Σκιρίτες: Οι επίλεκτοι της σπαρτιατικής φάλαγγας – Εκτελούσαν τις πιο δύσκολες αποστολές (φώτο)

Μπορεί η Σπάρτη να θεωρείται ως η «ελίτ» των στρατιωτών, όμως και αυτή η «ελίτ», είχε τους επίλεκτους της, τους καταδρομείς, αυτούς που έκαναν τις πιο δύσκολες αποστολές. Αυτοί ήταν οι Σκιρίτες.

Η περίφημη Σπαρτιατική Φάλαγγα αποτελεί έναν από τους περισσότερο γνωστούς στρατιωτικούς σχηματισμούς της Αρχαιότητας, μια ανίκητη “πολεμική μηχανή”, την οποία συγκροτούσαν άνδρες που εκπαιδεύονταν γι΄αυτό σε όλη τους τη ζωή και θεωρούσαν ύψιστη τιμή τον θάνατο στο πεδίο της μάχης.

Ωστόσο είναι λιγότερο γνωστό το ότι στη σύνθεσή της συμπεριλαμβάνονταν κάποιοι ξεχωριστοί πολεμιστές, των οποίων οι μαχητικές ικανότητες και τα στρατιωτικά προσόντα ξεπερνούσαν ακόμη και αυτά του Σπαρτιάτη πολεμιστή.

Πρόκειται για τους σχεδόν άγνωστους – τουλάχιστον για τον περισσότερο κόσμο – πολεμιστές της Κλασσικής Αρχαιότητας, τους Σκιρίτες, για τους οποίους ελάχιστα στοιχεία έχουν διασωθεί. Ήταν οι πιο σκληροί της φάλαγγας των Σπαρτιατών, ξεχώριζαν για τις αξεπέραστες επιδεξιότητές τους στη μάχη, πολλές φορές αναλάμβαναν τις πιο ιδιαίτερες και επικίνδυνες αποστολές και εξαιτίας όλων των παραπάνω συχνά επιχειρούσαν ακόμη και μπροστά από τον βασιλιά της Σπάρτης.

Οι εν λόγω πολεμιστές κατάγονταν από τη Σκιρίτιδα, της ορεινής νότιας Αρκαδίας, από όπου πήραν και το όνομά τους. Επρόκειτο για μια ορεινή, δύσβατη και αφιλόξενη περιοχή, στα βόρεια της Λακωνίας, ανάμεσα στους ποταμούς Οινούντα και Ευρώτα. Το όνομα “Σκιρίτης” έχει κοινή ρίζα με το “σκίρος”, που σημαίνει ασβεστόλιθος, γύψος, λατύπη – σχιστολιθικά δηλαδή πετρώματα με ελάχιστες προσχώσεις.

Η στρατηγική θέση της Σκιρίτιδας, για την άμυνα και την ασφάλεια της Λακεδαίμονος οδήγησε στην από νωρίς ενσωμάτωσή της στο κράτος της Σπάρτης. Χαρακτηριστικό είναι όμως ότι καμμιά αρχαία πηγή δεν υποκρύπτει υπόνοια για βίαιη προσάρτηση των Σκιριτών στο κράτος της Σπάρτης. Όταν η περιοχή προσαρτήθηκε, τους δώθηκε η ιδιότητα του “περίοικου” (ελεύθερος πολίτης, χωρις πολιτικά δικαιώματα). Έτσι η Σπάρτη ασφάλισε τα βόρεια σύνορά της από τους εχθρούς της, Αρκάδες και Αργείους. Ταυτόχρονα, η προσάρτηση αυτή είχε και στρατηγική σημασία, καθώς από τη στενωπό της Σκιρίτιδας διέρχετο η αμαξιτή οδός που συνέδεε, μέσω Τεγέας, το Άργος με τη Σπάρτη. Από τότε, η ορεινή αυτή περιοχή ταυτίστηκε απολύτως, πολιτικά και στρατιωτικά, με τη Σπάρτη, παρόλο που οι κάτοικοί της ήταν Αρκάδες στην καταγωγή.

Οι Σκιρίτες ζούσαν κυρίως στην ύπαιθρο, με μοναδική πόλη (μεγάλο χωριό) της περιοχή το Οίον ή Οιόν, η οποία αναφέρεται και ως πολίχνιον Τεγέας σε μεταγενέστερους λεξικογράφους. Η πόλη σήμερα ταυτίζεται με τις Κολλίνες ή την Αρβανιτοκερασιά (Άη Γιάννης) Αρκαδίας.

Συγκροτούσαν μία από τις έξι μόρες της Σπαρτιατικής Φάλαγγας, που αρχικά ονομαζόταν Σκιρίτης Λόχος. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι η Μόρα Σκιριτών αποτελείτο από εξακόσιους άνδρες επιλεγμένους για τη σωματική τους δύναμη και αντοχή. Ο Θουκυδίδης μας πληροφορεί ότι στη μάχη κατείχαν το αριστερό (“ευώνυμον”) κέρας της παρατάξεως, δίπλα στον Βασιλιά, ενώ το δεξιό κατείχαν οι Σπαρτιάτες.

Το σύμβολο της μόρας των Σκιριτών ήταν ένα άσπρο γεράκι σε μαύρο φόντο.

Όταν η Σπαρτιατική Φάλαγγα προέλαυνε προς εμπλοκή με τον εχθρό, κανείς δεν κινείτο μπροστά από τον βασιλιά, εκτός από τους Σκιρίτες. Ενεργούσαν ως εμπροσθοφυλακή, προπορευόμενοι του κυρίου τμήματος της φάλαγγας και ορισμένες φορές βρίσκονταν ακόμη πιο μπροστά και από τους έφιππους ανιχνευτές.

Σε περίπτωση ενέδρας ή άλλου κωλύμματος, ειδοποιούσαν το κυρίως τμήμα για να μην αιφνιδιαστεί και αναζητούσαν εναλλακτικά δρομολόγια, ώστε να διασφαλιστεί η συνέχιση της κίνησης. Κατά το χρονικό διάστημα που η φάλαγγα στρατοπέδευε, οι Σκιρίτες στρατοπέδευαν σε σημεία από όπου μπορούσαν να διακρίνουν από μακριά τους εχθρούς και τις κινήσεις τους.

Οι Σκιρίτες κατείχαν τον ρόλο του “προσκόπου” στον σπαρτιατικό στρατό. Οι πρόσκοποι στην Αρχαιότητα ήταν στρατιωτικά τμήματα που αναλάμβαναν δύσκολες αποστολές, κάτι σαν τις σημερινές ειδικές δυνάμεις. Για να κατανοήσουμε πόσο ομοίαζαν οι άντρες αυτοί με τους σύγχρονους καταδρομείς, αρκεί να αναφέρουμε ότι στις καταδρομικές επιχειρήσεις τους τη νύχτα, έβαφαν το πρόσωπο και το σώμα τους μαύρο, με σκόνη από κάρβουνο, για απόκρυψη-παραλλαγή.

Κατά τη μάχη των Θερμοπυλών λίγο έλειψε να αλλάξουν τον ρου της Ιστορίας. Σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, το σπουδαιότερο επίτευγμα των Σκιριτών υπήρξε η εξολόθρευση δύο αδερφών του Ξέρξη, του Αβροκόμη του Πρεσβυτέρου και του Υπεράνθη, μέσα στη βασιλική σκηνή, μία νύχτα κατά τη διάρκεια της μάχης των Θερμοπυλών. Το σχέδιο του βασιλιά Λεωνίδα ήταν η δολοφονία του ίδιου του Ξέρξη, τον οποίο όμως από τύχη το απόσπασμα των Σκιριτών δεν βρήκε εντός της σκηνής του. Το απόσπασμα εξοντώθηκε από τη δύναμη των επιλέκτων Περσών “Αθανάτων”, όταν αργότερα έγινε αντιληπτό.

Ο Ξενοφών στη “Λακεδαιμονίων Πολιτεία” τοποθετεί τους Σκιρίτες, φρουρούς τη νύχτα μπροστά από το στράτευμα, ενώ εξηγεί ότι οι Λακεδαιμόνιοι τους τιμούσαν ιδιαίτερα, καθώς οι τρομεροί και ακάματοι Σκιρίτες δεν λογάριαζαν κόπο ή κίνδυνο. Επίσης στην “Κύρου Παιδεία” τους συγκρίνει με τους ανίκητους Υρκανούς ιππείς.

«ὁ δὲ Σκιρίτης καλούμενος λόχος παρὰ τοῖς Σπαρτιάταις οὐ συντάττεται μετὰ τῶν ἄλλων, ἀλλ᾽ ἰδίαν ἔχων σύστασιν μετὰ τοῦ βασιλέως ἵσταται, καὶ παραβοηθεῖ τοῖς αἰεὶ θλιβομένοις μέρεσι: συνεστὼς δ᾽ ἐξ ἐπιλέκτων ἀνθρώπων μεγάλας ποιεῖται ῥοπὰς ἐν ταῖς παρατάξεσι καὶ κατὰ τὸ πλεῖστον αἴτιος γίνεται τῆς νίκης».