Ιστορία
Ο ελληνικός στρατός προελαύνοντας νικηφόρα απελευθερώνει την Πρέβεζα και ο ελληνικός στόλος τα Ψαρά στις 21 Οκτωβρίου 1912.
Στις 20 Οκτωβρίου 1912 η Πρέβεζα ήταν περικυκλωμένη από τον ελληνικό στρατό και στόλο. Ο Τούρκος διοικητής της Πρέβεζας Ταγματάρχης Μεχμέτ Ασάφ ήθελε να αμυνθεί μέχρις εσχάτων.
Όμως, σε σύσκεψη με τους προύχοντες της πόλης και τους πρόξενους της Αγγλίας, της Ρωσίας και της Αυστρίας αποφάσισε την ειρηνική παράδοση της πόλης. Το πρωτόκολλο παράδοσης της Πρέβεζας υπογράφηκε στις 03:00 της 21ης Οκτωβρίου μεταξύ του Συνταγματάρχη Παναγιώτη Σπηλιάδη, του εκπροσώπου του Ασάφ διερμηνέα Σελιαλεντίν και των προξένων των τριών χωρών που προαναφέρθηκαν.
Στις 12:00 της 21ης Οκτωβρίου τα ελληνικά στρατεύματα εισήλθαν στην Πρέβεζα με τον ελληνικό πληθυσμό να ζητωκραυγάζει. Οι 810 Τούρκοι στρατιώτες που ήταν η φρουρά της Πρέβεζας παρατάχθηκαν στην παραλία με τα όπλα στο έδαφος. Στη συνέχεια οι Τούρκοι στρατιώτες προωθήθηκαν με πλοία στην Πάτρα, από εκεί στον Πειραιά και μετά στην Τουρκία, όπως προβλέπονταν στη συμφωνία.
Πριν την παράδοση της Πρέβεζας είχε προηγηθεί η μάχη της Νικόπολης. Ο Ελληνικός Στρατός συνεχίζοντας μετά τη Φιλιππιάδα έφτασε στην αρχαία πόλη της Νικόπολης. Η τουρκική δύναμη ήταν εγκατεστημένη μέσα σε χαρακώματα έξω από την πόλη και υποστηρίζονταν από ένα τορπιλοβόλο και δύο ατμακάτους που ήταν αγκυροβολημένα στον κόλπο της Πρέβεζας.
Επικεφαλής της ελληνικής δύναμης που έκανε την επίθεση στις θέσεις των Τούρκων ήταν ο Ταγματάρχης Μηχανικού Σπηλιάδης. Στις εφτά το πρωί της 20ης Οκτωβρίου ο Σπηλιάδης έδωσε τη διαταγή και άρχισε η επίθεση.
Υπό σφοδρό πυρ οι στρατιώτες μας διέσχισαν το ακάλυπτο έδαφος και έφτασαν στις θέσεις των εχθρών. Μετά από σκληρό αγώνα στις δύο το μεσημέρι η τοποθεσία είχε καταληφθεί. Τα ελληνικά στρατεύματα υποστήριξαν οι Κανονιοφόροι «Α» και «Δ» της Μοίρας Ιονίου. Κατά τη διάρκεια της νύχτας υπεγράφη η παράδοση της Πρέβεζας που προαναφέρθηκε.
Η απελευθέρωση των Ψαρών
Στις 21 Οκτωβρίου 1912 το αντιτορπιλικό «Ιέραξ» με κυβερνήτη τον Ψαριανό Αντιπλοίαρχο Αντώνη Βρατσάνο πλησιάζει τα ηρωικά Ψαρά. Οι Ψαριανοί είχαν ενημερωθεί για την έναρξη του πολέμου και περίμεναν την ελευθερία τους.
Η τουρκική φρουρά είδε το ελληνικό πολεμικό και πανικοβλήθηκε. Κάποιος από τους Τούρκους πυροβόλησε προς το ελληνικό πλοίο. Το αντιτορπιλικό απάντησε με μία βολή πυροβόλου. Μετά από αυτό η τουρκική φρουρά διασκορπίστηκε και άγημα με επικεφαλής τον κυβερνήτη του «Ιέραξ» αποβιβάστηκε στο νησί.
Το άγημα ακολουθούμενο από όλους τους κατοίκους μετέβη στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου όπου τελέσθηκε δοξολογία. Τα Ψαρά 88 χρόνια μετά την καταστροφή τους ήταν ελληνικά.
