβητοι επιλέγουν τις λέξεις εκείνες που ζωντανεύουν τη λαχτάρα για λευτεριά. «Η προφορική ιστορία περνά μέσα από τα δημοτικά τραγούδια, καθώς έχουν το χαρακτηριστικό της παρότρυνσης.
Δεν έδιναν μόνο το θάρρος και την ελπίδα, αλλά απέπνεαν τη σιγουριά ότι μπορούσαν να επαναστατήσουν. Μοναδικός τους στόχος ήταν να θρέψουν την ελπίδα και να τονώσουν το εθνικό αίσθημα για την επανάσταση και την απελευθέρωση», λέει η κ. Μαντουβάλου
Και προσθέτει: «πώς ο ανώνυμος δημοτικός δημιουργός μπορούσε να ανασύρει τόσο έντονα συναισθήματα; Είναι απροσδιόριστο και εκφράζεται σε μια ορισμένη χρονική στιγμή. Κι αυτή η στιγμή ήταν η πιο τραγική και η πιο οδυνηρή. Ήταν τόσα χρόνια κάτω από καθεστώς δουλείας».
Ο σημαντικός και καθοριστικός ρόλος των δημοτικών τραγουδιών εντοπίζεται ξεκάθαρα στα απομνημονεύματα των πρωταγωνιστών και απελευθερωτών της Επανάστασης του 1821. «Κι ο Μακρυγιάννης έγραψε δημοτικό τραγούδι κι ο Κολοκοτρώνης, αλλά η πλειοψηφία των κλεφτών είναι άγνωστα πρόσωπα. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι είναι βάσιμη η ιστορική υποδομή αυτών των τραγουδιών. Όσοι γράφουν απομνημονεύματα εντάσσουν και δημοτικά τραγούδια».
Αυτή η προφορική ιστορία που δημιουργούν οι κλέφτες κι αρματωλοί περνά από στόμα σε στόμα σε όλη την Ελλάδα, «κι όταν λέμε Ελλάδα δεν ήταν τότε σχηματισμένη, καθώς ήταν υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά σε όλες τις περιοχές που μιλούσαν ελληνικά κι ήταν ορθόδοξοι. Σε όλο το ρωμαίικο, το ελληνικό. Ακόμη και στην Κύπρο έφταναν τα ίδια δημοτικά τραγούδια που άλλοτε έδιναν το θάρρος για την ανδρεία, άλλοτε εξέφραζαν έναν λυρισμό για την επαφή και επικοινωνία του ανθρώπου -των κλεφτών- με την φύση (τα βουνά)», λέει στο Πρακτορείο η κ. Μαντουβάλου.
Στην έκρηξη δημιουργικότητας και κατάθεσης ψυχής των απλών ανθρώπων που διψούν για την ελευθερία, γράφονται πολλά δημοτικά τραγούδια και για το ρόλο των γυναικών εκείνης της εποχής.
«Υπάρχουν πολλές αναφορές, πολλά δημοτικά τραγούδια που μιλούν, υμνούν τις γυναίκες που ντύθηκαν στα κλέφτικα και πήγαν στα βουνά, αλλά και τις υπόλοιπες, τις μάνες, τις αδελφές, τις συζύγους των αγωνιστών ηρώων που συμμετείχαν στον αγώνα» αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Μαντουβάλου, οποία κάνει λόγο για αποδόμηση του δημοτικού τραγουδιού στη σύγχρονη Ελλάδα.
Κλείνοντας η κ. Μαντουβάλου εξέφρασε την πικρία της για την απαξίωση των δημοτικών τραγουδιών στην σύγχρονη εποχή λέγοντας ότι «το δημοτικό τραγούδι δυστυχώς έχει φύγει από τα σχολικά βιβλία. Αυτό είναι ντροπή. Τι θα μάθουνε τα παιδιά; Αυτό έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια, δεν είναι μόνο στην εποχή μας. Είναι χρήσιμο για να ξέρουν τα παιδιά την ιστορία μας και πόσο αίμα χύθηκε τα χρόνια εκείνα που καταγράφεται το ελληνικό τραγούδι, ώστε να έχουν υπόψη τους ότι αυτά που παραλάβανε πρέπει να τα προστατεύουν».
