Ιστορία
Από αρχαιοτάτων χρόνων, τα εµπορεύµατα και πολύτιµοι θησαυροί µεταφέρονταν µε πλοία από τη µια χώρα στην άλλη.
Συχνά τα πλοία δεν έφταναν στον προορισµό τους, είτε λόγω κακών καιρικών συνθηκών, είτε εξαιτίας λάθος υπολογισµών, είτε λόγω ανυπαρξίας χαρτογράφησης (πόσα και πόσα πλοία δεν βούλιαξαν σε άγνωστες-τότε-ξέρες). Για την ακρίβεια, λέγεται ότι πάνω από 3 εκατοµµύρια ναυάγια κείτονται στον πάτο της θάλασσας, τα περισσότερα ανεξερεύνητα.
Η εξερεύνηση τους είναι πολυδάπανη εργασία που µπορεί να κρατήσει αρκετά χρόνια, αλλά οι θησαυροί που κρύβουν είναι µεγάλο δέλεαρ για τις εταιρείες εξερεύνησης και τους κυνηγούς θησαυρών. Ενα σεντούκι µε χρυσά νοµίσµατα ή βαρύτιµα κοσµήµατα µε πολύτιµους λίθους είναι υπεραρκετά για να ζήσουν ζωή χαρισάµενη, αν και εφόσον βέβαια η εκάστοτε κυβέρνηση δεν προσπαθήσει να βάλει το χέρι της στον θησαυρό. Συνήθως αυτό δεν γίνεται, αν και καµιά φορά συµβαίνει, όπως στην περίπτωση στρατιωτικών ναυαγίων.
Αλλά ας δούµε µερικά από τα διασηµότερα ναυάγια µε κριτήριο την αξία των θησαυρών τους:
To ναυάγιο του Salcombe (η αξία του δεν έχει αποτιµηθεί ακόµα)
Ηταν µεταξύ τους 1200 και 900 π.Χ. όταν ένα πλοίο βυθίστηκε ανοιχτά των ακτών του Devon στην Αγγλία, πιθανώς πέφτοντας πάνω σε ξέρες. Είναι το αρχαιότερο ναυάγιο σε Βρεττανικά ύδατα.
Οι ερευνητές δεν έχουν ακόµα ανακαλύψει την καταγωγή του πλοίου, καθώς κανένα κοµµάτι του δεν έχει παραµείνει άθικτο, αν και εικάζεται ότι επρόκειτο για ένα 12µετρο ξύλινο σκαρί µε 15µελές ίσως πλήρωµα. Ανακαλύφθηκε τυχαία από ερασιτέχνες αρχαιολόγους το 2010 και µέχρι στιγµής έχουν έρθει στην επιφάνεια περί τα 300 πολύτιµα ευρήµατα, όπως ράβδοι κασσίτερου και χαλκού, κοσµήµατα και όπλα. Αν και δεν είναι τεράστια η ποσότητα των ευρηµάτων, η ηλικία τους είναι εντυπωσιακή και η ανακάλυψη τους αποδεικνύει ότι υπήρχε εµπορική δραστηριότητα την εποχή του Χαλκού στην Ευρώπη.
Το ναυάγιο του Belitung (αξία $80 εκατοµµύρια)
Ανακαλύφθηκε ανοιχτά της Ινδονησίας το 1998 από ψαράδες (αυτό κι αν είναι ψαριά!) και είναι το πρώτο αραβικό πλοίο που βρέθηκε και εξερευνήθηκε. Ηταν παραδοσιακό ξύλινο σκαρί long keel µε 58 πόδια µήκος και 21 πόδια πλάτος και το ενδιαφέρον κατασκευαστικό στοιχείο του είναι ότι οι σανίδες του ήταν συνδεδεµένες µε λεπτά σχοινιά από ίνες κοκοφοίνικα, αντί για καρφιά και πασσάλους που ήταν η συνήθης τεχνική.
Η ρότα του πλοίου ήταν από Αφρική για Κίνα γύρω στο 830 π.Χ. και είναι άγνωστο γιατί στην επιστροφή βυθίστηκε τόσο µακριά από την πορεία του, ανοιχτά του νησιού Belitung της Ινδονησίας. Ο θησαυρός του απαρτίζεται από βάζα µε µπαχαρικά (τα µπαχαρικά είχαν τεράστια αξία τότε), δοχεία µελάνης, επιχρυσωµένα κουτιά, κρυστάλλινα αντικείµενα µέχρι πολύτιµα ρουµπίνια, ζαφείρια, το µεγαλύτερο χρυσό δοχείο που έχει ποτέ βρεθεί και τον περίφηµο θησαυρό της Κινέζικης δυναστείας των Τang . Ο θησαυρός αγοράστηκε τελικά από την κυβέρνηση της Σιγκαπούρης που τον δάνεισε στο Υπουργείο Τουρισµού επ’αόριστον. Πέρα από το θέµα του θησαυρού, η ανασκαφή του ναυαγίου έφερε στο φως πολύτιµες πληροφορίες για την κατασκευή των πλοίων εκείνης της εποχής και το εµπόριο ανάµεσα στην Αφρική και την Κίνα.
Το ναυάγιο του SS Central America, γνωστό και ως “Χρυσό πλοίο” (αξία 100-150 εκ)
Το SS Central America, ένα 85µετρο ατµόπλοιο, βυθίστηκε τον Σεπτέµβριου του 1857 κατά τη διάρκεια ενός τυφώνα µε ισχύ ανέµων 165 χιλ/ώρα, ανοιχτά των ακτών της Καρολίνας στις Η.Π.Α. Εξατίας µιας διαρροής στο πλοίο έπεσε η πίεση του ατµού, κλείνοντας τις αντλίες που κρατούσαν το νερό εκτός πλοίου και τις υδάτινες ρόδες που κρατούσαν το πλοίο «στον καιρό».Παρέσυρε στον βυθό πάνω από 420 επιβάτες και 15 τόνους χρυσού, συνολικής σηµερινής αξίας πάνω 292 εκ. δολ.
Ο χρυσός που βρέθηκε αξίζει γύρω στα 100- 150 εκ. Η βύθιση του χρυσού συνετέλεσε στον «πανικό του 1857» καθώς οι τράπεζες της Νέας Υόρκης περίµεναν να παραλάβουν εναγωνίως το φορτίο χρυσού, µε συνέπεια την πρώτη παγκόσµια οικονοµική κρίση.
Το ναυάγιο ανακαλύφθηκε το 1987. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, 39 ασφαλιστικές εταρείες ζήτησαν να πάρουν µέρος του χρυσού, γιατί τον 19ο αιώνα ήταν υπόλογες και πλήρωναν ζηµίες. Μετά από ατελείωτες δικαστικές διαµάκες, το 92% του χρυσού δόθηκε στην οµάδα που ανακάλυψε το ναυάγιο. Μία από τις ράβδους χρυσού, βάρους 36 κιλών, πουλήθηκε για το «ποσό-ρεκόρ» 8 εκ. δολλαρίων και αναγνωρίστηκε ως το πιο πολύτιµο συναλλαγµατικό κοµµάτι της τότε εποχής.
Το ναυάγιο των Αντικυθήρων (αξία 120-160 εκ. δολλάρια)
Στα µέσα του 1ου αιώνα π.Χ., ένα εµπορικό πλοίο χωρητικότητας 300 τόνων, σάλπαρε από τις ακτές της Μικράς Ασίας µε προορισµό τη Ρώµη. Δυστυχώς δεν έφτασε ποτέ στον προορισµό του και βυθίστηκε λίγο έξω από τα Αντικύθηρα.
Με αφορµή αυτό το ναυάγιο, που ανακαλύφθηκε τυχαία από σφουγγαράδες το 1900, ξεκίνησε η πρώτη παγκοσµίως σηµαντική υποθαλάσσια αρχαιολογική εξερεύνηση. Οταν ανακαλύφθηκε το ναυάγιο, ανέλαβε η Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία την εξερεύνηση, αλλά δεν κατάφερε να βρει τα σηµαντικότερα ευρήµατα του φορτίου.
Το 1976 µια άλλη οµάδα, µε επικεφαλής τον περίφηµο Jacques-Yves Cousteau, βρήκε τον περίφηµο µηχανισµό των Αντικυθήρων, που πιστεύεται ότι είναι ο πρώτος αναλογικός υπολογιστής που έχει διασωθεί από την αρχαιότητα και αποδεικνύει την ύπαρξη υψηλής τεχνολογίας στον 1ο αιώνα π.Χ. Περιλαµβάνει οδοντωτούς τροχούς, κλίµακες, άξονες και δείκτες και χρησιµοποιήθηκε για τον προσδιορισµό της ακριβούς θέσης του Ηλιου, της Σελήνης, ίσως και των πλανητών. Υπολόγιζε της φάσεις της Σελήνης, προέβλεπε εκλείψεις και έδινε την ηµεροµηνία τέλεσης των αρχαίων στεφανιτών αγώνων.
Είχε ακόµα και τις οδηγίες χρήσης, στα Ελληνικά βεβαίως, γραµµένες στις πλάκες των καλυµάτων του! Ο µηχανισµός αυτός έχει λάβει τεράστια παγκόσµια προβολή, σε τέτοιο σηµείο που ελάχιστοι γνωρίζουν για τους υπόλοιπους θησαυρούς του πλοίου µε τεράστια αρχαιολογική σηµασία, όπως εντυπωσιακά έργα τέχνης, κοσµήµατα, µαρµάρινα και χάλκινα αγάλµατα, νοµίσµατα, είδη πολυτελείας, γυάλινα, κεραµικά και χάλκινα αγγεία, ακόµα και τµήµατα µιας κλίνης.
Το εξαιρετικής τέχνης χάλκινο άγαλµα, ο Εφηβος των Αντικυθήρων (χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ.) και το µπρούτζινο άγαλµα της Νεότητας (χρονολογείται στο 340 µε 330 π.Χ.) είναι από τα σηµαντικότερα ευρήµατα και εκτίθενται στο Ελληνικό Αρχαιολογικό Μουσείο µαζί µε τον υπόλοιπους θησαυρούς του πλοίου. Ανάµεσα τους, τα αγάλµατα του Οδυσσέα και του Αχιλλέα, τα γλυπτά του Απόλλωνα, του Ερµή και ο κορµός αλόγου από κάποιο τέθριππο. Εχουν επίσης ανασυρθεί κοµµάτια ξύλου από το κύτος του πλοίου και διάφορα εξαρτήµατα, όπως το σύστηµα παροχέτευσης νερού, µετρητές-ανιχνευτές βυθού και πολλά χάλκινα και σιδερένια καρφιά. Αξίζει να σηµειωθεί ότι παρά τη χρήση της πιο σύγχρονης τεχνολογίας, µεγάλο µέρος του θησαυρού παραµένει ακόµα στον πυθµένα της θάλασσας.
Το ναύαγιο το S.S. Republic (αξία 120-180 εκ. δολλάρια)
Ανακαλύφθηκε από την ερευνητική εταιρία Odyssey και είναι βυθισµένο για πάνω από 230 χρόνια από την ανακάλυψη του. Πιστεύεται ότι βυθίστηκε κατά τη διάρκεια ενός τυφώνα το 1865 ανοιχτά της Georgia στις ΗΠΑ.
Οι επιβάτες και το πλήρωµα κατάφεραν να διασωθούν µε τις σωσίβιες λέµβους και µετά από δύο µερόνυχτα, παλεύοντας µε κύµατα ύψους 13 µέτρων, τους βρήκε ένα διερχόµενο πλοίο. Aνάµεσα στα 14.000 ευρήµατα συγκαταλέγονται 51.000 Αµερικάνικα ασηµένια και χρυσά νοµίσµατα, χιλιάδες ποτήρια, µπουκάλια και κεραµικά.
Ενα µεγάλο µέρος του θησαυρού εκτίθεται σε διάφορα µουσεία ανά τον κόσµο. Η εταιρία Odyssey κέρδισε τον θησαυρό του πλοίου κατόπιν αγωγής το 2004, από κάποιον που ισχυριζόταν ότι έδωσε σηµαντικές πληροφορίες στην Odyssey για να ανακαλύψει το ναυάγιο.
Το ναυάγιο των διαµαντιών (η αξία δεν ακόµα δεν έχει εκτιµηθεί)
Ανακαλύφθηκε σε µια παραλία της Αφρικής, βαθιά θαµµένο µέσα στην άµµο από γεωλόγους, οι οποίοι εργάζονταν εκεί σε αδαµαντορυχείο και έµειναν έκθαµβοι µπροστά στον θησαυρό του ναυαγίου. Είναι το αρχαιότερο ναυάγιο που έχει ποτέ ανακαλυφθεί σε αφρικάνικη παραλία. Ο θησαυρός ξεπερνάει κάθε φαντασία, ζυγίζει 22 τόνους και περιλαµβάνει κανόνια, σπαθιά, ελεφαντόδοντα και χιλιάδες χρυσά νοµίσµατα της εποχής του βασιλιά Joao III.
To πλοίο πιστεύεται ότι ήταν πορτογαλικό, το Bom Jesus, που είχε ταξιδέψει το 1533 και παρουσιάζει µεγάλο ενδιαφέρον όσον αφορά τα τεχνικά χαρακτηριστικά του και τις πολύτιµες πληροφορίες που µπορούν να αντλήσουν οι αρχαιολόγοι από αυτό σχετικά µε την καθηµερινή ζωή του πληρώµατος πάνω στο πλοίο. Πιστεύεται ότι ο καπετάνιος, οι 300 ναύτες, έµποροι, ιερείς, ευγενείς και δούλοι κατάφεραν να διασωθούν.
Το ναυάγιο του S.S. Gairsoppa (aξία 210 εκ. δολλάρια)
To S.S. Garisoppa βυθίστηκε το 1941 από γερµανικό πλοίο καθώς επέστρεφε από την Ινδία στη Μεγάλη Βρεταννία. Ηταν φορτωµένο µε 7 εκ. ουγγιές ασηµιού, το µεγαλύτερο σε βάρος και βάθος (το ναυάγιο ήταν στα 4.700 µέτρα) µεταλλικό φορτείο που βρέθηκε ποτέ στη θάλασσα. Το πλοίο βυθίστηκε µέσα 20 λεπτά συµπαρασύροντας µαζί του 85 άτοµα.
Aνακαλύφθηκε το 2011 και το 2013 η Odyssey Marine Exploration κατάφερε να κερδίσει στα δικαστήρια το 80% του θησαυρού, αναλαµβάνοντας τα έξοδα και το ρίσκο της αποστολής. Το 20% του θησαυρού θα λάβει η Βρετανική Υπηρεσία Μεταφορών.
Το ναυάγιο του πειρατικού Whydah Gally (αξία 400 εκ. δολλάρια)
Είναι το µοναδικό πειρατικό πλοίο που έχει ποτέ ανακαλυφθεί και ανήκε στον πιο πλούσιο πειρατή, τον καπετάνιο “Black Sam” Bellamy. Λέγεται ότι ήταν πλοίο που µετέφερε δούλους και όταν το κατέλαβε ο Bellamy, άφησε τους δούλους να διαφύγουν µε ένα άλλο πλοίο του και κράτησε το Whydah Gally, ως το «κόσµηµα» του στόλου του.
Το πλοίο ανακαλύφθηκε το 1984 από τον Barry Clifford, ο οποίος το έψαχνε για χρόνια ολόκληρα. Μέχρι στιγµής έχουν ανασυρθεί περί τα 200.000 ευρήµατα που περιλαµβάνουν χρυσό, κοσµήµατα, νοµίσµατα, κανόνια, ακόµα και την καµπάνα του πλοίου. To National Geographic Society ανέλαβε την προβολή των ευρηµάτων µέσω της έκθεσης «Real Pirates» που κάνει τον γύρο του κόσµου και προσελκύει χιλιάδες κόσµο.
To ναυάγιο του Atocha Motherlode (αξία 450 εκ. δολλάρια)
Το Nuestra Senora de Atocha µετέφερε εξαιρετικά βαρύ φορτίο, τόσο που χρειάστηκε 2 µήνες για να φορτωθεί στο πλοίο. Eπόµενο ήταν να βυθιστεί… Που; Ανοιχτά των ακτών στα Florida Keys στις ΗΠΑ το 1622, συµπαρασύροντας στο βυθό 265 άτοµα, πλήρωµα και επιβάτες. Μόνο 5 άτοµα σώθηκαν. Οι Ισπανοί έκαναν υπεράνρθωπες προσπάθειες να ανασύρουν τον αµύθητο θησαυρό του πλοίου που περιελάµβανε χρυσό, ασήµι, µπρούτζο, κοσµήµατα και πολύτιµους λίθους, αλλά δεν τα κατάφεραν.
Τελικά, το 1985, µετά από 17 χρόνια ερευνών, Αµερικανοί «κυνηγοί θησαυρών»τα κατάφεραν και έγιναν κάτοχοι του αµύθητου θησαυρού, του οποίου µέχρι και σήµερα συνεχίζουν να ανακαλύπτονται ευρήµατα. Το 2014 το ναυάγιο του Atocha Motherlode προστέθηκε στη λίστα του βιβλίου Γκίνες, ως το πιο πολύτιµο ναυάγιο που έχει ποτέ ανακαλυφθεί, µε 40 τόνους χρυσού και ασηµιού και 32 κιλά σµαράγδια.
