Αττίλας ΙΙ: Πώς ολοκληρώθηκε η κυπριακή τραγωδία – «Η Κύπρος κείται μακράν»

Σαν σήμερα, την αυγή της 14ης Αυγούστου 1974, ξεκινάει η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, γνωστή ως Αττίλας ΙΙ.

Με το τέλος της πρώτης φάσης της εισβολής Ατίλλα Ι, οι τούρκικες δυνάμεις ήδη ελέγχουν το 7% της Κύπρου.

Είχαν καταφέρει να ενώσουν το προγεφύρωμα τους με τον μεγάλο θύλακα του Κιόνελι, βορείως της Λευκωσίας. Έλεγχαν το λιμάνι της Κερύνειας, που τους επέτρεπε να αυξήσουν τους ρυθμούς ανεφοδιασμού των δυνάμεων τους.

Στις 3.30 τα χαράματα της 14ης του Αυγούστου 1974 τελειώνουν με πλήρη αποτυχία στη Γενεύη οι τριμερείς διαπραγματεύσεις (Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας) για την κατάσταση στην Κύπρο και το κυπριακό πρόβλημα.

Μία ώρα αργότερα, τα τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν Λευκωσία, Αμμόχωστο και άλλα σημεία της Κύπρου. Ο «Αττίλας 2» είχε ξεκινήσει.

Από το μεσημέρι της 14ης του Αυγούστου, τουρκικά άρματα και ισχυρές δυνάμεις πεζικού αρχίζουν να κινούνται από Λευκωσία προς Αμμόχωστο, στα ανατολικά, και προς Λεύκα-Λιμνίτη, στα δυτικά.

Με την άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης να στείλει Ναυτικό και Αεροπορία για να βοηθήσει Εθνοφρουρά και τα απομεινάρια της ΕΛΔΥΚ οι Τούρκοι κατακτούν το 37% της Κύπρου ενώ μέχρι τότε κατείχαν ένα πολύ μικρό μέρος του εδάφους 4%!

Το Πολεμικό Συμβούλιο, που συνεδριάζει στις 6 τα χαράματα υπό την προεδρία του Κ.Καραμανλή στην Αθήνα, διαπιστώνει την “αδυναμία” της Ελλάδας να συνδράμει στρατιωτικά την Κύπρο και έτσι οι ελληνικές αντιδράσεις περιορίζονται στο διπλωματικό τομέα ενώ τα τουρκικά στρατεύματα που είχαν ενισχυθεί στο μεσοδιάστημα της ανακωχής με αποστολή τεράστιων ενισχύσεων σαρώνουν την αντίσταση των λίγων εθνοφυλάκων που δεν είχαν λάβει από την Αθήνα ούτε σφαίρα!

Ήταν η ημέρα που ειπώθηκε το περίφημο «Η Κύπρος κείται μακράν».

Μέχρι το βράδυ, η ελληνοκυπριακή αντίσταση έχει ουσιαστικά καταρρεύσει και τα οχυρά εγκαταλείπονται αφού δεν υπάρχουν καν πυρομαχικά.

Στις 15 του Αυγούστου, τα στρατεύματα του «Αττίλα» μπαίνουν στην Αμμόχωστο, στις 16 του Αυγούστου ο «Αττίλας 2» ολοκληρώνεται με την κατάληψη της Μόρφου, ενώ η κυβέρνηση Κληρίδη μεταφέρεται πρόσκαιρα στη Λεμεσό, φοβούμενη ότι επίκειται κατάληψη της Λευκωσίας.

Οι Τούρκοι, έχοντας πετύχει τους στρατιωτικούς τους σκοπούς, δέχονται κατάπαυση του πυρός στις 6 το απόγευμα της 16ης του Αυγούστου 1974. Ηδη κατείχαν το 36,4% του κυπριακού εδάφους. Περίπου 2.000 Ελληνες και Ελληνοκύπριοι είχαν σκοτωθεί, πάνω από 1.600 ήταν οι αγνοούμενοι και 200.000 ήταν οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες.

Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση ο Κ. Καραμανλής, το πρωί της 14ης του Αυγούστου, ανακοινώνει την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Ηταν ένας ελιγμός υπό το βάρος της λαϊκής πίεσης, ο οποίος όμως έχει τραγικά αποτελέσματα, αφού βάζει την Τουρκία στο Αιγαίο: Οι ΗΠΑ εκχωρούν τον επιχειρησιακό έλεγχο του Αιγαίου στην Άγκυρα. από τότε ξεκινούν τα προβλήματα που βιώνουμε μέχρι σήμερα. Δηλαδή ο Κ.Καραμανλής προσπάθησε να διορθώσει το ένα λάθος (μη αποστολή ενισχύσεων στην Κύπρο) με ένα άλλο: Την έξοδο από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ μη σκεπτόμενος ότι η Τουρκία θα εμφανιστεί στο Αιγαίο ως εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ…

Οι Διαπραγματεύσεις στην Γενεύη

Στις 25 Ιουλίου, με πρωτοβουλία της Αγγλίας άρχισαν στη Γενεύη της Ελβετίας ειρηνευτικές συνομιλίες με τη συμμετοχή των υπουργών Εξωτερικών των τριών εγγυητριών χωρών. Οι συνομιλίες διήρκεσαν 5 ημέρες. Στις 30 Ιουλίου υπογράφηκε μία διακήρυξη με την οποία καλούνταν «οι αντίπαλες δυνάμεις στην Κύπρο να σταματήσουν κάθε επιθετική ή εχθρική δραστηριότητα».

Στις 8 Αυγούστου επαναλήφθηκαν στη Γενεύη οι συνομιλίες με τη συμμετοχή αυτή τη φορά και των εκπροσώπων της ελληνοκυπριακής πλευράς (Γλαύκου Κληρίδη) και της τουρκοκυπριακής (Ραούφ Ντενκτάς). Ο Τούρκος υπ. Εξωτερικών Τουράν Γκιουνές ζήτησε να αποδεκτεί η ελληνική πλευρά ομοσπονδοποίηση και διαχωρισμό πληθυσμού με το 34% του εδάφους να ελέγχεται από τους Τουρκοκύπριους . Ο Γλαύκος Κληρίδης ζήτησε επίμονα αναβολή των συνομιλιών, ώστε να του παρασχεθεί χρόνος (36 εως 48 ώρες) να διαβουλευθεί με την Ελληνική και Κυπριακή πολιτική ηγεσία . Αργά το βράδυ της 13ης Αυγούστου ο Γκιουνές, ισχυρίστηκε πως οι Ελληνοκύπριοι παίζουν παιχνίδια με τον χρόνο και πως ο Κληρίδης έπρεπε να απαντήσει άμεσα αλλιώς ναυαγούν οι συνομιλίες.

Εν τω μεταξύ, κατά την διάρκεια της εκεχειρίας οι Τούρκικες Δυνάμεις συνέχισαν την προέλαση στην επαρχεία Κερύνειας δοπλασιάζοντας το έδαφος που έλεγχαν.

Αττίλας ΙΙ – Το χρονικό των επιχειρήσεων

Την αυγή της 14ης Αυγούστου η Τουρκία εξαπέλυσε νέα μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση. Η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής «Αττίλας ΙΙ» είχε αρχίσει.

Ελληνοκυπριακές δυνάμεις

Οι Ελληνοκυπριακές Δυνάμεις ήταν χωρισμένες σε 3 τομείς, Δυτικό, Κεντρικό και Ανατολικό. Το σχέδιο επιχειρήσεων των ελληνοκυπριακών δυνάμεων ήταν η αρχικά άμυνα και αναλόγως της τακτικής καταστάσεως σύμπτυξη έως μια προσχεδιασμένη γραμμή αμύνης, την “Γραμμή Τρόοδους” . Πιο ενισχυμένος τομέας ήταν ο ανατολικός, όπου υπήρχε η άποψη πως θα ήταν το κύριο πεδίο δράσης της Τούρκικης επιθετικότητας. Συνολικά, υπήρχαν 20 χιλιάδες άντρες στις τάξεις της Εθνικής Φρουράς και 21 τανκς Τ-34.

Τουρκικές δυνάμεις

Στις Τούρκικες Δυνάμεις υπήρχαν 40 χιλιάδες άντρες και 260-300 τανκς. Το τούρκικο σχέδιο επιχειρήσεων περιλάμβανε επίθεση στα ανατολικά έως ότου ενώσουν τον θύλακα της Αμμόχωστου με τις υπόλοιπες δυνάμεις που έλεγχαν, ενώ σε δεύτερη φάση, άλλες δυνάμεις θα προχωρούσαν ανατολικά έως ότου προσεγγίσουν την γραμμή Τρόοδους. Η δεύτερη φάση, υπολογιζόμενη να ξεκινήσει μετά από 2 μέρες, προέβλεπε την κατάληψη της Μόρφου και του Λιμνίτη.

14 Αυγούστου

Ανατολικός Τομέας

Στον Ανατολικό Τομέα, οι τουρκικές δυνάμεις ξεκίνησαν με βολές πυροβολικού, συνεπικουρουμενες από αεροπορία εναντίον των ελληνικών θέσεων. Τουρκικές Δυνάμεις επιτέθηκαν στο χωριό Μια Μηλιά. Αρχικά αποκρούστηκαν, αλλά μετά την ενίσχυση τους με τεθωρακισμένα, το ΓΕΕΦ διέταξε τις ελληνοκυπριακές δυνάμεις να συμπτυχθούν στην “γραμμή Τρόοδους”, έτσι οι Τουρκικές Δυνάμεις κατάφεραν και καταλάβουν το χωριό. Υποχωρώντας οι ελληνοκυπριακές δυνάμεις δέχονταν πυρά της αεροπορίας, που οδήγησε στην κατάρρευση της γραμμής άμυνας και μέχρι τις 12:30, οι Τούρκικες Δυνάμεις είχαν φτάσει στην Αμμόχωστο.

Κεντρικός Τομέας- Μάχη της ΕΛΔΥΚ

Στον Κεντρικό Τομέα, το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ δέκτηκε επίθεση με βολές πυροβολικού και αεροπορίας. Στις 10:00 το στρατόπεδο δέκτηκε επίθεση από πεζικό και στις 11:00 από τεθωρακισμένα, όμως οι δυνάμεις της ΕΛΔΥΚ κατάφεραν να τις αποκρούσουν. Στις 15:00 υπήρξε και νέα επίθεση, όμως πάλι αποκρούστηκε. Συνολικά η ΕΛΔΥΚ την πρώτη ημέρα είχε 1 νεκρό και 7 τραυματίες, ενώ οι τουρκικές απώλειες ήταν βαριές. Ωστόσο κατάφεραν και κατέλαβαν ένα παρακείμενο λόφο.

Στον Δυτικό τομέα δεν υπήρξαν ιδιαίτερες εμπλοκές.

15 Αυγούστου

Ανατολικός Τομέας
Στις 15 Αυγούστου, το εφεδρικό τάγμα 341, ενισχυμένο με 3 τανκς Τ-34 προσπαθούσε να αμυνθεί δυτικά της Αμμοχώστου. Οι άλλες δυνάμεις υποχώρησαν στην Λάρνακα και την “γραμμή Τρόοδους”. Στις 14:00 οι ελληνοκύπριοι του Τάγματος είδαν τα τουρκικα τεθωρακισμένα να πλησιάζουν, και αντιλαμβανόμενοι πως ήταν απομονωμένοι διατάχθηκε σύμπτυξη στις 17:00. Τα πρώτα τούρκικα τανκς μπήκαν στην Αμμόχωστο στις 17:30 και ενώθηκαν με τον Τουρκοκυπριακό Θύλακα.

Δυτικός Τομέας

Στον δυτικό τομέα, οι τουρκικές δυνάμεις επιτέθηκαν στις Ελληνοκυπριακές στις 14:30. Προχώρησαν 6 χιλιόμετρα προς τα δυτικά, και το βράδυ της 15ης προς 16ης Αυγούστου, διατάχθηκε η υποχώρηση των ελληνοκυπριακών δυνάμενων στην “γραμμή Τρόοδους”

Στον Κεντρικό Τομέα δεν υπήρχαν ιδιαίτερες συμπλοκές.

16 Αυγούστου
Στον ανατολικό τομέα δεν υπήρξαν ιδιαίτερες συγκρούσεις.

Κεντρικός Τομέας

Στον κεντρικό τομέα, η Τούρκικη Αεροπορία ξεκίνησε να βομβαρδίζει θέσεις γύρω από το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ στις 8:30 πμ. Τούρκικες Δυνάμεις με την υποστήριξη τεθωρακισμένων και πυροβολικού πλησίασαν το στρατόπεδο στα 800 μέτρα. Στις 13:00 το ελληνοκυπριακό πυροβολικό σταμάτησε να παρέχει υποστήριξη στις δυνάμεις της ΕΛΔΥΚ. Οι ελληνικές δυνάμεις τότε, συμπτύχθηκαν και στις 13:30 το στρατόπεδο ήταν σε τούρκικα χέρια. Η ΕΛΔΥΚ είχε χάσει 80 άντρες, 22 ήταν τραυματίες και 5 αγνοούνταν. Οι τούρκικες δυνάμεις είχαν και αυτές βαρύτατες απώλειες.

Δυτικός Τομέας

Στον Δυτικό Τομέα, οι Ελληνοκυπριακές Δυνάμεις υποχώρησαν στην “Γραμμή Τρόοδους”. Οι Τούρκικες Δυνάμεις προέλασαν και στις 12:30 κατέλαβαν την Μόρφου και τον Λιμνίτη στις 18:00.

Στον παρακάτω χάρτη φαίνεται η κατάσταση που διαμορφώθηκε μετά της εισβολή του Αττίλα ΙΙ και η οποία συνεχίζει μέχρι σήμερα.