Κρητική Επανάσταση: Ξέσπασε σαν σήμερα το 1905 στη Θέρισο

Σαν σήμερα, στις 10 Μαρτίου του 1905 ξεσπά η Κρητική Επανάσταση στο Θέρισο με ηγέτη τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Οι Κρητικοί ζητούν την ένωση της νήσου με την Ελλάδα.

Η επαναστατική κίνηση των Κρητών, οι οποίοι είχαν συνασπιστεί γύρω από τη λεγόμενη «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις», στρεφόταν κατά του Ύπατου Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου, δευτερότοκου γιου του Βασιλιά της Ελλάδος Γεωργίου Α’ και της αυταρχικής πολιτικής που αυτός ασκούσε.

Παράλληλα, οι Επαναστάτες θεωρούσαν πως η ακολουθούμενη πολιτική δεν οδηγούσε στην πολυπόθητη ένωση της νήσου με την Ελλάδα. Η σύγκρουση του Πρίγκιπα Γεωργίου με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τους πολιτικούς που συσπειρώθηκαν γύρω από το πρόσωπό του οδήγησαν στην Επανάσταση.

Αρχικά, στις 18 Μαρτίου 1901, ο Πρίγκιπας Γεώργιος κατηγορώντας τον Βενιζέλο ως ανθενωτικό και ως πράκτορα των Μεγάλων Δυνάμεων τον απέλυσε από Υπουργό Δικαιοσύνης. Για να αναδείξει την πολιτική του, ο Βενιζέλος δημοσίευσε πέντε άρθρα με τον τίτλο «Γεννηθήτω Φως» στην Εφημερίδα «Κήρυξ» των Χανίων, που εξέδιδε ο ίδιος, στα οποία παρουσίαζε τις θέσεις του για το ζήτημα της ένωσης.

Έχοντας απέχει από τις εκλογές, καταγγέλλοντας τα ανελεύθερα μέτρα του Πρίγκιπα, στις 26 Φεβρουαρίου 1905 η τριανδρία αποτελούμενη από τους Ελευθέριο Βενιζέλο, Κωνσταντίνο Φούμη και Κωνσταντίνο Μάνο μαζί με άλλους επιφανείς πολιτευτές εξέδωσαν ανακοίνωση με την οποία ζητούσαν τη μεταβολή του Συντάγματος. Η προκήρυξη αυτή θεωρείται το πρώτο επαναστατικό κείμενο που προμήνυε την Επανάσταση στο Θέρισο.

Έτσι, στις 10 Μαρτίου 1905 στο Θέρισο των Χανίων ο Ελευθέριος Βενιζέλος επικεφαλής 500 περίπου ανδρών κήρυξε την Επανάσταση εναντίον του Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου. Το πρωί της 10ης Μαρτίου τοιχοκολλημένες προκηρύξεις καλούσαν τον λαό να καταργήσει την αρμοστεία, να συμπαρασταθεί στους Επαναστάτες για να πραγματοποιηθεί το όνειρο της ένωσης της νήσου με την Ελλάδα και συνιστούσαν στη χωροφυλακή να μην υπακούει στις διαταγές του Πρίγκιπα.

Οι συγκρούσεις διήρκεσαν για περίπου 6 μήνες και η κατάσταση στο νησί θορύβησε τις Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες φρόντισαν να αποστείλουν διερευνητική επιτροπή, φοβούμενες το ενδεχόμενο ενός εμφυλίου πολέμου. Η πραγματικότητα, έτσι όπως αυτή είχε διαμορφωθεί, είχε οδηγήσει σε ενίσχυση και ισχυροποίηση του Βενιζέλου σε αντίθεση με τη δυσαρέσκεια προς το πρόσωπο του Πρίγκιπα.

Στις 12 Σεπτεμβρίου 1905 ο Πρίγκιπας Γεώργιος δυσαρεστημένος από τις εξελίξεις και έχοντας χάσει προ πολλού το λαϊκό έρεισμα παραιτήθηκε και στις 18 Σεπτεμβρίου ο έμπειρος πολιτικός Αλέξανδρος Ζαΐμης ανέλαβε τη θέση του Ύπατου Αρμοστή.

Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους Επαναστάτες και τους εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων ήταν σκληρές και κατέληξαν στη συμφωνία που υπογράφηκε στο μοναστήρι των Μουρνιών Κυδωνίας στις 2 Νοεμβρίου 1905.

Παρότι το κίνημα του Θέρισου δεν πέτυχε τους στόχους που είχαν θέσει οι Επαναστάτες, έδωσε εντούτοις μία νέα ώθηση στην πορεία του Κρητικού Ζητήματος και προκάλεσε θετικές εξελίξεις. Κυριότερη υπήρξε η ανάδειξη στο πολιτικό προσκήνιο ενός χαρισματικού ηγέτη, του Ελευθέριου Βενιζέλου.

Η επιτυχής για την Ελλάδα έκβαση των Βαλκανικών Πολέμων έδωσε τελικά και την πολυπόθητη λύση στο Κρητικό Ζήτημα. Την 1η Δεκεμβρίου 1913 κηρύχθηκε επίσημα η ένωση του της Κρήτης με την Ελλάδα.