Κριτόλαος και Δίαιος: Οι Έλληνες στρατηγοί που ηγήθηκαν στην τελική σύγκρουση με τους Ρωμαίους

Ο Κριτόλαος ήταν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Εκλέχθηκε το 146 π.Χ. και οδήγησε τους Αχαιούς στην τελική σύγκρουση με τους Ρωμαίους που σήμανε και την οριστική μετατροπή της αρχαίας Ελλάδας στην ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας.

Μετά το θάνατο του στρατηγού Καλλικράτη η ρήξη στις σχέσεις Ρωμαίων και Αχαιών έφτασε στα άκρα με την εκλογή του φιλοπόλεμου στρατηγού Κριτόλαου το 146 π.Χ. Τον οποίο ο Παυσανίας κατηγορεί για ύποπτα οικονομικά συμφέροντα που τον οδήγησαν στην επιλογή της σύγκρουσης.

Ο Κριτόλαος ενθουσίασε τους Αχαιούς μαζί με το Θηβαίο Βοιωτάρχη Πυθέα που του υποσχέθηκε αμέριστη συνδρομή. Οδηγώντας στην ουσία τις τότε ισχυρότερες ελληνικές πόλεις σε μία σχεδόν γενικευμένη αντιρωμαϊκή εξέγερση.

Οι Ρωμαίοι ήρθαν ως υπερασπιστές εκτός από της αυτονομίας των Σπαρτιατών που είχαν ενταχθεί στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και των Φωκέων και Ευβοέων που είχαν διαφορές με τους Θηβαίους. Αποφάσισαν να στείλουν τον ύπατο Λεύκιο Μόμμιο (που αποκλήθηκε αργότερα και Αχαϊκός) εναντίον των Αχαιών και των Θηβαίων.

Ο Ρωμαίος στρατηγός Μέτελλος που στάθμευε ήδη στη Μακεδονία (είχε μόλις καταπνίξει εξέγερση των υποταγμένων Μακεδόνων) με ισχυρές δυνάμεις, θεώρησε σκόπιμο να μην περιμένει τον Μόμμιο και αποφάσισε να πολεμήσει ο ίδιος τους Αχαιούς. Ο Κριτόλαος την περίοδο εκείνη πολιορκούσε την Ηράκλεια στη Φθιώτιδα που είχε αρνηθεί να ενταχθεί στην Συμπολιτεία.

Όταν προσέγγισε ο Κόιντος Καικίλιος Μέτελλος το στράτευμα του Κριτόλαου, αυτός δεν επέλεξε να οχυρωθεί στις Θερμοπύλες ή κατά μία άλλη εκδοχή αιφνιδιάστηκε και ηττήθηκε ολοκληρωτικά στη Σκάρφεια της Λοκρίδας (στο σημείο περίπου που είναι σήμερα ο δορυφορικός σταθμός του ΟΤΕ).

Συνέπεια των τραγικών στρατηγικών λαθών του Κριτόλαου και της επακόλουθης ασυνεννοησίας και ακαταστασίας του στρατού του, ήταν να διαλυθούν οι άνδρες του και να μην προλάβουν ουσιαστικά να παραταχθούν σε μάχη. Πολλοί σκοτώθηκαν και χίλιοι αιχμαλωτίστηκαν, οι περισσότεροι διέφυγαν.

Ο Κριτόλαος χάθηκε χωρίς να βρεθεί, μάλλον πνίγηκε στους βάλτους όπως τον ειρωνεύεται ο Παυσανίας. Χίλιοι επίλεκτοι Αρκάδες οπλίτες (λογάδες) βρέθηκαν αποκομμένοι στην Ελάτεια της Φωκίδας, αλλά οι Φωκείς δεν τους προσέφεραν καταφύγιο μαθαίνοντας τα νέα της καταστροφής. Αυτό είχε ως συνέπεια να καταφύγει το απόσπασμα αυτό στην Χαιρώνεια και έτσι να βρεθεί αντιμέτωπο με το σύνολο της δύναμης του Μέτελου και να καταστραφεί ολοκληρωτικά.

Ο Παυσανίας ισχυρίζεται ότι ήταν θεία δίκη να πέσουν στο σημείο εκείνο ακριβώς, γιατί οι πρόγονοί τους πριν χρόνια δεν συνέτρεξαν τους Θηβαίους στην προηγούμενη Μάχη της Χαιρώνειας κατά του Φιλίππου.

Τα αποτελέσματα της καταστροφικής Μάχης της Σκάρφειας, ήταν η εκκένωση Θήβας και των Μεγάρων και η τελική σύγκρουση των συσσωματωμένων δυνάμεων του Μέτελλου και του Μόμμιου που κατέφθασε, στη Μάχη της Λευκόπετρας, εναντίον του τελευταίου στρατηγού της Αχαϊκής Συμπολιτείας, Δίαιου του Μεγαλοπολίτη.

Δίαιος ο Μεγαλοπολίτης

Ο Δίαιος ο Μεγαλοπολίτης ήταν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Εκλέχθηκε το 146 π.Χ.και οδήγησε τους Αχαιούς στην τελική σύγκρουση με τους Ρωμαίους που σήμανε και την οριστική μετατροπή της Ελλάδας στην ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας. Λόγω της βίαιης ενσωμάτωσης της Σπάρτης στην Αχαϊκή Συμπολιτεία το 148 π.Χ., ο Δίαιος και ο Καλλικράτης κλήθηκαν στη Ρώμη για εξηγήσεις.

Κατά την διάρκεια του ταξιδιού, απεβίωσε ο Καλλικράτης, με συνέπεια να ανακηρυχθεί νέος στρατηγός ο φιλοπόλεμος Κριτόλαος που ακολουθούσε έντονα αντιρωμαϊκή πολιτική, με αποτέλεσμα η σύγκρουση με τη Ρώμη να γίνει αναπόφευκτη. Μετά τη συντριβή του Κριτόλαου και την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους του στρατού της Αχαϊκής Συμπολιτείας στη μάχη της Σκάρφειας από τον Μέτελλο, ο Δίαιος ανέλαβε στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας κάτω από τραγικές συνθήκες.

Οι Θηβαίοι εγκατέλειψαν την πόλη τους και οι Αχαιοί τα Μέγαρα, ο Θηβαίος Βοιωτάρχης Πυθέας συνελήφθη και εκτελέστηκε. Πλέον ενώθηκαν δύο ρωμαϊκοί στρατοί με επικεφαλής τον Μόμμιο και βάδιζαν κατά της Πελοποννήσου. Οι Αχαιοί παρά την συντριβή της Σκάρφειας δεν έδειξαν διάθεση συνθηκολόγησης.

Ο Δίαιος που βρισκόταν στην Κόρινθοαπελευθέρωσε και όπλισε τους δούλους (όπως έπραξε και ο Μιλτιάδης πριν τη Μάχη του Μαραθώνα) και κάλεσε όσους Αχαιούς και Αρκάδες ήταν ικανοί να φέρουν όπλα στην Κόρινθο. Συγκεντρώθηκαν 14,000 πεζοί και 600 ιππείς, και συντάχθηκαν έχοντας στα αριστερά τους τα τείχη της Κορίνθου και στα δεξιά τους το ιππικό τους, προς την πλευρά της Λευκόπετρας. Ο Μόμμιος είχε στη διάθεσή του 23,000 λεγεωνάριους και 3,500 ιππείς.

Σε ενίσχυση των Ρωμαίων, άλλοι υποταγμένοι στους Ρωμαίους Έλληνες, όπως ο Άτταλος, έστειλαν Κρήτες τοξότες και άλλους οπλίτες από την Πέργαμο. Οι Αχαιοί κατά την ελληνιστική περίοδο πολεμούσαν με τον μακεδονικό τρόπο, δηλαδή το πεζικό στηριζόταν κυρίως στους σαρισοφόρους. Αρχικά οι Αχαιοί αιφνιδιάζουν τους Ρωμαίους με νυχτερινή επιδρομή κάνοντάς τους αρκετή ζημία (πήραν 500 ασπίδες).

Η γενική σύγκρουση δεν άργησε να έλθει. Το ιππικό των Αχαιών δεν άντεξε την επέλαση του ισχυρότερου ρωμαϊκού και διαλύθηκε, με το σύνολο των Ρωμαίων να επιτίθεται στους Αχαιούς πεζικάριους, οι οποίοι μετά από ηρωική αντίσταση υπέκυψαν.

Οι φυγάδες κατέφυγαν στην Κόρινθο, αλλά επέλεξαν να μην συνεχίσουν τον πόλεμο. Ο Δίαιος κατέφυγε στην πατρίδα του Μεγαλόπολη, σκότωσε τη γυναίκα του και αυτοκτόνησε. Πολλοί Κορίνθιοι κατέφυγαν στα ορεινά, όσοι παρέμειναν άφησαν ανοικτές τις πύλες της πόλης ως ένδειξη υποταγής.

Ο Μόμμιος αφού περίμενε αρκετές μέρες νομίζοντας ότι πρόκειται για ενέδρα, τελικά εισήλθε στην πόλη. Δεν χαρίστηκε σε αυτούς που επέλεξαν να παραμείνουν ή δεν πρόλαβαν να φύγουν. Έσφαξε τους άντρες και υποδούλωσε τα γυναικόπαιδα, αφαιρώντας ότι κινητό έργο τέχνης ή αντικείμενο αξίας βρήκε, έκαψε και ισοπέδωσε την πλούσια πόλη και εμπορικό ανταγωνιστή της Ρώμης. Συνέπεια της πτώσης της Κορίνθου και της Αχαϊκής Συμπολιτείας ήταν όλη η Ελλάδα να γίνει ρωμαϊκή επαρχία με το όνομα Αχαΐα.

Οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν επίσης τα τείχη των οχυρών πόλεων, διέλυσαν τα βουλευτήρια και τους θεσμούς των αχαϊκών πόλεων, όπως να έχει κάποιος δικαίωμα περιουσίας σε άλλη αχαϊκή πόλη (παλιό θεσμό για την σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των πολιτών της συμπολιτείας).

Ο φιλορωμαίος ιστορικός Πολύβιος που έζησε την εποχή των γεγονότων – ήταν ένας από τους εξόριστους Αχαιούς αλλά επέλεξε να παραμείνει στη Ρώμη – κατακρίνει έντονα την δράση και την πολιτική σύγκρουσης με τη Ρώμη που ακολούθησε ο Δίαιος και ιδιαίτερα ο Κριτόλαος.

Το ίδιο πράττουν και οι μεταγενέστεροι Πλούταρχος και Παυσανίας. Παρόμοιες απόψεις περί ευθυνών των Δίαιου και Κριτόλαου φαίνεται να αποδίδει και ο Κωνσταντίνος Καβάφης στο γνωστό ποίημά του Υπέρ της Αχαϊκής Συμπολιτείας πολεμήσαντε Ανδρείοι σεις που πολεμήσατε και πέσατ’ ευκλεώς· τους πανταχού νικήσαντας μη φοβηθέντες. Άμωμοι σεις, αν έπταισαν ο Δίαιος και ο Κριτόλαος.

Όταν θέλουν οι Έλληνες να καυχηθούν, «Τέτοιους βγάζει το έθνος μας» θα λένε για σας. Έτσι θαυμάσιος θάναι ο έπαινός σας. – Εγράφη εν Αλεξανδρεία υπό Αχαιού· έβδομον έτος Πτολεμαίου, Λαθύρου.

#038;feature=youtu.be&ab_channel=PronewsTV