Ιστορία
Το παπούτσι ή υπόδημα είναι ένα κομμάτι της ενδυμασίας και καλύπτει το κάτω μέρος του ποδιού. Παραδοσιακά τα παπούτσια κατασκευάζονταν από τσαγκάρηδες, σήμερα είναι συνήθως ένα βιομηχανικό προϊόν.
Όταν το 1977 ο άγνωστος τότε και νεαρός Σάμι Φάις έκλεινε συμφωνία με την μικρή Nike και την έφερνε στην Ελλάδα, κανείς, μάλλον ούτε ο ίδιος, δεν μπορούσε να φανταστεί τι θα ακολουθούσε.
Ο επιχειρηματίας στα 19 του μόλις χρόνια ζήτησε δανεικά από τον πατέρα του, έκλεισε τη συμφωνία με μια άγνωστη και μικρή τότε εταιρεία αθλητικών ειδών στο Όρεγκον, τη Nike, και προχώρησε στην εισαγωγή 5.000 ζευγαριών παπουτσιών το χρόνο που έμελλε να αλλάξουν την ελληνική πραγματικότητα.
Η πορεία του στη συνέχεια είναι γνωστή με σκαμπανεβάσματα, περιπέτειες και τη μεγάλη επιστροφή των τελευταίων ετών, ωστόσο αυτό που δεν είναι και τόσο γνωστό, τουλάχιστον στους νέους, είναι ότι η μόδα της Nike ήταν αυτή που εξόρισε από τη χώρα τις περίφημες «ελβιέλες».
Μια λέξη που για πολλούς, κυρίως έως την ηλικία των 40 ετών σήμερα, παραμένει άγνωστη, αλλά θυμίζει πολλά στους παλαιότερους.
Κανείς δεν μπορεί να πει με απόλυτη βεβαιότητα γιατί οι Έλληνες έβγαλαν από τις ντουλάπες τους τα αθλητικά παπούτσια «ΕΛ.ΒΙ.ΕΛΑ» , αλλά το γεγονός είναι το περιβόητο ελληνικό, αθλητικό παπούτσι κάπου εκεί στο τέλος της δεκαετίας του 1970 πέρασε στην ιστορία.
Το τέλος της «ελβιέλας»
Μέχρι τα τέλη του ’70, οι «ελβιέλες» κυριαρχούσαν στην ελληνική αγορά στον τομέα των αθλητικών ειδών. Το παπούτσι είχε τη φήμη ότι ήταν ανθεκτικό και βεβαίως δεν ήταν για βραβείο σχεδιασμού.
Ήταν ένα παπούτσι που βρισκόταν σε κάθε ελληνικό σπίτι γέννημα θρέμμα της Ελληνικής Βιομηχανίας Ελαστικών (ΕΛ.ΒΙ. ΕΛΑ.). Εκείνα τα χρόνια ήταν η απόλυτη ελληνική λύση στην οποία κατέφευγαν όσοι ασχολούνταν με τον αθλητισμό, αλλά και όλοι όσοι προτιμήσουν τη νέα τάση.
Συνδέθηκαν με ενδυματολογικές τάσεις και μόδες διαφόρων εποχών, ως χαρακτηριστικό των «άγριων νιάτων» και του ελεύθερου πνεύματος.
Η εταιρεία ΕΛ.ΒΙ. ΕΛΑ. ιδρύθηκε το 1928 από τους Νικόλαο Μαυροφίδη και Νικόλαο Αγνιάδη, κι οι δυο με καταγωγή από τη Μικρά Ασία. Αυτό που έφτιαχνε ήταν ελαστικά. Εξού και το όνομα Ελληνική Βιομηχανία Ελαστικού. Η έδρα της εταιρείας βρισκόταν στην Καλλιθέα στην οδό Καλυψούς.
Ο ιδρυτής της εταιρείας Νικόλαος Μαυροφίδης, πέθανε το 1944 και το μερίδιό του πέρασε στους γιους του Αιμίλιο και Στέφανο Μαυροφίδη.
Ωστόσο το είδος για το οποίο είναι διάσημη είναι τα πάνινα αθλητικά παπούτσια με λαστιχένια σόλα, τα οποία παρήγαγε κατά κόρο.
Τα παπούτσια που σήμερα όλοι λένε «σταράκια».
Οι περιβόητες «ελβιέλες» έβγαιναν μόνο σε άσπρο χρώμα και τα φορούσαν μικροί και μεγάλοι από τη γυμναστική στο σχολείο μέχρι τις παρελάσεις και τα σαλόνια.
Ποιο ήταν το όνομα των παπουτσιών δεν το ξέρει κανείς. Ήταν τα μόνα αθλητικά παπούτσια που κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα και έτσι επικράτησε ο όρος «ελβιέλες» από το όνομα της εταιρείας.
Η εταιρεία σταμάτησε οριστικά τη λειτουργία της στις αρχές του 1960, ωστόσο δεν έμεινε στα αζήτητα. Το όνομα, μετά το κλείσιμό της πωλήθηκε από τους πιστωτές στη μεγάλη υποδηματοποιία «Αλυσίδα», η οποία είχε την έδρα της στη Θεσσαλονίκη και η εταιρεία μετονομάστηκε σε «Αλυσίδα-ΕΛΒΙΕΛΑ».
Η «Αλυσίδα» κινούνταν άλλωστε στα ίδια πατήματα. Χτίστηκε στη δεκαετία του 1930 από βιοτέχνες της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι κατασκεύαζαν παπούτσια. Στην κατοχή το εργοστάσιο επιτάχθηκε και επαναλειτούργησε το 1945. Από το 1980 οι εγκαταστάσεις της «Αλυσίδα Ελβιέλα» μεταφέρθηκαν στη Θέρμη. Τότε περίπου είχε αρχίσει και η είσοδος των πολυεθνικών και τελικά το εργοστάσιο έμεινε να ρημάζει, ενώ κατά καιρούς λειτούργησαν εκεί νυχτερινά κέντρα.
Η Ζίτα Ελλάς και τα Strike
Ήδη από τα μέσα του 1970 ιδρύθηκε στην Ελλάδα η «Sportex» που λειτουργούσε ως αντιπροσωπεία της γαλλικής εταιρείας αθλητικών υποδημάτων, η οποία άρχισε να εισάγει σε μεγάλες ποσότητες τέτοια παπούτσια στη χώρα μας.
Τα παπούτσια που εισήγαγε η αντιπροσωπεία της Sportex όπως και εκείνα που παρήγαγε η Ζίτα Ελλάς έβγαιναν σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων και όχι μόνο σε άσπρο και μπλε όπως οι «ελβιέλες» και είχαν μεγαλύτερη ζήτηση.
Στα μέσα της δεκαετία του ’80, κάθε συσχετισμός με αθλητικά παπούτσια περιορίζονταν σε Zita και Strike και αργότερα σε Sportex.
Η Zita Hellas, ήταν ιδιοκτησίας του Ανδρέα Ζαφειρόπουλου και ο ίδιος αναφερόταν από τα ΜΜΕ ως «μίστερ Ζήτα» ή απλά «Ζήτα», λόγω της εταιρείας του.
«Φοράει Strike και καρφώνει», έλεγε το δημοφιλές σλόγκαν.
Η Zita, έγραψε ιστορία και με το cult σποτ: «Μέσα στη ντίσκο γυρνάς, για ένα φλερτ ξενυχτάς, με τα Zita, πάντα Zita».
Τα Strike φτιάχνονταν από το παλιό εργοστάσιο της Αλυσίδας στην Παπαναστασίου στη Θεσσαλονίκη, ενώ σε ότι αφορά την Zita, η οικογένεια Ζαφειρόπουλου είχε φροντίσει να την απογειώσει κάνοντας την σημείο αναφορά στην Ελλάδα (Zita Hellas), αλλά και στα Βαλκάνια (Zita International).
Η επέλαση πολυεθνικών brand names που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ’80 παρέσυρε τις ελληνικές εταιρίες, οι οποίες αναπόφευκτα έχασαν το μεγάλο μερίδιο που κατείχαν στην αγορά.
