26 Αυγούστου 1992: Ποιοι ήταν οι λόγοι που διασπάστηκε η Τσεχοσλοβακία;

Η επισφράγιση της διάσπασης της ενιαίας Τσεχοσλοβακίας, στις 26 Αυγούστου του 1992 και η ίδρυση των δύο ανεξάρτητων κρατών, της Τσεχίας (της Τσέχικης Δημοκρατίας, όπως είναι η επίσημη ονομασία) και της Σλοβακίας συνετελέστηκε την 1η Ιανουαρίου του 1993.

Τότε, η ενιαία Τσεχοσλοβακία -που είχε ιδρυθεί το 1918, με τη συνένωση της Σλοβακίας με τις περιοχές Βοημίας και Μοραβίας, έπειτα από τη διάλυση της Αυστρουγγαρίας- έγινε πλέον παρελθόν.

Νωρίτερα, ήδη από τα τέλη Αύγουστου της προηγούμενης χρονιάς, στη διάσημη πλέον «Βίλλα Τούγκεντχατ» στην πόλη Μπρνο, κοντά στα σύνορα με την Αυστρία και στα μισά της απόστασης Πράγας-Μπρατισλάβας, οι πρωθυπουργοί των δύο ομόσπονδων κρατών της, ο Βάτσλαβ Κλάους της Τσεχίας και ο Βλαντίμιρ Μέτσιαρ της Σλοβακίας, είχαν διαπραγματευτεί τη διάσπασή της σε δύο ανεξάρτητα κράτη, υπογράφοντας συνολικά 28 συνθήκες που ρύθμιζαν αυτό το «συναινετικό διαζύγιο» και οι οποίες ισχύουν μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με τον Βλαντίμιρ Μέτσιαρ «καθοριστική για μας ήταν η στιγμή που ανακοινώσαμε στον τσεχοσλοβακικό πληθυσμό “τώρα έρχεται η διάσπαση”, τον Οκτώβριο του 1992, όταν νωρίτερα με τον Βάτσλαβ Κλάους συζητούσαμε το τέλος της τσεχο-σλοβακικής ομοσπονδίας και το τι θα ακολουθήσει».

Σήμερα είναι γνωστό, όπως ήταν ήδη και τότε γνωστό, πως η πλειοψηφία του πληθυσμού της Τσεχοσλοβακίας δεν ήθελε τη διάσπαση και δεν θα την επικύρωνε στην περίπτωση που διεξάγονταν τότε σχετικό δημοψήφισμα.

Οι συνθήκες που υπογράφηκαν τότε, ρύθμιζαν όλα τα ζητήματα που προέκυπταν με τη διάσπαση του ενιαίου κράτους, από την κατανομή της κρατικής περιουσίας, τη διάλυση των υπηρεσιών του και των κοινών υποδομών, μέχρι το θέμα του εθνικού ύμνου, που φαίνεται να υπήρξε και το απλούστερο θέμα, καθώς ο τσεχοσλοβακικός ύμνος είχε ένα τσέχικο και ένα σλοβάκικο τμήμα, που μετά παρέμειναν αντίστοιχα ως εθνικοί ύμνοι της κάθε χώρας ξεχωριστά.

Η ειρηνική διάσπαση της ενιαίας Τσεχοσλοβακίας πριν από 25 χρόνια είχε προκαλέσει τότε εντύπωση, αλλά και αναγνώριση από όλες τις πλευρές, αναγνώριση που υπάρχει ακόμη μέχρι σήμερα, μια και δεν ήταν κάτι το αυτονόητο, σε μια εποχή που είχαν προηγηθεί οι αυτονομιστικές επιδιώξεις της Σλοβενίας και της Κροατίας και ξεσπούσαν οι πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας, οδηγώντας τελικά στη βίαιη και κάθε άλλο παρά ειρηνική, διάλυσή της.

Ως δύο ανεξάρτητα πλέον κράτη η Τσεχία και η Σλοβακία είναι σήμερα μέλη του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Τσεχία προσχωρώντας στο ΝΑΤΟ στις 12 Μαρτίου του 1999 και η Σλοβακία στις 29 Μαρτίου του 2004, ενώ και οι δύο χώρες εντάχθηκαν ως πλήρη μέλη στην ΕΕ, την 1η Μαίου του 2004.

Βέβαια, το ερώτημα για τους λόγους της διάσπασης της ενιαίας Τσεχοσλοβακίας, εξακολουθεί να απασχολεί μέχρι σήμερα και να ανάγεται από κάποιους σε οικονομικές αιτίες, στο αραιοκατοικημένο και χωρίς ορυκτό πλούτο έδαφος της Σλοβακίας ή στις σχετικά φτωχές υποδομές της, που φέρονται να υπήρξαν προϋποθέσεις για να θεωρηθούν από τσέχικης πλευράς ως προβλήματα, ενόψει της οικονομίας της αγοράς που οικοδομούνταν τότε.

Ωστόσο, είναι συγχρόνως γεγονός πως ο Βλαντίμιρ Μέτσιαρ, ως πανίσχυρος τότε πολιτικός στη Σλοβακία, αντλούσε τη δημοτικότητα και τις εκλογικές επιτυχίες του και από την υποστήριξή του και την προώθηση των τάσεων για την ανεξαρτησία του ομόσπονδου κράτους του.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναζητούν τους λόγους της διάσπασης στην επιδίωξη των πολιτικών ηγετών στα δύο ομόσπονδα κράτη να διασφαλίσουν καλύτερα την εξουσία τους μέσα από μια διάσπαση, για την οποία, σημειωτέων, δεν διενεργήθηκε τότε κάποιο δημοψήφισμα, που θα είχε απορριπτικό αποτέλεσμα και ως εκ τούτου δεν θα συντελούνταν η διάσπαση, όπως, τουλάχιστον, διαπιστώνουν ακόμη και πρόσφατες δημοσκοπήσεις.

Την ίδια στιγμή πάντως, οι πολίτες, τόσο στην Τσεχία όσο και στη Σλοβακία, εμφανίζονται να είναι ευχαριστημένοι με το δικό τους, ανεξάρτητο κράτος, ακολουθώντας το καθένα το δικό του δρόμο, αλλά ταυτόχρονα σε μια κοινή πορεία ως μέλη και τα δύο τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και της αποκαλούμενης Ομάδας Βίζεγκραντ, των τεσσάρων αμφιλεγόμενων εντός της ΕΕ χωρών-μελών της στην Κεντρική Ευρώπη, δηλαδή της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Σλοβακίας και της Τσεχίας.

Μέχρι σήμερα, βέβαια, Σλοβάκοι και Τσέχοι διατηρούν μεταξύ τους καλές σχέσεις σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, ανεξάρτητα από τη σύνθεση των κυβερνήσεων στην Πράγα και στην Μπρατισλάβα.