Αναλυτικός ονειροκρίτης στην Αίγυπτο του 13ου αι. π.Χ.

Το λεγόμενο Βιβλίο των Ονείρων είναι ένας αιγυπτιακός πάπυρος που ανάγεται στους χρόνους του Ραμσή ΙΙ (1279-1213 π.Χ.) γραμμένος σε ιερατική γραφή με κόκκινο και μαύρο μελάνι.

Παρά το γεγονός ότι η αρχή και το τέλος του Βιβλίου των Ονείρων έχουν χαθεί, είναι σαφές ότι το χειρόγραφο αυτό περιλάμβανε έναν αναλυτικό κατάλογο με όνειρα και τις ερμηνείες τους και συνιστά έτσι τον παλαιότερο σωζόμενο ονειροκρίτη.

Ο πάπυρος (Chester Beatty Papyrus no. III) εκτίθεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο, όπου τον κληροδότησε ο πολυεκατομμυριούχος συλλέκτης Alfred Chester Beatty μαζί με άλλους παπύρους που επί το πλείστον σώζουν κείμενα της Βίβλου.

Εκτός από το ενδιαφέρον περιεχόμενο αυτού του ονειροκρίτη και η ίδια η ιστορία του χειρογράφου είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Πριν καταλήξει να συνοδεύσει τον τελευταίο ιδιοκτήτη του στον τάφο του στην Deir el Medina (όπου υποτίθεται ότι βρέθηκε ο πάπυρος), το χειρόγραφο πέρασε από πολλά χέρια ως οικογενειακό κειμήλιο ή πιο σωστά ως τμήμα μιας οικογενειακής βιβλιοθήκης.

Κάποια στιγμή βρέθηκε στα χέρια του γραφέα Qeniherkhepshef, ο οποίος χρησιμοποίησε την πίσω πλευρά του παπύρου που ήταν σχεδόν όλη κενή για να αντιγράψει ένα ποίημα για την περίφημη Μάχη του Kadesh, (που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ραμσή ΙΙ, πιθανόν το 1274 π.Χ), όπως επίσης και μια επιστολή στον βεζίρη του φαραώ Merneptah (τέλος 13ου αι. π.Χ.).

Μετά το θάνατο του γραφέα Qeniherkhepshef, ο πάπυρος πέρασε στον Khaemamen, που υπήρξε δεύτερος σύζυγος της γυναίκας του Qeniherkhepshef, και στο γιο του Amennakht, όπως μαθαίνουμε από τις υπογραφές τους επάνω στο χειρόγραφο.

Το Βιβλίο των Ονείρων δεν ήταν βεβαίως ο μόνος ονειροκρίτης που θα κυκλοφορούσε στην Αίγυπτο. Ασφαλώς και άλλοι παρόμοιοι κατάλογοι θα βρίσκονταν σε χρήση ήδη πριν τον 13ο αι. π.Χ., δεδομένου μάλιστα ότι οι Αιγύπτιοι όπως και όλοι οι αρχαίοι λαοί της Μεσογείου έδιναν μεγάλη σημασία στα όνειρα και την ερμηνεία τους.

Ερμηνείες ονείρων περιλαμβάνονται στο Έπος του Γκιλγκαμές, στην Ιουδαϊκή Πεντάτευχο και ονειροκρίτες σαν το Βιβλίο των Ονείρων έχουν βρεθεί στην Ασσυριακή Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη των χρόνων του Ashurbanipal (669-626 π.Χ.). Τον 2ο αι. μ.Χ. στην Έφεσο, ο Αρτεμίδωρος ο Δαλδιανός συγκέντρωσε και δημοσίευσε τα Ονειροκριτικά, ένα συστηματικό έργο πέντε βιβλίων που αναφέρονταν αναλυτικά στα όνειρα και τις ερμηνείες τους.

Το έργο του Αρτεμίδωρου γνώρισε τεράστια δημοφιλία στους αιώνες που ακολούθησαν, ακόμη και ως τον 20ο αιώνα, επηρεάζοντας επιστήμονες που ασχολήθηκαν με την ερμηνεία των ονείρων όπως ο S. Freud και ο C. Jung. Νομίζω όμως ότι αξίζει να γίνει μια ξεχωριστή ανάρτηση για τα Ονειροκριτικά του Αρτεμίδωρου.

Ας επανέλθουμε όμως στο αιγυπτιακό Βιβλίο των Ονείρων του 13ου αι. π.Χ. Ο κατάλογος αυτός είναι γραμμένος προσεκτικά και πολύ οργανωμένα σε μορφή πίνακα. Σε κάθε σελίδα του παπύρου πάνω από κάθε κάθετη στήλη γράφεται η εισαγωγική φράση «Αν κάποιος δει στον ύπνο του» και σε κάθε οριζόντια γραμμή γράφεται πρώτα το όνειρο, έπειτα η λέξη «καλό» ή «κακό» και τέλος η σημασία του.

Στο κείμενο παρατίθενται πρώτα τα καλά όνειρα και μετά τα κακά. Η λέξη «κακό» γράφεται με κόκκινο χρώμα, ένα χρώμα που συνδέεται με την καταστροφή και τον κίνδυνο.

Όπως ήδη ανέφερα, η αρχή και το τέλος του καταλόγου λείπουν ενώ φθορές απαντώνται και σε πολλά άλλα σημεία του κειμένου. Σώζονται περί τις 250 καταγραφές ονείρων και ερμηνειών και από αυτές επέλεξα να παρουσιάσω σήμερα αυτές που βρήκα περισσότερο ενδιαφέρουσες.

Για τη μετάφραση χρησιμοποίησα την αρχική δημοσίευση του κειμένου από τον Alan H. Gardiner, Hieratic Papyri in the British Museum (Λονδίνο, 1935), ο οποίος σημειώνει ότι παρά το γεγονός ότι η γλώσσα του κειμένου είναι απλή, η συντομογραφική διατύπωση τόσο των ονείρων όσο και των ερμηνειών τους δημιουργεί αμφιβολίες σε πολλές περιπτώσεις. Για το λόγο αυτό διάλεξα να περιλάβω τις περιπτώσεις όπου η πρόταση έχει λογικό νόημα και ασφαλή απόδοση.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του τον εαυτό του να κοιτάζει έξω από ένα παράθυρο, είναι καλό.

Σημαίνει ότι η προσευχή του θα εισακουσθεί από το θεό.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του τον εαυτό του επάνω σε μια στέγη, είναι καλό. Σημαίνει ότι θα βρει κάτι.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του τα μαλλιά του να μεγαλώνουν, είναι καλό. Σημαίνει ότι κάτι θα τον κάνει να χαρεί.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του μια μεγάλη γάτα, είναι καλό. Σημαίνει ότι θα έχει μια μεγάλη σοδειά.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι κάθεται επάνω σε δέντρο, είναι καλό. Σημαίνει ότι θα τελειώσουν όλα τα βάσανά του.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του τον εαυτό του νεκρό, είναι καλό. Σημαίνει ότι θα ζήσει ως τα βαθιά γεράματα.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι πίνει αίμα, είναι καλό. Σημαίνει ότι θα εξολοθρευτούν οι εχθροί του.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι κάθεται σε ένα περιβόλι στη λιακάδα, είναι καλό. Σημαίνει ευτυχία.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι τρώει κροκόδειλο, είναι καλό. Σημαίνει ότι θα αποκτήσει κάποιο αξίωμα.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του το φεγγάρι να λάμπει, είναι καλό. Σημαίνει ότι ο θεός θα τον συγχωρέσει.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του να πριονίζει ξύλο, είναι καλό. Σημαίνει ότι οι εχθροί του είναι νεκροί.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι θάβει έναν γέρο άνθρωπο, είναι καλό. Σημαίνει ευημερία.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι τρώει φρούτα συκομουριάς, είναι κακό. Σημαίνει πόνους.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι πίνει ζεστή μπύρα, είναι κακό. Σημαίνει ότι θα τον βρουν συμφορές.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι κοιτάζει το πρόσωπό του στον καθρέφτη, είναι κακό. Σημαίνει μια άλλη σύζυγο.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του να τρώει καυτό κρέας, είναι κακό. Σημαίνει ότι θα τον κρίνουν ένοχο.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι συνευρίσκεται με μια γυναίκα, είναι κακό. Σημαίνει πένθος.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι το κρεβάτι του πιάνει φωτιά, είναι κακό. Σημαίνει ότι η γυναίκα του θα τον εγκαταλείψει.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι κουνάει μια περούκα, είναι κακό. Σημαίνει ότι τον κοροϊδεύουν.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι κοιτάζει μέσα σε ένα βαθύ πηγάδι, είναι κακό. Σημαίνει ότι θα μπει στη φυλακή.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι πιάνει φωτιά, είναι κακό. Σημαίνει ότι θα τον σφάξουν.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του στρουθοκάμηλο, είναι κακό. Σημαίνει ότι θα τον βρει συμφορά.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι τον χτυπάνε με μια βέργα από ιτιά, είναι κακό. Σημαίνει ότι όταν πεθάνει, κανείς δεν θα τον πενθήσει.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι μπαίνει σε ένα δωμάτιο με βρεγμένα ρούχα, είναι κακό. Σημαίνει καυγά.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι πετάει ξύλο μέσα στο νερό, είναι κακό. Σημαίνει ότι συμφορά θα βρει το σπιτικό του.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι τρώει αυγό, είναι κακό. Σημαίνει ότι θα χάσει εντελώς την περιουσία του.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι τρώει σύκα και σταφύλια, είναι κακό. Σημαίνει αρρώστια.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι κόβει τα μαλλιά του, είναι κακό. Σημαίνει ότι κάτι θα του πάρουν από το σπίτι του.

Αν κάποιος δει στον ύπνο του ότι φροντίζει μαϊμούδες, είναι κακό. Σημαίνει ότι τον περιμένει μια αλλαγή.