Από πού προέρχονται τα κάλαντα των Χριστουγέννων; – Οι διάφορες παραλλαγές τους στην Ελλάδα (βίντεο)

Στη βυζαντινή περίοδο ανάγονται τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα, τα οποία έχουν φτάσει να έχουν περισσότερες από τριάντα παραλλαγές στη σύγχρονη Ελλάδα.

Η Παραμονή των Χριστουγέννων (24/12) έχει ταυτιστεί με τα κάλαντα που αναγγέλλουν τη Γέννηση του Ιησού Χριστού και -επί της ουσίας- πρόκειται για άσματα, τα οποία ανάγονται στις βυζαντινές καλένδες.

Συγκεκριμένα, «καλένδες» ονομαζόταν η αρχή του κάθε ρωμαϊκού μήνα και χωρίζονταν σε «εργάσιμες» (fasti) και «αποφράδες» (nefrasti). Ιδιαίτερη λαμπρότητα είχαν αυτές που αντιστοιχούσαν στον Ιανουάριο.

Τα κάλαντα στο Βυζάντιο

Όπως αναφέρει το ekklisiaonline.gr, κατά τη βυζαντινή εποχή, τα κάλαντα συσχετίζονταν με το έθιμο της «Ειρεσιώνη», δηλαδή εκείνη που τα έψαλλαν, κρατούσαν ένα κλαδί αγριελιάς, το οποίο ήταν στολισμένο με γιρλάντες από λευκό και κόκκινο μαλλί και τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς, σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, δημητριακά.

Αν και αρχικά, η χριστιανική παράδοση απέρριψε τα κάλαντα ως ειδωλολατρικό έθιμο, στη συνέχεια τα αφομοίωσε και απέκτησαν καθαρά θεολογικό περιεχόμενο όπως είχαν, άλλωστε, τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα κατά τη βυζαντινή περίοδο τα οποία ψάλλονταν συνοδεία αυλών και συρίγγων, ενός πνευστού οργάνου που μοιάζει με τον αυλό του Πανός.

Επίσης, τα βυζαντινά Κάλαντα ψάλλονταν ως μια ακροστοιχίδα 24 στίχων, με τετράσημο ρυθμό, αρχίζοντας από το Α ως το Ω και ακολουθώντας τον α’ ήχο της βυζαντινής μουσικής.

Τα κάλαντα των Χριστουγέννων στη σύγχρονη Ελλάδα

Τα κάλαντα των Χριστουγέννων έχουν εξέχουσα θέση στην εορταστική περίοδο στην Ελλάδα και, μάλιστα, έχουν καταγραφεί περισσότερες από τριάντα παραλλαγές τους στον ελλαδικό χώρο.

Ακολουθούν μερικές από αυτές:

Κάλαντα Χριστουγέννων του Πόντου

Κάλαντα Χριστουγέννων της Κρήτης

Κάλαντα Χριστουγέννων της Ικαρίας

Κάλαντα Χριστουγέννων της Θεσσαλίας

Κάλαντα Χριστουγέννων της Ηπείρου

Η κύρια εκδοχή τους

Οι στίχοι της κύριας εκδοχής

Ακολουθούν οι στίχοι της κύριας εκδοχής

Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη Θείαν Γέννησιν να πω στ’ αρχοντικό σας.

Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει,
οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη.

Εν τω σπηλαίω τίκτεται εν φάτνη των αλόγων
ο Βασιλεύς των ουρανών και Ποιητής των όλων.

Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι το «Δόξα εν Υψίστοις»
και τούτο Άξιον εστί η των ποιμένων πίστις.

Εκ της Περσίας έρχονται τρεις Μάγοι με τα δώρα
άστρο λαμπρό τους οδηγεί. Χωρίς να λείψει ώρα,

φθάσαντες εις Ιερουσαλήμ, με πόθον ερωτώσι,
πού εγεννήθη ο Χριστός, να παν να Τον ευρώσι.

Διά Χριστόν ως ήκουσεν ο βασιλεύς Ηρώδης,
αμέσως εταράχθηκε κι έγινε θηριώδης,

ότι πολλά φοβήθηκε διά την βασιλείαν,
μη του την πάρη ο Χριστός και χάση την αξίαν.

Κράζει τους Μάγους κι ερωτά: -Πού ο Χριστός γεννάται;
-Εν Βηθλεέμ ηξεύρωμεν, ως η Γραφή διηγάται.

Τους είπε να υπάγωσι και όπου Τον ευρώσι,
Να Τονε προσκυνύσωσιν, κι ευθύς να του το ειπώσι,

οπώς υπάγη και αυτός για να Τον προσκυνήση,
με δόλον ο μισόθεος για να τον αφανίση.

Βγαίνουν οι Μάγοι τρέχοντες και τον Αστέρα βλέπουν,
φως θεϊκό κατέβαινε και με χαρά προστρέχουν.

Στην Βηθλεέμ εφθάσανε, βρίσκουν την Θεοτόκον
Κρατούσε εις τας αγκάλας της τον Aγιόν της Τόκον.

Γονατιστοί Τον προσκυνούν και δώρα Του χαρίζουν:
σμύρναν, χρυσόν και λίβανον, Θεόν τον ευφημίζουν.

Την σμύρναν μεν ως άνθρωπον, χρυσόν ως βασιλέα,
τον λίβανον δε ως Θεόν σ’ όλη την ατμοσφαίραν.

Αφού Τον επροσκύνησαν, ευθύς πάλι μισεύουν
και τον Ηρώδη μελετούν να πάνε να τον εύρουν

Πλην άγγελος εξ ουρανού βγαίνει, τους εμποδίζει,
άλλην οδόν να πορευτούν, αυτός τους διορίζει.

Και πάλιν άλλος άγγελος τον Ιωσήφ προστάζει
εις Αίγυπτον να πορευθή κι εκεί να ησυχάση,

να πάρη και την Μαριάμ ομού με τον Υιόν της,
ότι ο Ηρώδης εζητεί τον Τόκον τον δικόν της.

Μη βλέπων δε ο βασιλεύς τους Μάγους να γυρίζουν,
στην Βηθλεέμ επρόσταξεν παιδια να μην αφήσουν.

Όσα παιδία εύρισκον δύο χρονών και κάτω
όλα να τα περάσωσι ευθύς απ’ τα σπαθιά των.

Χιλιάδες δεκατέσσαρες σφάζουν σε μιαν ημέραν,
θρήνον, κλαυθμόν και οδυρμόν είχε κάθε μητέρα.

Κι εξεπληρώθη το ρηθέν προφήτου Ησαΐου
μετά των άλλων προφητών και του Ιερεμίου:

«Φωνή ηκούσθη εκ Ραμά, Ραχήλ τα τέκνα κλαίει,
παραμυθία ουκ ήθελε, ότι αυτά ουκ έχει».

Ιδού ότι σας είπαμεν όλην την υμνωδίαν
του Ιησού μας του Χριστού Γέννησιν την Αγίαν

Και σας καληνυχτίζουμε, πέσετε, κοιμηθείτε,
ολίγον ύπνον πάρετε κι ευθύς να σηκωθήτε

Στην Εκκλησίαν τρέξατε με θείαν προθυμίαν
και με πολλήν ευλάβειαν στην Θείαν Λειτουργίαν.

Κι ευθύς άμα γυρίσετε εις το αρχοντικό σας,
ευθύς τραπέζι στρώσετε, βάλτε το φαγητό σας

και τον σταυρό σας κάνετε, γευθήτε, ευφρανθήτε,
δώστε και κανενός φτωχού όστις να υστερήται,

Δώστε κι εμάς τον κόπο μας, ό,τι είναι ορισμός σας,
και ο Χριστός μας πάντοτε να είναι βοηθός σας.

Χρόνους πολλούς να χαίρεστε, πάντα ευτυχισμένοι,
σωματικά και ψυχικά να είστε πλουτισμένοι