Ιστορία
Έτσι, το πυροβόλο των 37 χλστ. των Stuart (M3 και M5) δεν μπορούσε να προσβάλει δραστικά κανένα μέσο γερμανικό άρμα, ενώ στα ελαφρά Ρz ΙΙ μπορούσε να προκαλέσει μόνο μικρές ζημιές. Από τις αρχές του 1942, αρχίζουν οι προσπάθειες στις ΗΠΑ να βρεθεί ένας νέος φορέας για το πυροβόλο των 75 χλστ. των μέσων αρμάτων Μ-4 Sherman, καθώς και δοκιμές ώστε να μπει το εν λόγω πυροβόλο στα υπάρχοντα ελαφρά. Οι προσπάθειες αυτές, όμως, απέβησαν άκαρπες.
Κάτω από την πίεση των γεγονότων, από τον Απρίλιο του 1943 το Τμήμα Πολεμικού Υλικού του Στρατού των ΗΠΑ, σε στενή συνεργασία με την εταιρεία Cadillac-GMC που ήδη κατασκεύαζε τα Μ-3, Μ-5 Stuart, αρχίζουν τη σχεδίαση ενός τελείως νέου άρματος.
Ήδη ως δεδομένα υπήρχαν:
• Το πρωτότυπο άρμα Τ-7 στο εργοστάσιο της Cadillac στο Detroit, δηλαδή ένα Μ-3 με χυτό σκάφος και πύργο, καθώς και μια βελτιωμένη έκδοση, το Τ-7Ε2 που ήδη έφερε το πυροβόλο των 57 χλστ.
• Το σύστημα ανάρτησης τύπου ράβδων στρέψης που ήδη χρησιμοποιούσαν οι πρώτοι καταστροφείς αρμάτων Μ-18, ένα σύστημα που οι Αμερικανοί είχαν αντιγράψει επιτυχώς από τα γερμανικά άρματα Ρz ΙΙ και ΙΙΙ. Βεβαίως, οι Αμερικανοί είχαν αντιγράψει και ορισμένα άλλα υποσυστήματα από τους Γερμανούς, όπως τους τροχίσκους υποστήριξης, τη μορφή των κινητηρίων τροχών, καθώς και το πλάτος και την αναγλυφότητα των μεταλλικών χαλύβδινων πελμάτων των ερπυστριών.
• Το αντιαρματικό πυροβόλο Μ-6, εξέλιξη του Μ-5 με πυροβόλο των 75 χλστ., που ήδη χρησιμοποιούσε το μεσαίο βομβαρδιστικό αεροσκάφος Μ-25 Mitchell στο ρύγχος του.
Βεβαίως, για να αυξηθεί το βάρος του άρματος πέραν των 18 τόνων (οπότε παύει να θεωρείται ελαφρύ), μοιραία και σ’ αυτό όπως και στο Μ-18 έγινε οικονομία στη θωράκισή του, ενώ συνδυάστηκε με έναν δυνατό κινητήρα διπλής έκδοσης, δηλαδή δύο κινητήρες σ’ ένα άρμα.
Το νέο άρμα έφερε δύο εσωτερικά πολυβόλα των 0,30 in (7,6 χλστ.), το ένα ομοαξονικό με το κύριο πυροβόλο και το άλλο χαμηλά στη θέση του συνοδηγού (άλλη μια γερμανική μίμηση), καθώς και ένα αντιαεροπορικό πολυβόλο των 0,50 in (12,7 χλστ.) σε ειδικό έστορα επί της οροφής του πύργου.
Το φθινόπωρο του 1943 ήταν έτοιμα δύο πρωτότυπα. Οι δοκιμές που ακολούθησαν έδειξαν άριστα αποτελέσματα και αμέσως ήλθε η αρχική παραγγελία για 1.000 άρματα, η οποία αμέσως μετά τις πρώτες παραδόσεις ανέβηκε στα 5.000. Πριν αρχίσει η παραγωγή, έγιναν δύο βασικές βελτιώσεις: αφενός τοποθετήθηκε η νέας τεχνολογίας στρογγυλή θυρίδα αρχηγού στην αριστερή πλευρά του πύργου (όμοια αυτής που χρησιμοποιούσαν τα M-4A3E8 Sherman, με τις 6 θυρίδες ή διόδους παρατήρησης οπτικής πρόσβασης περιφερειακά), αφετέρου τοποθετήθηκε το πολυβόλο των 0,50 in σε βραχύτερο έστορα, αλλά με μεγαλύτερο άνοιγμα βάσης. Βεβαίως, έγιναν και διάφορες δευτερεύουσες βελτιώσεις όπως στις θυρίδες εξαερισμού, στα περισκόπια του πύργου και, τέλος, στον εξαερισμό του κινητήρα.
Κατόπιν συμφωνίας της Cadillac, το άρμα άρχισε παράλληλα να κατασκευάζεται και από την εταιρεία Massey-Harris. Οι πρώτες παραδόσεις της Cadillac άρχισαν τον Απρίλιο του 1944, ενώ της Massey-Harris τον Ιούλιο. Τον προηγούμενο Μάιο, το άρμα τυποποιήθηκε και πιστοποιήθηκε επίσημα για τον αμερικανικό Στρατό ως Μ-24, φέρον έκτοτε το όνομα του ιδρυτή του Τεθωρακισμένου Σώματος των ΗΠΑ, στρατηγού Adna «Chaffee».
Μόλις το νέο άρμα έφθασε στο Δυτικό Μέτωπο έφερε μια φυσιολογική αναστάτωση στην αρματική δομή των αμερικανικών αρμάτων, καθώς ο εχθρός ανέβαζε συνεχώς το βάρος των νέων του αρμάτων, ενώ οι Αμερικανοί παρελάμβαναν ένα νέο άρμα που κατά κάποιον τρόπο ερχόταν να αντικαταστήσει το μέσο και με μεγάλη αίγλη Μ-4 Sherman.
Τα δύο άρματα είχαν ως κοινό στοιχείο το πυροβόλο των 75 χλστ. Αμέσως αποσύρονται τα Μ-3 Stuart και παραμένει μόνο η βελτιωμένη έκδοση Μ5Α1. Έτσι, στις Ίλες του αμερικανικού Στρατού έχουμε ένα μείγμα τριών διαφορετικών αρμάτων. Οι Επιλαρχίες τώρα του αμερικανικού Στρατού αποτελούνται από 3 Ίλες αρμάτων μεικτής σύνθεσης, καθώς το Μ-4 παραμένει το μεσαίο άρμα και ως ελαφρά θεωρούνται τα Μ-24 και τα Μ5Α1.
Το Μ-24 εντάσσεται επίσημα στις επιχειρήσεις τον Δεκέμβριο του 1944. Εκείνο τον καιρό οι Γερμανοί έχουν ρίξει στη μάχη τα νέα άρματα Tiger, Panther, καθώς και τα King Tiger και το πυροβόλο των 75 χλστ. αποδεικνύεται ανίκανο να πετύχει τη διάτρηση των θωρακίσεών τους.
Έτσι, όλο το βάρος των αρματομαχιών πέφτει στους καταστροφείς αρμάτων και στην τεχνική πολλά συμμαχικά άρματα να κτυπούν τον ίδιο στόχο. Ο ρόλος των Μ-24 περιορίζεται σε αναγνωριστικούς ρόλους και στην προσβολή των γερμανικών οχημάτων καθώς και ημι-ερπυστριοφόρων, που οι Γερμανοί χρησιμοποιούν σε μεγάλους αριθμούς, σε σχέση με τα μεσαία και βαρέα άρματά τους. Παράλληλα, τα Μ-24 προηγούνται των σχηματισμών των οχημάτων Μ-8 Greyhound.
Στις αρχές του 1945, ο αγγλικός Στρατός παραλαμβάνει τα πρώτα του Μ-24, όπως είχε γίνει στα τέλη του 1941 με τα Μ-4 και Grant. Για να μην υπάρξουν προβλήματα προσαρμογής του προσωπικού στο Μ-24, το νέο άρμα δεν πήγε στο μέτωπο του Ειρηνικού.
Η ανωτερότητα των σοβιετικών αρμάτων και κυρίως των πυροβόλων τους οδήγησε στη μη απόδοση του Μ-24 στους ανατολικούς συμμάχους. Παρά ταύτα, στάλθηκαν δύο άρματα για σύγκριση με τα Τ34/85. Φυσικά, το Μ-24 βρέθηκε κατώτερό τους, αλλά και βαρύ και μεγάλο για ελαφρύ άρμα.
Ωστόσο, γνώρισε πλούσια δράση στο Δυτικό Μέτωπο, καθώς μπορούσε να «χωθεί» εκεί όπου αδυνατούσαν τα Sherman, χτυπώντας ελαφρούς κινούμενους στόχους, αλλά και σταθερούς, κυρίως σε οδομαχίες.
Αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Αμερικανοί είχαν επιφέρει στο Μ-24 πολλές μικροαλλαγές. Μετέφεραν το πολυβόλο των 0,50 in μπροστά επί απλού έστορα, πέρασαν δεξιά και αριστερά στον πύργο μεταλλικές ράβδους για ανάρτηση παρελκομένων, ενώ άλλαξαν τα χαλύβδινα πέλματα της ερπύστριας τύπου Τ72Ε1 με άλλες ελαστικού τύπου Τ-85ΕΙ.
Παράλληλα, η κατασκευάστρια εταιρεία, διαρκούντος του πολέμου και αμέσως μετά, φρόντισε με γοργούς ρυθμούς να επιδείξει πλήθος πειραματικών οχημάτων βασιζομένων στο Μ-24. Έτσι, το Τ-24Ε1 ήταν ένα Μ-24 με αστεροειδή κινητήρα όμοιο με του Μ-18, δηλαδή τον R975C-4.
Το Μ-20 ήταν ένα όχημα με πλωτήρες για να αποκτήσει αμφίβιες ικανότητες, τα Τ-5Ε1 και Τ-43Ε1 ήταν δύο γερανοί υπό μορφή γερανοφόρου φορτηγού σε σκάφος Μ-24, ενώ το Τ6Ε1 ήταν ένα όχημα περισυλλογής.
Τέλος, μια ενδιαφέρουσα έκδοση, που προέκυψε από την τοποθέτηση πύργου στο αμφίβιο όχημα LVT4, ήταν το LVT4(A)/M24, όπου ο πύργος του Μ-24 έλαβε τη θέση του πύργου των Stuart (με τον πύργο του Μ-5 και το πυροβόλο των 37 χλστ. το όχημα λεγόταν LVT (A)-1, ενώ με τον πύργο του οβιδοβόλου Μ-8 Stuart που έφερε βραχύκαννο πυροβόλο των 75 χλστ. το όχημα λεγόταν LVT(A)-4 ή Alligator).
Παράλληλα, δοκιμάστηκαν συλλογές εξαερισμού του κινητήρα για αμφίβιες επιχειρήσεις, διάφορα είδη γαιοπροωθητών, όπως και σύστημα ερπυστριών-εδαφιαίων τροχών τελευταίας γερμανικής τεχνολογίας για ημιερπυστριοφόρα των 18 τόνων. Τέλος, το όχημα μεταπολεμικά υπέστη διάφορες ριζικές αλλαγές αποκλειστικά στο σκάφος του, που άλλαξαν τελείως το ρόλο του.
Επίσημα, ως άρμα, το Μ-24 αποσύρθηκε από τον αμερικανικό Στρατό το 1955, περνώντας στην Εθνοφρουρά, και αντικαταστάθηκε από το Μ-41 Walker Bulldog. Στη Δυτική Γερμανία παρέμεινε με τις αμερικανικές δυνάμεις μέχρι τα μέσα του 1954.
Περιγραφή άρματος
Το σκάφος του Μ-24 αποτελείται από συγκολλημένα τμήματα θωράκισης, καθώς η φιλοσοφία σχεδίασης βασίστηκε στο σκάφος του Μ-18. Το σκάφος χωρίζεται στους εξής τρεις βασικούς χώρους:
α) Του οδηγού-συνοδηγού με τις ανάλογες θυρίδες – αυτή μάλιστα του οδηγού διαθέτει εκτός από ένα περισκόπιο Μ-6 και ένα μικρό ανακλινόμενο παρμπρίζ. Ο συνοδηγός διαθέτει και αυτός τα ίδια χειριστήρια με τον οδηγό, καθώς και την ευθύνη χειρισμού του πολυβόλου των 0.30 in, ενώ και οι δύο μπορούν να οδηγήσουν το άρμα.
β) Το μεσαίο «τμήμα μάχης» είναι το τμήμα που φέρει ό,τι υπάρχει κάτω από τον πύργο, δηλαδή τον χώρο των 48 βλημάτων για το πυροβόλο και τα κιβώτια με τα αναγκαία πυρομαχικά του πυροβόλου του πύργου.
γ) Διαμέρισμα μηχανής: εδώ είναι τοποθετημένοι οι δύο βενζινοκινητήρες τύπου Cadillac 44-Τ-24 και ισχύος 110 ίππων έκαστος.
Ο κάθε κινητήρας κινεί την πλευρική προς αυτόν ερπύστρια του άρματος, κάτι πολύ χρήσιμο για δύσκολα εδάφη, καθώς ο κάθε κινητήρας λειτουργεί στις 3.400 στροφές ανά λεπτό. Έτσι, δικαιολογούνται οι πολύ καλές επιδόσεις του άρματος σε υπερπήδηση καθέτου εμποδίου ύψους 0,95 εκ., η δυνατότητα κίνησης σε έδαφος με κλίση 60% και με πλευρική 30%, αλλά και η δυνατότητα διάβασης υδάτινης τάφρου πλάτους 2,45 μέτρων.
Ο πύργος του Μ-24 είναι χυτής ενιαίας κατασκευής. Ο αρχηγός πληρώματος διαθέτει στη θυρίδα του 6 διόδους παρατήρησης περιφερειακού τύπου, καθώς και ένα περισκόπιο Μ-10C. Ο αρχηγός βρίσκεται στο αριστερό του πύργου, ενώ δεξιά και κάτω αυτού βρίσκεται ο πυροβολητής, ο οποίος έχει στη διάθεσή του περισκόπιο τύπου Μ-71 για σκόπευση και ένα M-10C για γενική παρατήρηση βολής.
Ο γεμιστής είναι δεξιά και πίσω από τον αρχηγό και διαθέτει ένα περισκόπιο Μ-6, ενώ έχει πρόσβαση σε θυρίδα σοβιετικού τύπου, δηλαδή τετράγωνη που ανοίγει μπροστά από το στήθος του.
Ο πύργος δεξιά του διαθέτει τετράγωνη θυρίδα αναχορηγίας πυρομαχικών και απόρριψης άδειων καλύκων. Το πυροβόλο Μ-6 των 75 χλστ. έχει δυνατότητα ανύψωσης από -10° έως +15°, ενώ μπορεί να βάλλει 4 διαφορετικά βλήματα: διατρητικά θώρακος τύπου ΑΡΜ-72, τύπου APC-M-61, εκρηκτικά (ΗΕ) γενικής χρήσης τύπου Μ-48 και λευκού φωσφόρου για χρήση καπνογόνου.
Δεξιά του πυροβόλου βρίσκεται συζυγές πολυβόλο Browning Μ1919Α4 των 0,30 in, ανάλογο του συνοδηγού.
Ορισμένα από τα πρώτα Μ-24 διέθεταν έναν μικρό όλμο των 2 in, παρόμοιο με αυτόν που έφεραν τα άρματα περισυλλογής Μ-32. Αυτός ο όλμος, όμως, αφαιρείτο από όλα τα εμπόλεμα άρματα. Ο όλμος χρησίμευε για εκτόξευση καπνογόνων.
Σε πολλά Μ-24, προς το τέλος του πολέμου, το πολυβόλο, από το τρίποδο που είχε τοποθετηθεί πίσω από τη θυρίδα του αρχηγού, μεταφέρθηκε επί απλού έστορος ακριβώς μπροστά απ’ αυτήν. Αυτό το πολυβόλο είναι το γνωστό μας Browning M-2 των 0,50 in.
Διαρκούντος του πολέμου, πολλά συνεργεία επισκευών αντικαθιστούσαν το τρίποδο που βρισκόταν πίσω από τη θυρίδα του αρχηγού με έναν κοντύτερο έστορα, στην ίδια θέση με αυτήν του τριπόδου.
Πολλά Μ-24, όπως και αυτά που παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα, έφεραν στη μετώπη του σκάφους τα ειδικά «πέδιλα» στήριξης, για να μπορεί το όχημα να πάρει γαιοπροωθητική λεπίδα τύπου Μ-1, παρόμοια με αυτήν που έπαιρναν τα Μ-4.
Το Μ-24 στον Ελληνικό Στρατό
Το Μ-24 ήταν το πρώτο αμερικανικής κατασκευής άρμα που ήλθε αμέσως μετά τον Εμφύλιο για να συμβάλει δραστικά στην ανασυγκρότηση του ελληνικού αρματικού δυναμικού, δίπλα στα «κουρασμένα» αγγλικά ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ.
Η πρώτη παρτίδα Μ-24 περιλάμβανε 96 μονάδες, οι οποίες έφθασαν στην Ελλάδα διά θαλάσσης τον Νοέμβριο του 1950, φέροντας όλα τα χαρακτηριστικά σήματα της αμερικανικής βοήθειας, τα δύο σφιγμένα χέρια και την αμερικανική σημαία. Έτσι, στις 5 Δεκεμβρίου συγκροτείται το 392 Σύνταγμα Αρμάτων, που μετακινεί την έδρα του από τη Μαγκουφάνα στη Νέα Ιωνία του Βόλου.
Στις 15 Μαρτίου 1951 ακολουθεί η συγκρότηση του 393 Συντάγματος Αρμάτων, με έδρα επίσης τον Βόλο. Ήδη το προϋπάρχον 391 Σύνταγμα Αρμάτων αποτελείτο αποκλειστικά από 3 Ίλες αρμάτων ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ Αυτά ήταν τα τρία πρώτα Συντάγματα Αρμάτων που διέθετε στις αρχές της δεκαετίας του ’50 ο Ελληνικός Στρατός.
Αμέσως, Αμερικανοί αξιωματικοί και υπαξιωματικοί αναλαμβάνουν την εκπαίδευση ελληνικών πληρωμάτων αλλά και τεχνικών, τόσο στις ιδιαιτερότητες του άρματος όσο και στις τεχνικές αφαίρεσης του κινητήρα, του πύργου, του κιβωτίου ταχυτήτων και στις υπόλοιπες διαδικασίες συντήρησης.
Η εκπαίδευση γίνεται στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων (ΚΕΤ) που εδρεύει στο Γουδί, ενώ παράλληλα συνεχίζονται οι αφίξεις των Μ-24 και των διαφόρων εξαρτημάτων τους. Συνολικά, ο Ελληνικός Στρατός παρέλαβε 206 άρματα, μέσα σε διάστημα δύο ετών.
Αμέσως ξεπήδησαν οι πρώτοι «σπεσιαλίστες Έλληνες αρματιστές», οι οποίοι εντυπωσίαζαν σε επιδείξεις μπροστά στους αξιωματικούς του ΝΑΤΟ, για τον υψηλό βαθμό αξιοποίησης του νέου άρματος.
Τα δύο πρώτα Συντάγματα Αρμάτων είχαν στην πραγματικότητα δύναμη μιας ενισχυμένης Επιλαρχίας, με 55 ή 58 άρματα το καθένα. Κάθε Σύνταγμα Αρμάτων περιελάμβανε την Ομάδα Διοικήσεως με την αντίστοιχη Ίλη Διοικήσεως και φυσικά και τις άλλες τρεις Ίλες Αρμάτων Μάχης.
Από το 1952 δημιουργείται στο ΚΕΤ ένα ειδικό Τμήμα Βασικής Εκπαίδευσης στα Μ-24, αποκλειστικά για την εκπαίδευση των νέων ανθυπιλάρχων που αποφοίτησαν από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
Καθώς ολοκληρώνεται η παραλαβή των Μ-24, αρχίζει αμέσως μετά και η παραλαβή των καταστροφέων αρμάτων Μ-18. Οι δύο αυτοί τύποι αποτέλεσαν τον πυρήνα του νέου μεταπολεμικού ευέλικτου και αξιόμαχου ΕΣ, που είχε εκπλήξει τους πάντες και θεωρήθηκε το «θαύμα της δεκαετίας» για το ΝΑΤΟ και για τους Δυτικούς παρατηρητές.
Σταδιακά, το 391 Σ.Α. με τους ΚΕΝΤΑΥΡΟΥΣ αποσύρεται. Έτσι, το 1956 μετονομάζεται σε 391 Αντιαρματική Μονάδα και τα παλαιά αυτά άρματα αποσύρονται σταδιακά σε μονάδες επιστράτευσης με κέντρο το Αμύνταιο. Εκεί ουσιαστικά τίθενται σε εφεδρεία, καθώς το Μ-24 φαίνεται ότι είναι ανώτερο και πιο ευέλικτο, όπως και πολύ πιο σύγχρονο.
Μετά τη συγκρότηση των 392 και 393 Σ.Α. με Μ-24 και τη σταδιακή αύξηση του αριθμού τους, αυτά αρχίζουν να κατανέμονται και με μορφή ουλαμού, σε διάφορες μονάδες πεζικού. Έτσι, στις 7 Ιανουαρίου 1952 σχηματίζεται στη Σχολή Πεζικού στη Χαλκίδα ένας Ουλαμός αρμάτων Μ-24.
Στο μεταξύ, το 393 Σ.Α. έχει μετασταθμεύσει από το 1952 στη Θεσσαλονίκη, ενώ το 392 Σ.Α. μετακινείται στα τέλη του 1954 στο Κολοκούρι Κατερίνης.
Το 1954, τα δύο Συντάγματα Αρμάτων με Μ-24 απορροφούνται από τις νέες Διοικήσεις Μάχης, που δημιουργήθηκαν τότε σε μια προσπάθεια αναδιοργάνωσης της δομής του Ε.Σ. Το 392 Σ.Α. απορροφάται από τη Β’ Διοίκηση Μάχης με έδρα την Κατερίνη και το 393 Σ.Α. από τη Γ’ Διοίκηση Μάχης, που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη.
Όλα αυτά μέχρι το 1955, οπότε δημιουργείται η ΙΧ Τεθωρακισμένη Μεραρχία, η οποία ένα χρόνο μετά μετονομάζεται σε ΧΧ Τεθωρακισμένη Μεραρχία με έδρα τη Βέροια. Οι Β’ και Γ’ Διοικήσεις Μάχης με άρματα Μ-24 εντάσσονται στη δύναμη της ΧΧ ΤΘΜ, που αποτελεί πλέον την ισχυρότερη μεγάλη μονάδα του Ε.Σ., συμπεριλαμβάνοντας τρία Μηχανοκίνητα Τάγματα Πεζικού, τρεις Μοίρες Πεδινού Πυροβολικού, μία Μοίρα Μέσου Πυροβολικού και άλλες οργανικές υπομονάδες υποστήριξης και διοικητικής μέριμνας.
Το 1958, καθώς γίνονται νέες παραλαβές αρμάτων Μ-24, όλος ο διαθέσιμος αριθμός συγκεντρώνεται κυρίως στη Βόρειο Ελλάδα, αυξάνοντας τη δύναμη της ΧΧ ΤΘΜ. Όμως, από το προηγούμενο έτος έχει ξεκινήσει η παραλαβή βαρύτερων αρμάτων Μ-47, τα οποία χαρακτηρίζονται «Μέσα Άρματα» και από τα μέσα του 1957 έχει οργανωθεί η πρώτη Ίλη Μέσων Αρμάτων με αυτόν τον τύπο, στην ΧΧ ΤΘΜ.
Με την παραλαβή των Μ-47, αρχίζει η συγκρότηση νέων Συνταγμάτων Μέσων Αρμάτων, που μέχρι το 1959 θα ολοκληρώσουν τη συγκρότηση της ΧΧ ΤΘΜ, ενώ υποσκελίζουν τα 392 και 393 Σ.Α., τα οποία συνεχίζουν να είναι εφοδιασμένα με Chaffee.
Σε μια νέα απλοποίηση των χαρακτηρισμών των νέων τεθωρακισμένων μονάδων, στις 6 Αυγούστου 1958, συγκροτείται πάλι στη Βέροια το 3ο Τεθωρακισμένο Συγκρότημα, στο οποίο έχει συγχωνευθεί το 393 Σ.Α. μαζί με το 397 Σύνταγμα Καταστροφέων Αρμάτων, που έδρευε στη Θεσσαλονίκη και διέθετε Μ-18 Hellcat.
Τον επόμενο χρόνο, το 393 Σ.Α. μετασταθμεύει στις Σέρρες και διατηρεί τα Μ-24 μέχρι το 1964, οπότε παραλαμβάνει Μ-47 και ονομάζεται 393 Επιλαρχία Μέσων Αρμάτων. Από την πλευρά του, το 392 Σ.Α., αν και διατηρεί τα Μ-24, μετονομάζεται τον Ιούλιο του 1959 σε 392 Επιλαρχία Μέσων Αρμάτων, υπαγόμενη στην ΧΧ ΤΘΜ, για να τα αντικαταστήσει τον Δεκέμβριο του 1963 με Μ-47.
Έτσι διαμορφώνονται τα πράγματα καθώς υπάρχει ο «από Βορρά κίνδυνος» και ο Ελληνικός Στρατός χρειάζεται να συγκεντρώσει τις δυνάμεις του στη Βόρειο Ελλάδα. Εκεί λοιπόν συγκεντρώνονται και τα Μ-24.
Περνώντας στη δεκαετία του ’60, η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου υπό τον Γ. Παπανδρέου αποφασίζει και στέλνει μυστικά στην Κύπρο μια Μεραρχία, την επονομαζόμενη αρχικά ΕΛΔΥΚ/Μ. Αυτή η δύναμη από 8.500 περίπου άνδρες, ενσωμάτωνε μεγάλη ισχύ πυρός, χάρη στον σημαντικό αριθμό αρμάτων που διέθετε.
Τη στιγμή που τα Μ-24 έχουν αποσυρθεί από τα Συντάγματα Αρμάτων, στο διάστημα μεταξύ Μαρτίου και Αυγούστου 1964, αποστέλλεται στην Κύπρο σταδιακά μια Ίλη από 17 Μ-24. Αυτά έρχονται να προστεθούν στα 45 Marmon-Herrington MkIV που ήδη η Ελλάδα έχει παραχωρήσει επίσημα στη νεοσύστατη Εθνική Φρουρά της Κύπρου.
Τα Μ-24 έμειναν στην Κύπρο για τρία χρόνια περίπου, μέχρι την αποχώρηση της Μεραρχίας περί τα τέλη του 1967. Αργότερα, το κενό των Μ-24 κλήθηκαν να καλύψουν τα 35 σοβιετικά Τ34/85, που αγόρασε η Κυπριακή Δημοκρατία από τη Σοβιετική Ένωση και παρέλαβε μυστικά μέσω Αιγύπτου.
Κατά την επιβολή της δικτατορίας το 1967, άρματα Μ-24 του ΚΕΤ χρησιμοποιήθηκαν για περιπολίες στην Αθήνα μαζί με τεθωρακισμένα Μ-59Α1, καταλαμβάνοντας επίκαιρες θέσεις όπως στο Παναθηναϊκό Στάδιο, στην περιοχή του Σταθμού Λαρίσης, στην περιοχή του Λυκαβηττού κ.ά.
Όλα αυτά τα χρόνια, το Μ-24 έτυχε της γενικής αποδοχής και εκτίμησης από το Όπλο των Τεθωρακισμένων, καθώς ήταν αρκετά ευέλικτο και συνέχιζε να ενισχύει τις διάφορες Επιλαρχίες Μέσων Αρμάτων από τη Βόρειο Ελλάδα μέχρι την 5η ΕΜΑ της Κρήτης.
Η τελευταία είχε συγκροτηθεί το 1970 με έδρα το Ηράκλειο και εκτός των Chaffee διέθετε Μ-18 και Μ-8 Greyhound, εφόσον η αποστολή της ήταν εκπαιδευτική, σε συνεργασία με την 5η Μεραρχία Πεζικού που έδρευε στο νησί.
Από το 1974, σχεδόν όλα τα Μ-24 στάλθηκαν για την ενίσχυση της άμυνας των ελληνικών νησιών στο Ανατολικό Αιγαίο. Ένας μικρός αριθμός μόνο παρέμεινε στον ηπειρωτικό κορμό και συγκεκριμένα στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων (ΚΕΤΘ), που συγκροτήθηκε το 1975 στην Αυλώνα, ενώ το ΚΕΤ διαλύθηκε.
Στα νησιά, τα Μ-24 είχαν ως αποστολή την απόκρουση αποβατικών εχθρικών ενεργειών ή την εξουδετέρωση αεροπρογεφυρωμάτων, αποστολές δηλαδή στις οποίες το μικρό τους πυροβόλο και η περιορισμένη τους αυτονομία δεν αντιπροσώπευαν σημαντικά μειονεκτήματα.
Από το 1975 μέχρι το 1978 παραλήφθηκαν διάφορες ποσότητες μεταχειρισμένων Μ-24, ο αριθμός των οποίων κυμαινόταν μεταξύ 110 έως 190.
Αυτή η διαφορά προέκυψε καθώς πολλά δόθηκαν για «κανιβαλισμό», προς εξασφάλιση ανταλλακτικών. Όλα αυτά τα Μ-24 ήταν αναβαθμισμένα από ιταλικά εργοστάσια, με αποτέλεσμα πολλές πινακίδες και ενδείξεις οδηγιών της αγγλικής γλώσσας να έχουν αντικατασταθεί από αντίστοιχες ιταλικές.
Αν και προερχόμενα από ιταλικά, βελγικά και ολλανδικά αποθέματα, πολλά απ’ αυτά τα Μ-24 δεν αξιοποιήθηκαν καν για ανταλλακτικά, αλλά πήγαν κατευθείαν για «κόψιμο», καθώς προφανώς αξιολογήθηκαν ως άχρηστα.
Τα χρόνια εκείνα ο ΕΣ είχε βρεθεί να υστερεί σημαντικά σε αρματικό δυναμικό έναντι του τουρκικού Στρατού και, καθώς οι σχέσεις των δύο χωρών οξύνθηκαν κατακόρυφα με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, τα επιτελεία αναζητούσαν κάθε δυνατό τρόπο ενίσχυσης των Ενόπλων Δυνάμεων.
Από την άλλη, η διατήρηση του Μ-24 και κάποιο ενδιαφέρον για αναβάθμισή του δικαιολογείτο από το έντονα ορεινό έδαφος της Ελλάδος, τους περιορισμένους χώρους και τις στενές οδικές αρτηρίες των ελληνικών νησιών, που ευνοούσαν ένα συμπαγές και ευέλικτο άρμα όπως το Μ-24.
Στη δεκαετία του ’80, τα Μ-24, μαζί με τα Μ-47, τα Μarmon-Ηerrington και τα Μ-8 συνέχιζαν να αποτελούν στα νησιά τις γνωστές Μεικτές Ίλες Εθνοφυλακής (ΜΙΛΕΘ) και ειδικά για τη Δωδεκάνησο τις Μεικτές Ίλες Ενισχύσεως Αστυνομίας (ΜΙΛΕΑ). Κάθε Ίλη Αρμάτων είχε τρεις Ουλαμούς Μ-47 των 3 αρμάτων και τρεις Ουλαμούς Μ-24 των 5 αρμάτων.
Από τη δεκαετία του ’80, τα Μ-24 και οι υπόλοιποι «παλαίμαχοι» που είχαν συγκεντρωθεί στα νησιά του Αιγαίου αποτελούσαν τις Επιλαρχίες Αρμάτων Εθνοφυλακής (ΕΑΡΜΕΘ) και τις Επιλαρχίες Αρμάτων Ενισχύσεως Αστυνομίας (ΕΑΡΜΕΑ), αντίστοιχα.
Ήδη από τα χρόνια εκείνα, είχαν αρχίσει να φτάνουν στα νησιά τα πρώτα από τα μερικώς «άχρηστα» Μ-24 που είχαμε παραλάβει, καθώς τελικά καμία αναβάθμισή τους δεν έγινε. Προηγουμένως, είχαν στηθεί στα νησιά πύργοι από ΚΕΝΤΑΥΡΟΥΣ, μαζί με ακινητοποιημένους καταστροφείς αρμάτων Μ-18.
Όπως όλα αυτά, έτσι και τα ακινητοποιημένα Μ-24 χρησιμοποιήθηκαν ως σταθερά πυροβολεία, καλύπτοντας επίκαιρα σημεία, όπως ακτές απόβασης.
Το μόνο κομμάτι του άρματος που εξακολουθούσε να συντηρείται συστηματικά με αλλαγές λαδιών και γρασάρισμα ήταν το πυροβόλο, που σε περίπτωση κρίσης επάνδρωναν άνδρες των κοντινών μονάδων. Τα άρματα καμουφλάρονταν απλώς με πρόχειρα μέσα όπως κλαδιά και συρμάτινα πλέγματα και ήταν δυνατή η προσέγγιση οποιουδήποτε σε αυτά.
Με την πάροδο των ετών και την απόσυρση των Μ-24 από την ενεργό υπηρεσία, ο αριθμός τους άρχισε να φθίνει. Το 1987, ο αριθμός των επιχειρησιακών Chaffee μετά βίας έφθανε τα 187. Όμως, κατά τη διάρκεια της κρίσης του Μαρτίου εκείνης της χρονιάς, οι «παλαίμαχοι» αυτοί έκαναν για άλλη μία φορά την εμφάνισή τους.
Ένας αριθμός Μ-24 βρισκόταν εκείνη την εποχή στον Έβρο και μερικά από αυτά μεταφέρθηκαν με αρματαγωγό για να ενισχύσουν την άμυνα της κοντινής Σαμοθράκης.
Αργότερα, πραγματοποιήθηκε λεπτομερής επιθεώρηση 3ου κλιμακίου από τα Εργοστάσια Βάσης και η ενεργός δύναμη των Μ-24 στον ΕΣ έπεσε στα 86 ανασκευασμένα Μ-24. Αυτή είναι και η τελευταία συμπαγής δύναμη των Μ-24, που έφεραν περήφανα την τετράχρωμη παραλλαγή των μεγάλων αδελφών, των Μ-48 και Μ-47.
Σταδιακά, μεταξύ 1992 και 1993, όλα τα Μ-24 πήραν το δρόμο προς τα εργοστάσια αρμάτων του Βελεστίνου και του Αμύνταιου, όπου τα περίμενε η θλιβερή διαδικασία της διάλυσης. Ευτυχώς, όμως, επικρατεί πλέον η μουσειακή συνείδηση και συνήθεια, και ήδη από το 1992 έχει δημιουργηθεί στο ΚΕΤΘ, στον Αυλώνα, ένα βασικό Μουσείο Αρμάτων.
Έτσι, στα εργοστάσια Βελεστίνου και Αμύνταιου κρατείται ένας μικρός αριθμός Μ-24 για μουσειακή χρήση, τόσο για τα μουσεία των ίδιων των εργοστασίων βάσης όσο και για άλλα μουσεία των διαφόρων μονάδων.
Αν και θεωρητικά το Μ-24 έχει αποσυρθεί από την ενεργό υπηρεσία από τις αρχές περίπου της δεκαετίας του ’90, πρόσφατα εμφανίσθηκαν ορισμένα άρματα του τύπου σε νησιά του Αιγαίου, να βρίσκονται σε υπηρεσία! Κατά τη διάρκεια επίσκεψης του υπουργού Εθνικής Άμυνας στη Λήμνο στις 23 Ιανουαρίου 1997 και σε επίσκεψη στην 88η ΕΜΑ, μαζί με τα Μ-48Α5 MOLF και τα τεθωρακισμένα ΒΜΡ-1, στη σχετική επίδειξη που πραγματοποιήθηκε, συμμετείχαν και ορισμένα Μ-24!
Μάλιστα –τι ειρωνεία!– στο στρατόπεδο της μονάδας υπήρχαν ως εκθέματα (;) ακινητοποιημένα άρματα του τύπου, βαμμένα και περιποιημένα.
Το όχημα περισυλλογής που είχε παραλάβει ο ΕΣ τόσο για τα Μ-24 όσο και για τα Μ-18 ήταν το Μ32Α1Β3 (Early Version), ένα σπάνιο όχημα, αφού υπολογίζεται ότι μόνο 25 από αυτά φόρεσαν τα ελληνικά χρώματα.
Παράλληλα γινόταν και χρήση των παλαιοτέρων Μ32Β1 και Μ32Β4 που είχαν δοθεί για τους ΚΕΝΤΑΥΡΟΥΣ. Για το Μ-24 υπήρξε και κάποια πρόταση εκσυγχρονισμού του με κινητήρα Steyr, χωρίς όμως συνέχεια, από τη Steyr Hellas, που είχε πρόσφατα δημιουργηθεί εκείνα τα χρόνια (σημερινή ΕΛΒΟ).
Πιο συγκεκριμένα, είχε προταθεί να τοποθετηθεί μια παραλλαγή του κινητήρα του Sk105/ A2 Kurassier, αλλά δεν επιδείχθηκε μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς είχε προαποφασισθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα να αποσυρθούν τα άρματα, ενώ είχε απορριφθεί και η πρόταση της NAMCO.
Αυτή αφορούσε αντικατάσταση του παλαιού κινητήρα με τον κινητήρα του Μ-113, αλλά λόγοι οικονομικοί δεν επέτρεψαν την υλοποίηση της πρότασης, η οποία είχε πάρει πολύ καλό δρόμο υλοποίησης.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι τα πληρώματα του Μ-24 προέρχονταν από πληρώματα μέσων αρμάτων, τα οποία περνούσαν από ειδική εκπαίδευση διαρκείας δύο έως τριών εβδομάδων και όχι από πληρώματα άλλων οχημάτων (π.χ. Μ113, Μ32Α2, Μ-8 ή Μarmon-Herrington).
Aυτό δείχνει πόσο μεγάλη εκτίμηση υπήρχε για το Μ-24, παρ’ όλο που το μέλλον τους φαινόταν θολό, όταν ήδη υπήρχαν τα Μ-47 και Μ-48.
Διαφορές των Μ-24 του ΕΣ
Παρ’ όλο που τα Μ-24 κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο προσφέρονταν από τα εργοστάσια με πλευρικές «ποδιές», εντούτοις ποτέ τα ελληνικά Μ-24 δεν διέθεταν τέτοιες. Από την πρώτη παρτίδα Μ-24 που παρέλαβε ο ΕΣ, υπήρχαν ορισμένες χαρακτηριστικές διαφορές μεταξύ τους:
1) Βασική διαφορά ήταν η ερπύστρια. Έτσι, είχαμε Μ-24 με ερπύστριες που αποτελούνταν από μεταλλικά (χαλύβδινα) πέλματα τύπου Τ-72Ε1 και άλλα με ελαστικό πέλμα τύπου Τ-85ΕΙ. Στις ερπύστριες με χαλύβδινα πέλματα υπήρχε το πρόβλημα ότι έσπαγαν εύκολα οι πύρροι. Έτσι, σταδιακά αντικαταστάθηκαν σε όλα τα Μ-24 οι ερπύστριες με νεότερα πέλματα τύπου Τ-85ΕΙ.
2) Άλλη διαφορά ήταν ότι άλλα άρματα είχαν στην μπροστινή μετώπη και άλλα όχι, ειδικά πέδιλα για να μπορεί το όχημα να δεχθεί γαιοπροωθητική λεπίδα Μ-1.
3) Άλλη βασική διαφορά ήταν η ανακλινόμενη εξέδρα παρελκομένων στο πίσω τμήμα του σκάφους του άρματος. Έτσι, άλλα είχαν αυτή την ανακλινόμενη εξέδρα όπως είχαν τα άρματα Μ-4 Sherman, ενώ άλλα είχαν «καλάθι» από ειδικό πλέγμα μόνιμης εγκατάστασης, πολύ πιο πρακτικό.
4) Ορισμένα «διοικητικά» άρματα είχαν, αντί μίας, δύο κεραίες στη δεξιά πλευρά του πύργου, καθώς είχαν αυξημένα στοιχεία διαβίβασης στους πύργους. Ορισμένα μάλιστα άρματα επί της οροφής του πύργου και ανάμεσα από τις δύο θυρίδες έφεραν και αγγλικού τύπου κεραία, δανεισμένη πατέντα από τους ΚΕΝΤΑΥΡΟΥΣ, καθώς είχαν και αγγλικούς εκτός από τους αμερικανικούς πομποδέκτες, για να γίνονται παρεμβολές. Αυτήν την πατέντα πρώτα την είχαν εφαρμόσει οι Άγγλοι στα δικά τους Μ-24, που είχαν παραλάβει το 1945.
Αρχικά ο ΕΣ υιοθέτησε μεικτή σύνθεση σε έστορες πολυβόλων. Μπροστά και δεξιά από τη θυρίδα του αρχηγού τοποθετήθηκε κοντός έστορας, αλλά δεν αφαιρέθηκε για μεγάλο διάστημα το πίσω τρίποδο για το πολυβόλο των 0,50 in.
Αυτό καταργήθηκε αργότερα, και τοποθετήθηκε έστορας ακριβώς μπροστά από τη θυρίδα του αρχηγού.
Τέλος, στα «ιταλικά» Μ-24 που παρέλαβε ο ΕΣ υπήρχε και ο ψηλότερος αμερικανικός έστορας και ένας άλλος μπροστά και δεξιά από τη θυρίδα του γεμιστή-πυροβολητή, για ένα δεύτερο πολυβόλο των 0,50 in.
