Ιστορία
Οι ΗΠΑ δεν φημίζονται για την πρωτοτυπία τους στα ονόματα των πόλεων. Στα μισά του πολύβουου διαπολιτειακού αυτοκινητόδρομου 15 όμως μεταξύ Λος Άντζελες και Λας Βέγκας, καταμεσής της μοναχικής Ερήμου Μοχάβε, θα πέσεις πάνω σε μια ασυνήθιστη πινακίδα που θα σε κατευθύνει σε ένα περίεργο μέρος που το λένε «Zzyzx Road» (προφέρεται Τζάι-Τζεξ).
Εκεί, στο τέλος του δρόμου, θα συναντήσει ο περιπετειώδης ταξιδιώτης ένα εγκαταλειμμένο οικοδομικό συγκρότημα που δεν μπορεί πλέον να αποκαλύψει τι ήταν άλλοτε η μικρή αυτή πόλη.
Η ιστορία της αινιγματικής αυτοκρατορίας του Σαν Μπερναντίνο της Καλιφόρνια και του πρώτου τηλε-ευαγγελιστή της ιστορίας (ραδιο-ευαγγελιστή, για να είμαστε ακριβείς) είναι όσο πιο περίεργη παίρνει.
Όπως υποδεικνύει εξάλλου και το απόκοσμο όνομά της κληρονομιάς του…
Ο Curtis Howe Springer είχε ένα όραμα
Ο Curtis Springer γεννήθηκε στο Μπέρμιγχαμ (όχι της Αγγλίας, αλλά της Αλαμπάμα) το 1896. Η προσωπική του ιστορία δεν είναι εύκολο να ξεδιαλυθεί από το ψέμα, καθώς η τάση του να μεγαλοποιεί τα γεγονότα της ζωής του έριξε όσο να πεις τη σκιά της πάνω στην πραγματικότητα.
Ο ίδιος μάς λέει πάντως πως η ευαγγελική του καριέρα ξεκίνησε στο πλευρό ενός ακόμα πιο γνωστού μεθοδιστή κήρυκα, δίπλα στον οποίο θα μάθαινε τα μυστικά μιας τέχνης που θα του παρείχε όλα τα μέσα πλουτισμού και φήμης.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο Σπρίνγκερ κατέφτασε στο Σικάγο, όπου και παρακολούθησε κάποια σεμινάρια εναλλακτικών θεραπειών. Κάποια στιγμή ξεπήδησε ολιστικός θεραπευτής και έδινε τώρα τις δικές του διαλέξεις, προσφέροντάς τες δωρεάν αλλά καλωσορίζοντας τις δωρεές, τις οποίες αποκαλούσε «Πώς να εξορίσετε την αρρώστια και να μάθετε τις χαρές της ζωής».
Στην προσπάθειά του να μαγνητίσει ακόμα μεγαλύτερα ακροατήρια, άρχισε να καμώνεται τον γιατρό και τον ιερέα, κολλώντας μπροστά από το όνομά του το «δρ», το «καθηγητής», το «αιδεσιμότατος» ή κάποιον άλλο μεγαλεπήβολο τίτλο. Μια ετικέτα που λάτρευε ιδιαιτέρως ο θιασώτης αυτός της ομοιοπαθητικής ήταν το «πρύτανης του Κολεγίου Γκριρ», το οποίο ήταν στην πραγματικότητα μια φαλιρισμένη σχολή μηχανικών αυτοκινήτων!
Βίος και πολιτεία καθώς ήταν, είπε να βγει στα ερτζιανά να κάνει τα ιερά του κηρύγματα. Δεν μπορούσε φυσικά να φανταστεί πως ο ραδιοσταθμός θα ερευνούσε το παρελθόν του, στέλνοντας αίτημα στο γραφείο ερευνών του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου. Η ιατρική κοινότητα ξεψάχνισε το ζηλευτό βιογραφικό του και το βρήκε ολότελα πλαστό, χαρακτηρίζοντάς τον κομπογιαννίτη και αλμπάνη αρχικά, όταν όμως πληροφορήθηκε την πλήρη έκταση της απάτης του τον ανέβασε στο βάθρο της αγυρτείας αποκαλώντας τον «Βασιλιά των Τσαρλατάνων»!
Κανένα πρόβλημα για τον Springer, που πήγε μια μέρα στα κεντρικά του Ιατρικού Συλλόγου για να ξεκαθαρίσει το πράμα, αν και το θράσος του δεν θα τον οδηγούσε εκεί ακριβώς όπου θα ήθελε. Οι επιστήμονες κατάλαβαν αμέσως πως δεν είχε καμία ιατρική γνώση και όλοι τον φώναζαν πια ψευτογιατρό και απατεώνα…
Ο Βασιλιάς των Τσαρλατάνων χτυπά πίσω
Απτόητος από το «όχι» του ραδιοσταθμού αλλά και το πύρινο άρθρο που δημοσίευσε γι’ αυτόν ο Ιατρικός Σύλλογος στη μηνιαία επιθεώρησή του, ο Springer ξεκίνησε την εκπομπή του σε άλλον σταθμό που δεν είχε πρόβλημα με τα καμώματά του. Ήταν στην πραγματικότητα ο πρώτος ευαγγελιστής που έβγαινε ποτέ στον αέρα, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν καν κληρικός.
Τώρα μιλούσε για τη θρησκεία, για τις εναλλακτικές θεραπείες του-πανάκεια για κάθε νόσο, αλλά και την πλήρη υποστήριξή του στο New Deal του προέδρου Ρούσβελτ. Έβλεπε μάλιστα πως οι ακροατές έχαφταν αμάσητα αυτά που έλεγε, κι έτσι οι φιλοδοξίες του αυξάνονταν εκθετικά. Αυξάνονταν όμως και οι αγοραστές των ψευδοσκευασμάτων και των ελιξιρίων του, κι έτσι άνοιγε τώρα «σπα υγείας» με το σωρό για ακόμα πιο ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία του εύπιστου κοσμάκη.
Τα βοτάνια του όμως, σαν αυτό το τσάι για μακροβιότητα που πουλούσε σαν τρελό, δεν ήταν τίποτα άλλο -όπως μας λέει ο Ιατρικός Σύλλογος που το ανέλυσε- από ένα απλό καθαρτικό αργής δράσης στριμωγμένο μέσα σε φακελάκι για τσάι. Αυτά τα επιστημονικά δεν επηρέαζαν ωστόσο την πελατεία του, που συνέχισε να κρέμεται από τα χείλη του και να αγοράζει μανιωδώς τις θαυματουργές αλοιφές (συχνότατα μαγειρική σόδα) και τα ευεργετικά μαντζούνια του, απλά ομοιοπαθητικά σκευάσματα σαν αυτά που κυκλοφορούν σήμερα.
Έχοντας εξασφαλίσει μια σταθερή ροή εισοδήματος, μιας και αυτό το μείγμα μεσσιανικών μηνυμάτων και εναλλακτικών θεραπειών φάνταζε ακαταμάχητο στο κοινό της δεκαετίας του 1930, έβλεπε τη μια δωρεά να έρχεται πίσω την άλλη, κι έτσι είπε να βάλει πλώρη για ακόμα μεγαλύτερα πράματα. Και γιατί όχι δηλαδή, ο κόσμος τον αγαπούσε και ακολουθούσε ευλαβικά ό,τι κι αν έλεγε, σε πείσμα μάλιστα της ιατρικής κοινότητας που λάτρευε να τον κατακεραυνώνει και να τον λοιδορεί.
Κατά περίεργο τρόπο όμως, τα «σπα υγείας και ευεξίας» που είχε ανοίξει στα μήκη και τα πλάτη της Αμερικής έχαναν πολλά. Κι έτσι ο ίδιος, αφού ξεχνούσε βολικά να πληρώνει τους φόρους του και είδε το Δημόσιο να του παίρνει κάποια στιγμή όλα, τα μάζεψε και πήγε στη Δύση…
Η ίδρυση της Zzyzx
Ήταν το 1944 όταν ο Springer και η μνηστή του κατέθεσαν ένα αίτημα ιδιοκτησίας για μια καλή έκταση (50 τετραγωνικά χιλιόμετρα ήταν αυτά) καταμεσής της θρυλικής ερήμου της Καλιφόρνια. Το μόνο που είχε αυτή η λωρίδα άνυδρης γης ήταν μια πηγή, αν και μόνο όαση δεν την έλεγες. Έστησε καμιά εικοσαριά σκηνές, σύντομα όμως προσέλαβε αστέγους από ένα καταφύγιο του Λος Άντζελες να του χτίσουν για ένα ξεροκόμματα τους τσιμεντένιους ξενώνες του.
Πάνω στο άγονο αυτό έδαφος υψωνόταν τώρα ένα ξενοδοχείο 60 δωματίων, ένας ραδιοσταθμός, μια εκκλησία αλλά και ένας διάδρομος προσγείωσης για τους καλούς πελάτες της κοινότητας. Α, κι ένα κάστρο φυσικά, καθώς όλοι χρειάζονται ένα κάστρο! Την ώρα που είχε τη στρατιά των εξαθλιωμένων εργατών να δίνουν σάρκα και οστά στο όραμά του, εκείνος στρογγυλοκαθόταν και προσπαθούσε να σκεφτεί όνομα για την πόλη του.
Χωρίς πολύ έμπνευση προφανώς, την είπε «Zzyzx», θέλοντας λέει η ορθογραφία της (τα τελευταία γράμματα του αλφαβήτου δηλαδή) να προσυπογράφει το καθεστώς της πόλης ως «τελευταία λέξη της υγείας»! Έχοντας στα χέρια του μια ολόκληρη κοινότητα από τη στρατηγική αυτή χρήση του τηλε-ευαγγελισμού και του κομπογιαννιτισμού, ο Springer συνέχισε τις καθημερινές ραδιοφωνικές εκπομπές του -αποτελούμενες πια από δύο μακροσκελή κηρύγματα τη μέρα, θρησκευτική μουσική και παραγγελιές για δωρεές φυσικά-, εκμεταλλευόμενος κι άλλο το πιστό κοινό του.
Θερμές ιαματικές πηγές δεν υπήρχαν φυσικά και ο απατεώνας μας ζέσταινε το νερό στις πισίνες μέσω καυστήρων! Τα μαγικά βοτάνια του θεράπευαν τα πάντα, από τριχόπτωση μέχρι και καρκίνο. Όσο για τα νέα κτίσματα που εμφανίζονταν διαρκώς, όπως τα σπα σε σχήμα σταυρού(!), συνέχιζαν να τα χτίζουν άστεγοι του Λος Άντζελες με αντάλλαγμα, τι άλλο, στέγη και λίγο φαΐ.
Οι εκπομπές του αναμεταδίδονταν πια από 221 ραδιοσταθμούς των ΗΠΑ και άλλους 100 στο εξωτερικό και το πράγμα συνεχίστηκε μάλιστα για τριάντα ολόκληρα χρόνια! Και ήταν μάλιστα μόνο η υπέρμετρη απληστία του που θα προκαλούσε την πτώση του. Γιατί βλέπετε κάποια στιγμή άρχισε να υπόσχεται κομμάτια της γης του στους χρυσούς χορηγούς του, φέρνοντας στο κατόπι του τις ομοσπονδιακές αρχές.
Η πόλη του ανθούσε και είχε μόνιμους κατοίκους αλλά και πλήθος επισκεπτών, που συνέρρεαν εκεί για να ευεργετηθούν από τις μαγικές συνταγές του ψευδο-πάστορα. Μέχρι που κάποια μέρα τους πέταξαν όλους έξω και έκλεισαν τον Springer στη φυλακή για καταπάτηση δημόσιας γης!
Η μοίρα της Zzyzx
Η καταδίκη του Βασιλιά των Τσαρλατάνων το 1974, έπειτα από πολλές εφέσεις, θα τον έφερνε στη φυλακή ύστερα από δύο χρόνια, μόνο για 49 ημέρες όμως. Όταν βγήκε, και βγήκε γρήγορα είναι η αλήθεια, μετακόμισε στο Βέγκας με τη δεύτερη σύζυγο και το τσούρμο των παιδιών του, όπου και πέθανε το 1985.
Χωρίς τον κομπογιαννίτη ευαγγελιστή να μεριμνά για την πόλη του, η Zzyzx ρήμαξε, αν και πλέον το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια τη χρησιμοποιεί ξανά και μάλιστα για καλό σκοπό. Εκεί που κάποτε ήταν το σπα ευεξίας του τσαρλατάνου, τώρα υπάρχει ένα κέντρο περιβαλλοντικής μελέτης όπου λαμβάνουν χώρα έρευνες για την Έρημο Μοχάβε και το οικοσύστημά της.
Και το Χόλιγουντ προσπάθησε όμως να βγάλει κάτι από την απατεωνίστικη κληρονομιά του Springer, ματαίως όμως. Η ταινία «Zzyzx Road» του 2006 έγινε μια από τις πλέον παταγώδεις εισπρακτικά αποτυχίες του αμερικανικού σινεμά, μαζεύοντας κοντά 30 δολάρια από τους λιγοστούς κινηματογραφόφιλους που στριμώχτηκαν στη μία αίθουσα του Ντάλας που παίχτηκε για μία εβδομάδα!
Οι παραγωγοί δεν είχαν μάλλον το εμπορικό δαιμόνιο του ανθρώπου που προσπάθησαν να αναστήσουν στη μεγάλη οθόνη…
