Αυτή είναι η κρυφή σπηλιά στον ποταμό Νέδα, όπου οι αρχαίοι λάτρευαν τη θεά Ευρυνόμη

Σε ένα απόμακρο σπήλαιο της αρχαίας Αρκαδίας βρισκόταν το ιερό της Ευρυνόμης, της θεάς που σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο δημιούργησε τον κόσμο. Στην αρκαδική μυθολογία η Ευρυνόμη είχε περίοπτη θέση.

Υπήρξε πριν τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου και σύμφωνα με το μύθο αναδύθηκε από το Χάος. Διαχώρισε τη θάλασσα από τον ουρανό και με τη βοήθεια του βόρειου ανέμου δημιούργησε τον άντρα της, Οφίων, με μορφή φιδιού.

Από τη συνεύρεση τους γεννήθηκε ένα αβγό που περιείχε μέσα του τον ήλιο, τη σελήνη, τους πλανήτες και τη Γη.

Πρόκειται για το μεγαλύτερο ποτάμι με γυναικείο όνομα. Τα άλλα είναι η «Έρκυνα» που διασχίζει την πόλη της Λιβαδειάς και η Αραπίτσα στην Νάουσα Ημαθίας.

Η Ευρυνόμη εγκαταστάθηκε με τον Οφίωνα στον Όλυμπο. Τότε ήρθε σε αντιπαράθεση με τον άντρα της και για να τον εκδικηθεί, τον εξόρισε στον κάτω κόσμο.

Έπειτα δημιούργησε τους πλανήτες, τους Τιτάνες και τον γενάρχη των ανθρώπων, τον Πελασγό.

Ο Πελασγός θεωρείται ο πρώτος κάτοικος της Αρκαδίας, για τον λόγο αυτό οι κάτοικοι γιόρταζαν κάθε χρόνο την κοσμογονία. Η γιορτή λάμβανε χώρα σε μια απόμερη σπηλιά, δυτικά της Αρχαίας Φιγαλείας, στη συμβολή των ποταμών Νέδα και Λύμακα στην Ηλεία.

Μέσα σε μια κρυφή σπηλιά κάτω από τους καταρράκτες βρισκόταν το ιερό της Ευρυνόμης, όπου υπήρχε δεμένη με χρυσές αλυσίδες μια ξύλινη εικόνα της θεάς, που την απεικόνιζε να έχει κορμό γυναίκας και ουρά ψαριού.

Οι κάτοικοι άνοιγαν το ιερό μια συγκεκριμένη ημέρα του Χειμώνα για να την τιμήσουν. Οι πιστοί συγκεντρωνόταν στο σπήλαιο, που ήταν κρυμμένο από την πυκνή βλάστηση της περιοχής και έκαναν θυσίες ζωών.

Ψηλά στο φαράγγι της Νέδας στην Ηλεία υπάρχει μια βάση ενός πανάρχαιου «φάρου». Η χρονολόγηση της δεν είναι γνωστή, αλλά η ύπαρξη της μαρτυρά ότι ο ποταμός ενδεχομένως ήταν πλωτός.

Τα αρχαία χρόνια μικρά καράβια έπλεαν στα νερά της Νέδας και έφταναν έως τον Κυπαρισσιακό κόλπο. Το γεγονός επιβεβαίωνε στα γραπτά του και ο αρχαίος περιηγητής, Παυσανίας. Οι Φιγαλείς έδεναν τα πλοία τους στις όχθες του ποταμού, γι’αυτό κατά καιρούς ανακαλύφτηκαν αρχαίες δέστρες καραβιών.

Η παρουσία μικρών καραβιών στα νερά της Νέδας διήρκεσε πιθανόν μέχρι την περίοδο της Φραγκοκρατίας.

Σήμερα η περιοχή αποτελεί ένα τοπίο με πλούσια βλάστηση και πολλά ιστορικά μνημεία που μαρτυρούν το σπουδαίο παρελθόν της. Τα μονοπάτια της περιοχής είναι πολλά και η φύση τα «κρύβει» επιμελώς.