Ελληνική επανάσταση
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, γνωστός και ως Γέρος του Μοριά, ήταν Έλληνας στρατιωτικός και πολιτικός, ηγετική μορφή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Στις πρώτες μέρες του 1821 το λιμάνι της Σκαρδαμούλας γίνεται κέντρο διακίνησης πολεμικού υλικού και οπλαρχηγών (Κολοκοτρώνης, Παπαφλέσσας, Αναγνωσταράς).
Στην Παλιά Καρδαμύλη, στον πύργο του Μούρτζινου-Τρουπάκη στις 17 Μαρτίου 1821 βρίσκονται σε πολεμικό συναγερμό ο Π. Μαυρομιχάλης, ο Θ.Κολοκοτρώνης και άλλοι οπλαρχηγοί, για να οδεύσουν με σώματα Μανιατών να απελευθερώσουν την Καλαμάτα.
– Στις 6.1.1821 έρχεται στη Καρδαμύλη από τη Ζάκυνθο, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και φιλοξενείται στο αρχοντικό του Καπετάν Παναγιώτη Τρουπάκη, γνωστό με το όνομα Μούρτζινος, που μαζί με τον γιο του Διονύσιο, ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρίας.
-Με αυτούς και άλλους Μανιάτες οπλαρχηγούς σχεδιάστηκε η επανάσταση κατά της Τουρκικής δουλείας. Ως γενάρχης των Τρουπάκηδων – Μούρτζινων θεωρείται ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, ο οποίος φέρεται πως εγκαταστάθηκε στη περιοχή στα τέλη του 17ου αιώνα.
Το επίθετο Μούρτζινος ήταν παρωνύμιο.-Τη μεγαλύτερη περίοδο του αγώνα Υπουργός Στρατιωτικών διετέλεσε ο Διονύσιος Μούρτζινος, Μανιάτης οπλαρχηγός από τη Καρδαμύλη.
Ο Θ. Κολοκοτρώνης έφθασε στην Καρδαμύλη στις 6 Ιανουαρίου 1821 και από εκεί, περιμένοντας διαταγές, προετοίμαζε τον αγώνα σε συνεργασία με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τους άλλους πρόκριτους και αρχηγούς της Μάνης.
Οι Μανιάτες με επικεφαλής τον ηγεμόνα τους και με την συμμετοχή του Κολοκοτρώνη και των άλλων καπεταναίων της Μάνης, ξεκίνησαν στις 17 Μαρτίου 1821 από την Αρεόπολη και εισέβαλαν στη Μεσσηνία και απελευθέρωσαν την Καλαμάτα για να κηρύξουν από εκεί την έναρξη του αγώνα στις 23 Μαρτίου 1821.
Παράλληλα οι Μανιάτες της Ανατολικής Μάνης, αφού κατάρτισαν άλλα σώματα με αρχηγούς τους Γρηγοράκηδες, Τζανετάκηδες, Κοσσονάκους και Πετροπουλάκηδες, εισχώρησαν στη Λακεδαίμονα και την περιοχή της Μονεμβασίας και μετά από πολύμηνη πολιορκία κυρίευσαν στο κάστρο της (23 Ιουλίου 1821).
Ακολούθησαν οι πρώτες νίκες υπό τον Θ.Κολοκοτρώνη στο στενό του Αγίου Αθανασίου και στο Βαλτέτσι που υπήρξε η αρχή για νέες επιχειρήσεις, με τελική συνέπεια την άλωση της Τριπολιτσάς.
Εντός της Μάνης επίσης οι Μανιάτες έλαβαν ενεργά μέρος σε όλη τη διάρκεια του αγώνα και σε κάθε γωνιά της ελληνικής γης.
Ακόμα κι αυτόν τον Ιμπραήμ, έτρεψαν σε φυγή από τη Μάνη μετά την πανωλεθρία του στη Βέργα του Αλμυρού (21-24 Ιουνίου 1826), στο Διρό (25 Ιουνίου 1826), Πολυάραβο (28 Αυγούστου 1826) και σ΄άλλες μάχες κοντά στ α όρια της Μάνης.
Σε όλη τη διάρκεια του Αγώνα πήραν ενεργά μέρος 11.000 Μανιάτες, από τους οποίους οι 7.000 φέρονται γραμμένοι σε επίσημους καταλόγους.
Πολλοί απ΄αυτούς τιμήθηκαν αργότερα με το Αριστείο των Αγωνιστών, άλλοι κατέλαβαν κατώτερα και ανώτερα στρατιωτικά αξιώματα και τέλος σε αρκετούς απονεμήθηκαν τιμές για τις ανδραγαθίες και τις άλλες υπηρεσίες που προσέφεραν στον Αγώνα.
