Ανάκτορα στο Τατόι: Η ιστορία της θερινής κατοικίας της βασιλικής οικογένειας

Στους πρόποδες της Πάρνηθας, σε μια έκταση 20.000 στρεμμάτων, ξεκίνησε το 1871 οπότε και αγοράστηκε το κτήμα, η ιστορία των θερινών κατοικιών της τέως βασιλικής οικογένειας στο Τατόι.

Ήταν όταν ο Ερνέστος Τσίλλερ, ο αρχιτέκτονας που γέμισε την Αθήνα «διαμάντια», παρότρυνε τον Βασιλιά Γεώργιο τον Α’ να αγοράσει την έκταση με τον δεύτερο να θέλει ένα ησυχαστήριο για τους καλοκαιρινούς μήνες.

Με τα χρόνια, η μικρή διώροφη κατοικία που είχε κατασκευαστεί αρχικά εκεί, εξελίχθηκε στα θερινά ανάκτορα της οικογένειας. Αν και αρχικά ο Βασιλιάς Γεώργιος δεν είχε στα σχέδιά του τη δημιουργία ενός ακόμη παλατιού, τελικά οι αυξημένες απαιτήσεις της οικογένειας και των μελών που ήθελαν να παραθερίζουν στο Τατόι το καλοκαίρι, οδήγησαν στη δημιουργία, σταδιακά, κι άλλων κτηριακών εγκαταστάσεων.

Εν τέλει, το 1874 είχε περατωθεί η πρώτη μικρή κατοικία και λίγα χρόνια αργότερα, το 1884 ξεκίνησε η κατασκευή του νέου ανακτόρου που είχε έκταση 1.100 τετραγωνικά μέτρα.

Έκτοτε προστέθηκαν η εντυπωσιακή κατοικία που ήταν το κύριο κτίσμα και άλλα κτήρια χρηστικής σημασίας, κυρίως για το προσωπικό και τις άλλες εργασίες που απαιτούνταν να γίνονται για την καθημερινότητα στο ανάκτορο.

Στην έπαυλη που αποτελούσε την θερινή κατοικία της βασιλικής κατοικίας από τον Μάιο έως και τα μέσα φθινοπώρου. Ωστόσο, τη χρονιά 1909-1910, η βασιλική οικογένεια έμεινε εκεί και τον χειμώνα ενώ μετά τη δολοφονία του Γεωργίου Α’ το 1913, η βασίλισσα Όλγα διέμεινε για ένα διάστημα στην έπαυλη καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Η κεντρική έπαυλη τα επόμενα χρόνια και με επιθυμία του Γεωργίου Β’ άρχισε να εκσυγχρονίζεται και να αποκτά πιο πολύτελή μορφή. Χαρακτηριστικό είναι ότι απέκτησε λουτρά και κεντρική θέρμανση αλλά παράλληλα υπέστη αλλαγές και εξωτερική στην όψη της.

Παράλληλα, το πρώτο διώροφο οίκημα που ήταν και η πρώτη κατασκευή που είχε γίνει στο κτήμα, καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά το 1916 και έμεινε γνωστό ως το «καμένο σπίτι».

Καθώς είχαν αυξηθεί οι ανάγκες της βασιλικής οικογένειας που ήθελε να διαμένει στην έπαυλη και κάποιους χειμώνες, κατασκευάστηκαν, όπως είπαμε και άλλες υποδομές, υποστηρικτικές της κεντρικής έπαυλης και βρίσκονταν διάσπαρτες στην έκταση των 20.000 στρεμμάτων στο Τατόι.

Βασικό κτήριο ήταν μεταξύ άλλων τα μαγειρεία τα οποία υπάρχουν έως σήμερα σε κάποια μορφή και κατασκευάστηκαν το 1839. Στην ίδια θέση υπήρξαν και νωρίτερα κάποια υποτυπώδη μαγειρεία τα οποία τελικά εκσυγχρονίστηκαν και αναβαθμίστηκαν.

Δίπλα ακριβώς κατασκευάστηκε επίσης αντιαεροπορικό καταφύγιο, το οποίο μάλιστα χρησιμοποιήθηκε από τους εργαζόμενους στο κτήμα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αρκετά νωρίς κατασκευάστηκε και το κτήριο προσωπικού, ακόμη δηλαδή από την εποχή που ο Βασιλιάς Γεώργιος ο Α’ κατοικούσε περιστασιακά στην πρώτη διώροφη κατοικία, σχεδίου του Τσίλλερ.

Το συγκεκριμένο κτήριο την περίοδο της Α΄ Αβασίλευτης Δημοκρατίας, στέγασε και το Εθνικό Αγροτικό Ορφανοτροφείο Δεκέλειας. Χαρακτηριστικό κτήριο το οποίο μπορεί να δει κανείς ακόμη και σήμερα επισκεπτόμενος το Τατόι είναι το λεγόμενο υπασπιστήριο.

Το έκανε να ξεχωρίζει το γεγονός ότι αποτελούσε ένα αντίγραφο της μικρής βίλας στο Bernstorff της Δανίας. Παρά το γεγονός ότι αναφέρεται ως υπασπιστήριο, είχε διπλό ρόλο. Αφενός ήταν το λεγόμενο σφαιριστήριο που είχε είσοδο αποκλειστικά από μια χαμηλή βεράντα και το κανονικό υπασπιστήριο.

Εκεί, όπως είναι γνωστό είχαν την κατοικία τους οι υπασπιστές υπηρεσίας. Στο συγκεκριμένο κτήριο ενίοτε πραγματοποιούνταν και οι σχολικές εξετάσεις των βασιλοπαίδων.

Άλλα κτήρια που κατασκευάστηκαν στην μεγάλη έκταση του κτήματος του Τατοϊου για την κάλυψη των αναγκών της βασιλικής οικογένειας ήταν το κτήριο τηλεπικοινωνιών, η κατοικία του φροντιστή, το γκαράζ, ο Πύργος στο «Ρολόι», το σχολείο των βασιλόπαιδων, ελαιοτριβείο, γαλακτοκομείο, οινοποιείο, ξενοδοχείο, βουτυροκομείο, στρατώνες αλλά και το παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία. Δεν έλειπε επίσης η οικία του Αρχικηπουρού αλλά και θερμοκήπιο της Φρειδερίκης.

Ξεχωριστά κτήρια υπήρχαν για τους αξιωματικούς φρουράς, το σταθμό της Χωροφυλακής αλλά και του δασονομείου. Επρόκειτο τελικά μετά από χρόνια για ένα μικρό χωριό καθώς η κάθε υπηρεσία είχε το δικό της κτήριο για την εξυπηρέτηση των αναγκών που προέκυπταν.

Έτσι η μικρή διώροφη κατοικία – ξενώνας που είχε οραματιστεί ο Βασιλιάς Γεώργιος ο Α’ μετατράπηκε τελικά σε ένα μεγάλο θερινό ανάκτορο που αποτέλεσε εν τέλει και κατοικία διαμονής για αρκετούς χειμώνες από τις επόμενες γενιές της βασιλικής οικογένειας.

Εκεί θα είναι πλέον και ο τάφος του τέως Βασιλιάς Κωνσταντίνου που έφυγε από τη ζωή στις 10 Ιανουαρίου του 2023. Εκεί είναι και το κοιμητήριο της τέως βασιλικής οικογένειας.

Είναι γνωστό πως τα ανάκτορα γνώρισαν πολλές επίσης προσωπικότητες της εποχής, όπως ο τσάρος Νικόλαος Β’ της Ρωσίας, η Ελισάβετ της Αυστροουγγαρίας, οι βασιλείς του Ηνωμένου Βασιλείου Εδουάρδος Ζ’ και Αλεξάνδρα αλλά και η βασίλισσα Ελισάβετ Β’τ ου Ηνωμένου Βασιλείου, η Τζάκυ Κέννεντυ, και άλλοι που επισκέφθηκαν ή φιλοξενήθηκαν εντός του ανακτόρου.

Για πολλά χρόνια τα ανάκτορα στο Τατόι παρουσίαζαν σημεία εγκατάλειψης που δε θύμιζαν σε τίποτα την εικόνα που είχαν παλιότερα και δη την εποχή που αποτελούσαν τη θερινή κατοικία. Το 2020, ωστόσο, εγκρίθηκε οριστική μελέτη για τα δίκτυα των υποδομών και την αναβάθμιση του κτήματος και των εγκαταστάσεων.

Συγκεκριμένα η οριστική μελέτη για τα δίκτυα των υποδομών που ενέκρινε το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων αφορά έξι επιμέρους υποδομές – ύδρευσης, πυρόσβεσης, άρδευσης, αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων, ηλεκτρικής ισχύος και τηλεπικοινωνιών.

Με βάση το νέο σχεδιασμό του έργου το οποίο χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020» (ΥΜΕΠΕΡΑΑ), του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, θα γίνουν σημαντικές ανακαινίσεις και αποκαταστάσεις για την προσβασιμότητα σε κτήρια του κτήματος.

Βουστάσιο, ιπποστάσιο, οικεία δασοφύλακα και καταφύγιο είναι μερικά μόνο από τα κτήρια που θα δεχθούν παρεμβάσεις και θα γίνουν επισκέψιμα σε μια προσπάθεια αξιοποίησης της τέως βασιλικής θερινής κατοικίας και συνολικά του κτήματος στο Τατόι.

Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη είχε δηλώσει σχετικά: «Η αποκατάσταση και ανάδειξη του κτιριακού αποθέματος, στον ιστορικό πυρήνα του Τατοΐου, αποτελεί το ένα σκέλος της ανάδειξης και αξιοποίησης του μνημειακού συνόλου».

«Δεδομένης της αρχιτεκτονικής και ιστορικής αξίας των κτιρίων, στόχος των επεμβάσεων είναι η ανάδειξη της αρχιτεκτονικής και ιστορικής τους αξίας, μέσω της διατήρησης των αυθεντικών μορφολογικών και τυπολογικών στοιχείων τους».

Σήμερα, το κτήμα στο Τατόι αποτελεί μια πολύ καλή αφορμή για μονοήμερη μέσα στην Αττική αλλά παράλληλα σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον. Εκεί στους πρόποδες της Πάρνηθας, το κτήμα αποτελεί ιδανικό προορισμό για οικογένειες με παιδιά που θέλουν να περάσουν μια χαλαρή Κυριακή και να απολαύσουν τη φύση.