Ιστορία
Τo όνομα του πρώην ηγέτη της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο, είναι από τα πιο γνωστά στον κόσμο: Ακόμη και στη βάση κινηματογραφικών δεδομένων IMDB εμφανίζεται 67 φορές.
Στις 63 περιπτώσεις οι αναφορές γίνονται στο πρόσωπό του ως «αδιαφιλονίκητου μεγάλου ηγέτη» (Lider Maximo) της κουβανικής επανάστασης, όπως, για παράδειγμα, στα διάσημα ντοκιμαντέρ «Comandante» και «Αναζητώντας τον Φιντέλ» του Όλιβερ Στόουν.
Όμως, ποιος θα το φανταζόταν ότι σε άλλες τέσσερις περιπτώσεις το όνομα του Κάστρο εμφανίζεται ως «ηθοποιού που έλαβε μέρος σε ταινίες πριν από την κουβανική επανάσταση»;
Μάλιστα, οι ταινίες αυτές ήταν χολιγουντιανής παραγωγής, όπως οι «Διακοπές στο Μεξικό» (Holidays in Mexico) του Τζορτζ Σίντνεϊ και «Εύκολη στον Γάμο» (Easy to Wed) των Μπάστερ Κίτον και Έντουαρντ Μπάζελ, με τους Βαλ Τζόνσον και Λουσίλ Μπολ (τη γνωστή μας Λούσι), αμφότερες του 1946, δηλαδή, 13 χρόνια προτού ο Κάστρο καταλάβει την εξουσία στην Κούβα.
Σε αυτές τις ταινίες, ο Φιντέλ κάνει την εμφάνισή του ως «κομπάρσος» του οποίου το όνομα δεν αναφέρεται στους τίτλους. Ωστόσο, η κινηματογραφική «καριέρα» του δεν είναι μόνον «στιγμιαία περάσματα». Είχε και περισσότερο χρόνο, όπως στην ταινία με μεγάλη εμπορική επιτυχία «Bathing Beauty» (Σχολή για Γοργόνες) του Τζορτζ Σίντνεϊ, με πρωταγωνίστρια την Έσθερ Ουΐλιαμς, η οποία έμεινε στην ιστορία για τις εντυπωσιακές χορογραφίες της μέσα στο νερό και σε πισίνες.
Όπως τονίζει ο ουρουγουανός ερευνητής, Άλβαρο Σανχούρχο, «όταν ο Φιντέλ εργάσθηκε στις ταινίες εκείνες ήταν 19-20 ετών και το πέρασμά του από τις ΗΠΑ δεν άφησε ιστορία. Σύμφωνα με τον Χαβιέρ Κουγκάτ, ο Κάστρο εμφανίσθηκε σε ορισμένες ομαδικές σκηνές σε ταινίες με λατινοαμερικάνικο θέμα γιατί το παρουσιαστικό του ήταν τυπικό του latin boy». Ενώ ο νομπελίστας συγγραφέας και στενός φίλος του Κάστρο, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, τον αποκαλούσε «ο λιγότερο γνωστός κινηματογραφικός αστέρας του κόσμου».
Σε ορισμένες από τις χορογραφίες του Κουγκάτ στην ταινία «Σχολή για Γοργόνες», ο Φιντέλ εμφανίζεται μόνον ως μία από τις παρουσίες που λικνίζονταν στον ήχο της μουσικής, αλλά υπάρχει και μία σκηνή όπου ο Κάστρο –χωρίς την εμβληματική του γενειάδα τότε —ενσαρκώνει έναν φοιτητή που ετοιμάζεται για έναν τηλεοπτικό διαγωνισμό γνώσεων. Όμως, αυτή η σκηνή, χρόνια αργότερα, κόπηκε κατά τη μεταγραφή της ταινίας σε βιντεοταινία για ευρύτερη κυκλοφορία, όπως επισημαίνει ο Αντρές Ροδρίγεθ στην εφημερίδα El Pais.
Αλλά και στην ταινία «Holidays in Mexico» οι σκηνές με την παρουσία του Κάστρο κόπηκαν από τις κατοπινές διανομές της χωρίς να γνωρίζουμε το λόγο. Μάλιστα, σε μία από αυτές, ο Κάστρο είχε και λόγια και ήταν τα εξής: «Ναι Γιάνκη, η Αβάνα έχει τις πιο όμορφες γυναίκες, τις πιο θερμόαιμες στον κόσμο, θα σου αρέσει αυτό». Στην Κούβα, οι σκηνές αυτές είχαν απαγορευθεί και οι ειδικοί του κινηματογράφου της χώρας δήλωναν πως δεν τις γνωρίζουν.
Σύμφωνα, επίσης, με τον ουρουγουανό ερευνητή, ο Κάστρο —όπως και ο επιστήθιος φίλος του Ερνέστο Γκεβάρα, μετέπειτα «Τσε»— απασχολήθηκαν στα μεξικάνικα κινηματογραφικά πλατό. «Τόσο ο Φιντέλ, όσο και ο Τσε όταν βρίσκονταν στο Μεξικό προετοιμάζοντας την απόβαση της Γκράνμα (την πρώτη, αποτυχημένη, απόπειρα να καταλάβουν με λίγους ένοπλους την εξουσία στην Κούβα το 1956) έκαναν πολλές δουλειές για να επιβιώσουν, μία από αυτές ήταν να κάνουν τον κομπάρσο σε ταινίες», υποστηρίζει ο Άλβαρο Σανχούρχο.
Σύμφωνα, μάλιστα, με τον αργεντινό κριτικό, Ντιέγο Κουρουβέτο, το 1949 είχε εργασθεί στην Αβάνα για την ταινία του Τζον Χιούστον «We were strangers», για την αληθινή ιστορία μίας ομάδας εξεγερμένων να ανατρέψουν τον δικτάτορα Χεράρδο Ματσάδο υ Μοράλες, αρκετά χρόνια πριν από την πραγματική ανατροπή του Κουβανού δικτάτορα, Φουλχέσιο Μπατίστα, με πρωταγωνιστή πλέον τον Φιντέλ Κάστρο.
Το πάθος του Φιντέλ Κάστρο για τον κινηματογράφο ήταν πασίγνωστο. Ο κουβανός ηγέτης ίδρυσε, μόλις 82 ημέρες μετά την άνοδό του στην εξουσία, το αξιόλογο Κουβανικό Ινστιτούτο Τέχνης και Βιομηχανίας Κινηματογράφου (ICAIC, 1959), ενώ 25 χρόνια αργότερα, μαζί με τον Γκαρσία Μάρκες, εγκαινίασαν το Ίδρυμα Νέου Λατινοαμερικάνικου Κινηματογράφου (1985) και έναν χρόνο μετά, τη Διεθνή Σχολή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης (EICT).
Ο ίδιος ο Κάστρο δήλωνε φανατικός θαυμαστής της γαλλίδας ηθοποιού Μπριζίτ Μπαρντό και του συμπατριώτη της Ζεράρ Ντεπαρντιέ, επαιρόταν πως γνώριζε απ’ έξω όλες τις ταινίες του Τσάρλι Τσάπλιν, ενώ παραδεχόταν πως τον συνέπαιρνε η ομορφιά της Σοφίας Λόρεν, ενώ είχε δει σε βίντεο ταινίες όπως ο «Μονομάχος» και ο «Τιτανικός».
Όπως γράφει ο Ροδρίγεθ στην El Pais: «Για τον Κάστρο, ο κινηματογράφος ήταν ένα πεδίο “πολιτικής μάχης”, στο βαθμό που νομιμοποίησε τη λογοκρισία για να υπερασπισθεί την επανάστασή του. Το 1961 στην πασίγνωστη ομιλία του “Λόγια για τους Διανοούμενους”, υπερασπίσθηκε το “δικαίωμα” της κυβέρνησής του να “ρυθμίζει, αναθεωρεί και να αποτιμά” ταινίες ένεκα της “επιρροής τους στο λαό” στη βάση της ευθύνης “εν μέσω ενός επαναστατικού αγώνα”».
