Ελληνική επανάσταση
Κάθε χρόνο, στην επέτειο της 25ης Μαρτίου, θυμόμαστε τους ήρωες της επανάστασης, ωστόσο υπάρχουν και κάποιοι άγνωστοι ήρωες που αξίζει να μάθουμε γι’ αυτούς.
Ο Νικόλαος Κασομούλης, ένας από τους πιο άγνωστους ήρωες του ’21, γεννήθηκε στη Σιάτιστα της Κοζάνης το 1795 και πέθανε στις 20 Αυγούστου του 1872 στη Στυλίδα.
Ο πατέρας του Κωνσταντίνος Κασομούλης ήταν έμπορος. Σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε στις Σέρρες για να επεκτείνει την οικογενειακή επιχείρηση. Εκεί στα 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία,
Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821, συμμετείχε στις επιχειρήσεις του Ολύμπου και της Χαλκιδικής, όπου συνεργάστηκε με τον οπλαρχηγό Διαμαντή Νικολάου. Ο πατέρας του, που είχε μετεγκατασταθεί εν τω μεταξύ στη Νάουσα, σκοτώθηκε το 1822 κατά την καταστροφή της Νάουσας από τους Τούρκους. Μετά την αποτυχία στη Μακεδονία, μετέβη στη Θεσσαλία με σώμα Σιατιστινών, και συνεργάστηκε με τους οπλαρχηγούς Νικόλαο Στουρνάρη και Γεώργιο Καραϊσκάκη.
Το 1826 βρίσκεται μεταξύ των πολιορκημένων στο Μεσολόγγι, μαζί με τους αδερφούς του, Δημήτριο και Γεώργιο. Συνέταξε την απόφαση της εξόδου καθ’ υπαγόρευση του Επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ, και επιφορτίστηκε με την αποστολή να συντονίσει τις ενέργειες όλων των τμημάτων, ώστε να επιτύχει η Έξοδος. Κατά την έξοδο τραυματίστηκε θανάσιμα ο αδερφός του, Δημήτριος. Με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους κατέλαβε διάφορα στρατιωτικά αξιώματα, τόσο επί Καποδίστρια, όσο και επί Όθωνα. Συμμετείχε στην καταστολή των εξεγέρσεων του 1836, όπου σκοτώθηκε ο αδερφός του, Γεώργιος, που υπηρετούσε ως ανθυπολοχαγός. Τελικά εξελίχθηκε μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη της Βασιλικής Φάλαγγας, που όμως έμεινε στην ιστορία ως στρατηγός.
Σε μεγάλη ηλικία εγκαταστάθηκε στη Στυλίδα Φθιώτιδας.
Το συγγραφικό του έργο
Οι χρονογραφικές του σημειώσεις για την Ελληνική Επανάσταση του 1821 παραμένουν από τις σημαντικότερες πηγές της περιόδου και αποτελούν μνημείο της ελληνικής ιστορίας.
Ιδιαίτερης σημασίας των έργων του είναι τα “Ενθυμήματα” όπως επιγράφονται “του στρατηγού Κασομούλη”, που πρόκειται για τα απομνημονεύματά του που καταλαμβάνουν 2701 χειρόγραφες σελίδες που εκδόθηκαν σε τρεις τόμους υπό την επιμέλεια του Γ. Βλαχογιάννη υπό τον τίτλο “Αρχεία της νεωτέρας ελληνικής ιστορίας, Νικολάου Κ. Κασομούλη αγωνιστού του 1821, Μακεδόνος. Ενθυμήματα στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων 1821 -1833”. Στο έργο αυτό προτάσσεται ιστορία του αρματολισμού καθώς και σημειώσεις του επιμελητή Γ. Βλαχογιάννη. Το έργο τυπώθηκε στο τυπογραφείο του Α. Ι Βάρσου ο Α΄ τόμος το 1940, ο Β΄ το 1941 και ο Γ΄ το 1942.
Τα “Ενθυμήματα” αυτά γράφτηκαν στα 1832 όταν ήταν αξιωματικός πια σε καθεστώς αναγκαστικής αργίας και το ολοκληρώνει με κάποιες διακοπές στα 1842. Στα 1861 επανέρχεται, αυτή τη φορά για να γράψει την ιστορία του αρματολισμού, ως συμπλήρωμα των αναμνήσεών του και που είναι η πρώτη απόπειρα συνθετικής παρουσίασής της.
Ως άνθρωπος ανεπαρκώς γραμματισμένος, στην προσπάθειά του να μιλήσει μια γλώσσα πιο λόγια, παραλείπει μόρια και ρήματα, και κύρια ονόματα κάτι που που επιτείνει τη δυσκολία κατανόησής του. Αποτυπώνει ανάγλυφα την καθημερινότητα των αγωνιστών του 1821 και την ατμόσφαιρα της περιόδου.
Απόσπασμα από τα καλύτερα απομνημονεύματα που έχουμε για την Επανάσταση του ’21 αλλά και μετά, από κάποιον που τα έζησε:
«Από τα μέσα Φεβρουαρίου 1826 άρχισαν πολλαίς φαμελλιαίς να υστερούνται το ψωμί. Μία Μεσολογγίτισσα, ήτις περιέθαλπεν ασθενή και τον αυτάδελφόν μου Μήτρον, ετελείωσεν την θροφή της, και μυστικά, μαζύ με δύο φαμελλιαίς Μεσολογγίτικες, έσφαξαν ένα γαϊδουράκι, πωλάρι που το έφαγαν. Ταις ηύρα οπού έτρωγαν, ερώτησα που ηύραν το κρέας, και τρόμαξεν η ψυχή μου όταν ήκουσα ότι ήτο γαϊδούρι. Μία συντροφιά στρατιωτών Κραβαριτών είχεν έναν σκύλον και, κρυφά και αυτοί, τον έσφαξαν και τον μαγείρευσαν. Εμαθεύθη και τούτο. Ημέραν παρ’ ημέραν αυξάνουσα η πείνα, έπεσεν και η πρόληψις και όλα του να τρώγουν ακάθαρτα, και άρχισαν αναφανδόν πλέον να σφάζουν άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια και ακόμη να τα πωλούν μία λίρα την οκά οι ιδιοκτήται των, και που να προφθάσουν; Τρεις ημέραις απέρασαν και ετελείωσαν και αυτά τα ζώα…».
