Σαν σήμερα: Η σφαγή που καθιέρωσε την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού

Στις 21 Μαρτίου του 1960, 5 με 7 χιλιάδες μαύροι φοιτητές και πολίτες, διαμαρτυρήθηκαν για τα μέτρα που πήρε το καθεστώς του Απαρτχάιντ στην πόλη Σάρπβιλ της Νοτίου Αφρικής. Η διαδήλωση ήταν ειρηνική, με τους διαδηλωτές να μην δίνουν κανένα δικαίωμα για τα γεγονότα που ακολούθησαν…

Δώδεκα χρόνια νωρίτερα, το 1948, ξεκίνησαν να νομοθετούνται ρατσιστικοί νόμοι που επέτρεπαν στους λευκούς (μόλις το 10% του πληθυσμού) να είναι «ανώτεροι» από τις υπόλοιπες φυλετικές ομάδες. Στη Νότιο Αφρική, ο πληθυσμός αποτελούνταν κυρίως από μαύρους γηγενείς (“Natives”), μιγάδες (“Coloureds”) που ήταν γόνοι μικτών γάμων και Ινδούς (“Indians”), που είχαν μεταφερθεί μαζικά από τους Άγγλους τον 19ο αιώνα.

Το καθεστώς επέτρεπε συγκεκριμένα προνόμια στους λευκούς, όπως εκπαίδευση, υγεία και εργασία, ενώ τα πιο υπερβολικά μέτρα, απαγόρευαν αυστηρά τους μεικτούς γάμους και περιόριζαν τις μετακινήσεις σε περιοχές των λευκών. Συγκεκριμένα, όποιος βρισκόταν να κυκλοφορεί σε περιοχή λευκών έπρεπε να επιδείξει βιβλιάριο ότι εργάζεται στην περιοχή με αφεντικό κάποιον λευκό, αλλιώς φυλακιζόταν για τουλάχιστον 30 ημέρες!

Για όλα αυτά λοιπόν, κυρίως οι φοιτητές αλλά και άλλοι πολίτες, συγκεντρώθηκαν στη Σάρπβιλ για να διαμαρτυρηθούν ειρηνικά. Μέχρι τις 10, από 7.000 που ήταν αρχικά έγιναν 19.000 και κατευθύνθηκαν προς το αστυνομικό τμήμα της πόλης. Η αστυνομία που περίμενε ήταν ολιγάριθμη και αποτελείτο κυρίως από νεαρούς άνδρες που μόλις είχαν μπει στο σώμα.

Το κακό έγινε σε δευτερόλεπτα. Οι αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν αδιακρίτως το πλήθος. Ο απολογισμός φρικτός. 69 νεκροί και περισσότεροι από 180 τραυματίες, ανάμεσα τους γυναίκες και μικρά παιδιά.

Despite being a non-violent campaign for which Dr Robert Sobukwe had sought permission. It led to the Sharpeville Massacre #HumanRightsDay pic.twitter.com/iA5ogGLEPX

— Tebogo Ditshego (@TebogoDitshego) March 21, 2017

Φυσικά, μερικοί πήγαν να δικαιολογήσουν την αστυνομία, λέγοντας πως το πλήθος ήταν οπλισμένο. Αυτόπτες μάρτυρες αναφέρουν πως το μόνο όπλο που κρατούσαν ορισμένοι ήταν μερικές πέτρες.

Ο διοικητής της αστυνομίας υποστήριξε πως αρχικά δεν ήταν αυτός ο τρόπος που είχαν σχεδιάσει να αντιμετωπίσουν τη διαδήλωση. Όμως η τακτική της άλλαξε, όταν οι διαδηλωτές περικύκλωσαν το τμήμα. Ο διοικητής D.H. Pienaar φέρεται να είπε: «Θα πρέπει να πάρουν ένα σκληρό μάθημα, αν κάνουν αυτά τα πράγματα».

Το ειδεχθές καθεστώς του Απαρτχάιντ, από εκείνη την ημέρα άρχισε να παρακμάζει. Μπορεί να κράτησε για άλλα 30 χρόνια, αλλά τα εμπάργκο από δεκάδες χώρες και η διαρκής προσπάθεια του καθεστώτος να «ελαφρύνει» τους νόμους, έδειξαν το ισχυρό πλήγμα που προκάλεσε η σφαγή αθώων από ένα άδικο καθεστώς.

Today, tomorrow and every day, we should never forget the victims of Sharpeville massacre.

We must continue to honour their legacy through our hard work.

You will always be in our hearts and minds. You will never be forgotten. #HumanRightsDay pic.twitter.com/A4z167KUHJ

— Godfrey Mr G Rapholo (@RaphoG) March 16, 2022

Πέντε χρόνια αργότερα, στις 21 Μαρτίου του 1965, ο Martin Luther King αποφασίζει να ξεκινήσει την περίφημη «παρέλαση» του από το Salem στο Montgomery της Alabama. Μια ειρηνική διαδήλωση που ήθελε να πετύχει την αναγνώριση του δικαιώματος της ψήφου των μαύρων. Η διαδήλωση διαλύθηκε δυο φορές από την αστυνομία, αλλά ο Martin Luther King επέμεινε και τελικά κατάφερε να φτάσει στο Montgomery με αρκετούς διαδηλωτές στο πλευρό του (ανάμεσά τους και λευκοί).

Το 1966, ο ΟΗΕ σε συνεδρίασή του, αποφασίζει να ανακηρύξει την 21η Μαρτίου, σε παγκόσμια ημέρα κατά των φυλετικών διακρίσεων, κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Ο ΟΗΕ επέλεξε τη συγκεκριμένη ημερομηνία για να τιμήσει τα θύματα της σφαγής του Σάρπβιλ. Φέτος, συμπληρώνονται 56 χρόνια από την απόφαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, που αφυπνίστηκε ύστερα από το τραγικό συμβάν της Σάρπβιλ.