Κρατικό Εργοστάσιο Αεροσκαφών: Τα πρώτα αεροσκάφη που κατασκευάστηκαν στην Ελλάδα

Το ΚΕΑ ιδρύθηκε το 1925 µε έδρα το Παλαιό Φάληρο, µετά από σχετική απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου µε τη συνεργασία της Βρετανικής Εταιρείας Blackburn Aeroplane & Motor Company Limited. Βρισκόταν υπό κρατικό έλεγχο και είχε σαν σκοπό την κατασκευή και τη συντήρηση των επιχειρησιακών και των εκπαιδευτικών αεροσκαφών της εποχής.

Το ΚΕΑ προχώρησε στην κατασκευή πολλών τύπων αεροσκαφών τα περισσότερα βασισµένα σε βρετανικά σχέδια. Το διάστηµα 1926-1929 στις εγκαταστάσεις του ΚΕΑ πραγµατοποιήθηκε η κατασκευή του πρώτου Τορπιλοφόρου-Υδροπλάνου τύπου Velos για λογαριασµό της Ναυτικής Αεροπορίας, σε συνεργασία µε την βρετανική εταιρεία Blackburn.

T.3 Velos

Το κωδικοποιηµένο ως T.3 Velos (Βέλος) ήταν διθέσιο βρετανικό υδροπλάνο παράκτιας άµυνας που κατασκευάστηκε τόσο από την ίδια την Blackburn στο αεροδρόµιο Μπρο (Brough Aerodrome) όσο και από το ΚΕΑ. Συνολικά κατασκευάστηκαν 22 αεροσκάφη, εκ των οποίων τα 12 στην Ελλάδα.

Το αεροσκάφος προερχόταν από το Blackburn T.2 Dart και εξελίχθηκε σε µια διθέσια έκδοση ώστε να καλύψει τις απαιτήσεις του Πολεµικού Ναυτικού για ένα υδροπλάνο παράκτιας άµυνας. Έτσι το αεροσκάφος που προέκυψε έγινε το T.3 Velos, ένα υδροπλάνο µε διπλούς πλωτήρες.

Το Velos διέφερε από το κανονικό Dart T.2 αφού διέθετε διθέσιο πιλοτήριο µε ένα οπίσθια τοποθετηµένο πυροβόλο Lewis, αυξηµένη µεταφορική ικανότητα οπλισµού µε τέσσερις βόµβες των 230 λιβρών τοποθετηµένες κάτω από τις πτέρυγες και την ικανότητα να επιχειρεί είτε ως υδροπλάνο µε πλωτήρες είτε και ως συµβατικό αεροσκάφος µε σύστηµα προσγείωσης.

Το 1925 µία µικρή παρτίδα τεσσάρων αεροσκαφών κατασκευάστηκαν στο αεροδρόµιο Μπρο και παραδόθηκαν στο Πολεµικό Ναυτικό. Αργότερα τον ίδιο χρόνο το αεροσκάφος επιλέχθηκε ως ο πρώτος τύπος αεροσκάφους που θα κατασκευαζόταν  στην Ελλάδα, στο εργοστάσιο που κατασκευάστηκε από τη Blackburn και λειτούργησε βάσει ενός πενταετούς συµβολαίου.

Αρχικά ως Εργοστάσιο Αεροσκαφών Φαλήρου (ΕΑΦ), αργότερα µετονοµάστηκε σε Κρατικό Εργοστάσιο Αεροσκαφών λειτούργησε στο Παλαιό Φάληρο και κατασκεύασε 12, πλήρους ελληνικής κατασκευής, αεροσκάφη T.3 Velos. Το πρώτο αεροσκάφος παραγωγής πέταξε τον Μάρτιο του 1926.

Η Blackburn κατασκεύασε δύο επιπλέον T.3, γνωστά ως T.3A Velos, αρχικά για δοκιµές νέων µεταλλικών πλωτήρων της εταιρίας και αργότερα ένα από αυτά πραγµατοποίησε µία περιοδεία επίδειξης και προώθησης πωλήσεων στην Νότια Αµερική, το 1927. Παρά την προώθηση όµως το T.3A δεν απέσπασε παραγγελίες.

Αµφότερα τα T.3A τροποποιήθηκαν ως εκπαιδευτικά υδροπλάνα και εντάχθηκαν στην ήδη υπάρχουσα δύναµη των τεσσάρων αεροσκαφών παραγωγής που διέθετε η Σχολή Εφέδρων της Blackburn για την αντικατάσταση των εκπαιδευτικών Dart στην παροχή εκπαίδευσης.

Μετά το 1929, όλα τα T.3A τροποποιήθηκαν σε συµβατικά αεροσκάφη και συνέχισαν να βρίσκονται σε υπηρεσία µέχρι την αντικατάστασή τους από τα Ripon και τα Baffin το 1933.

Μετά την ενοποίηση της Αεροπορίας µε την Ναυτική Αεροπορία (1930) τα αεροσκάφη συνέχισαν να χρησιµοποιούνται χωρίς πλωτήρες µε συµβατικό σύστηµα προσγείωσης, αν και αναφέρεται ότι υπήρχαν ακόµη ελάχιστα υδροπλάνα αυτού του τύπου µέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’30. Όλα έφεραν κωδικούς Τ-11 έως Τ-26.

Επιχειρησιακή αξιοποίηση

Το Blackburn T.3 Velos χρησιµοποιήθηκε σε ρόλους παράκτιας άµυνας και ως τορπιλοπλάνο από της Ελληνικές µοίρες Ναυτικής Αεροπορίας. Οι επιχειρησιακή αξιοποίηση ξεκίνησε µε την είσοδό του σε υπηρεσία το 1926 στις τάξεις του Πολεµικού Ναυτικού και επιχειρούσε από το αεροδρόµιο Τατοΐου και τον κόλπο του Φαλήρου.

∆εν χρησιµοποιήθηκε ποτέ σε µάχη οπότε είναι άγνωστο το πως θα ανταποκρίνονταν σε τέτοια περίπτωση, καθώς η ταχύτητά του ήταν χαµηλή ακόµα και για τα αεροπλάνα εκείνης της εποχής. Παρέµεινε σε υπηρεσία σε µάχιµες µοίρες µέχρι και το 1934 ενώ όλα τα αεροσκάφη αποσύρθηκαν το 1936.

Το αεροσκάφος έφερε κινητήρα Napier Lion IIB ισχύος 450 ίππων, ο οποίος κινούσε µια δίφυλλη προπέλα και ανέπτυσσε µέγιστη ταχύτητα 172 χ.α.ω. µέγιστο επιχειρησιακό ύψος 4.100 µ. και αυτονοµία 4 ωρών και 30 λεπτών. Το T.2 µπορούσε να µεταφέρει είτε µια βαριά τορπίλη των 457 χλστ. είτε τέσσερις βόµβες των 104 χλγρ.

Τα υπόλοιπα αεροσκάφη

Μετά το Τ.3 «ΒΕΛΟΣ» το ΕΑΦ συνέχισε τα φιλόδοξα σχέδιά του στην παραγωγή αεροσκαφών.  Έτσι προχώρησε στην κατασκευή δέκα αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας EAF Atlas Armstrong – Whitworth το 1931.

Σε µια προσπάθεια µείωσης κόστους, τα Ελληνικά Atlas είχαν αρκετές διαφορές από τα Αγγλικά (κινητήρας µικρότερης ισχύος, δοµή πτέρυγας, slats). Έφεραν κωδικούς, Μ101 έως Μ112 και ήταν βαµµένα ολόκληρα µε χρώµα αλουµινίου και εθνόσηµα στις πτέρυγες και το κάθετο σταθερό.

Όσο τα αεροσκάφη ανήκαν στο ΝΑΣ είχαν ως διακριτικό µία µικρή άγκυρα στο πηδάλιο διεύθυνσης. Αποσύρθηκαν το 1938. Τα επόµενα αεροσκάφη που κατασκευάστηκαν από το ΕΑΦ ήταν τα εκπαιδευτικά αεροσκάφη τύπου Auro Tutor.

Σύµφωνα µε επίσηµα στοιχεία της Π.Α. το Tutor αγοράστηκε σε µεγάλους αριθµούς και ήταν το αεροσκάφος στο οποίο βασίστηκε η εκπαίδευση των υποψήφιων πιλότων εκείνης της περιόδου. Τον ∆εκέµβριο του 1939,  αναφέρεται η διαθεσιµότητα .59 Avro 621.

Τον ίδιο µήνα, περισσότερα από 30 αεροπλάνα ήταν σε γραµµή  παραγωγή στο ΚΕΑ, το οποίο στο µεταξύ (1938) είχε γίνει Κρατικό αλλάζοντας και την ονοµασία του από ΕΑΦ. Ο ρυθµός της γραµµής παραγωγής ήταν περίπου 7 αεροσκάφη το µήνα. Σε έγγραφα της περιόδου αυτής φαίνεται  ότι πολλές εκπαιδευτικές µοίρες ήταν «υπό σύσταση» µε κενό ψηφία δίπλα στον κωδικό Ε, φτιαγµένα στο Κρατικό Εργοστάσιο Αεροπλάνων.

Αρκετά αεροσκάφη είχαν τροποποιηθεί ώστε να έχουν δυνατότητα ανάστροφης πτήσης ενώ άλλα διέθεταν όργανα στο πιλοτήριο για νυκτερινές πτήσεις, έσυραν ανεµούρια ή είχαν διαµόρφωση για ακροβατική εκπαίδευση.

Με την έναρξη του πολέµου ένας µικρός αριθµός από Avro Tutor διατέθηκε στις πολεµικές Μοίρες όπου ανέλαβαν καθήκοντα αεροσκαφών συνδέσµου. Τουλάχιστον 4 Avro Tutor διέφυγαν στην Αίγυπτο και ενσωµατώθηκαν σε µάχιµες  µοίρες µε την έναρξη του πολέµου.

Το 1939 κατασκευάστηκε στο ΚΕΑ το πρώτο αεροσκάφος τύπου PZL Ρ-24, εξ’ ολοκλήρου από µέταλλο, το οποίο χρησιµοποιήθηκε στον πόλεµο του 1940. Επίσης, σχεδιάστηκε και ξεκίνησε και ένα ακόµη φιλόδοξο πρόγραµµα αυτό της κατασκευής  90 αεροσκαφών τύπου Henschel Hs 126K-6  των οποίων όµως η παραγωγή διακόπηκε λόγω της εισόδου της χώρας στον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο.

ΚΕΑ Χελιδών

Το αεροσκάφος ΚΕΑ Χελιδών είναι µια ξεχωριστή περίπτωση, από τα υπόλοιπα αεροσκάφη. Αυτό γιατί ήταν το πρώτο αεροσκάφος που σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε από το ΚΕΑ  εξολοκλήρου στην Ελλάδα, µε τεχνογνωσία από την Blackburn εκείνη την εποχή.

Σύµφωνα µε µια εκδοχή σχεδιάστηκε από τον Charles Η Lowe-Wylde, αν και στην τότε έκδοση του περιοδικού Jane’s αναφέρεται ότι «σχεδιάστηκε κυρίως από Έλληνες (κάτω από την εποπτεία του Wylde) σύµφωνα µε τις προδιαγραφές του Πολεµικού Ναυτικού».

Η ανάπτυξη του ολοκληρώθηκε στον χρόνο ρεκόρ των οκτώ εβδοµάδων, και η πρώτη του πτήση έγινε στις 11 Φεβρουαρίου του 1927. Ήταν ένα διθέσιο στρατιωτικό διπλάνο, σχεδιασµένο για προκεχωρηµένη εκπαίδευση (κινητήρας 150 ίππων µέγιστη ταχύτητα 150 χ.α.ω.) και άλλους ρόλους ανάµεσα στους οποίους και η αναγνώριση.

Μπορούσε επίσης να µετατραπεί σε υδροπλάνο µε πλωτήρες. Φορούσε έναν κινητήρα Salmson των 120 ίππων (τα µελλοντικά µοντέλα σχεδιαζόταν να φορέσουν τον κινητήρα Lynx της Armstrong Siddeley) και είχε µέγιστη ταχύτητα 150 χλµ/ώρα.

Μια παραγγελία έλαβε αρχικά χώρα από το πολεµικό ναυτικό (τον ∆εκέµβρη του 1926) για 18 αεροσκάφη, χωρίς να γίνει δεύτερη αφού µετά από τρεις µήνες δοκιµών θεωρήθηκε κατώτερο από τα µοντέλα που συναγωνιζόταν. Το πρωτότυπο που κατασκευάστηκε µάλλον διαλύθηκε το 1938.